کرونا صداها را خفه کرد
گفتگوی هامون ایران با نورا کنعانی؛ عضو شورای مرکزی جمعیت زنان مسلمان نواندیش
مهدیه امیری دشتی: پرسشهایی ازطرف وبسایت هامون ایران؛ تارنمای جامعه مدنی جنوب ایران از برخی صاحبنظران علوم اجتماعی و فرهنگی مطرح شده که در ادامه این گفتگو را با نورا کنعانی؛ عضو شورای مرکزی جمعیت زنان مسلمان نواندیش و فعال حوزه زنان خواهیم خواند:
هامون ایران: به نظر شما قرنطینه و محدودیت های جابجایی در دوران کرونا باعث افزایش خشونت خانگی “جنسیت محور” در خانواده شده است؟
نورا کنعانی: شروع کرونا و اعمال قرنطینه موجب شد خانواده ها ساعات بسیار بیشتری را نسبت به قبل در خانه و در کنار هم سپری کنند . این در کنار هم ماندنها زمانی که با از کار بیکار شدن زن یا شوهر و یا افراد دیگر خانواده ودر نتیجه کم درآمدی همراه باشد ، به علاوه آموزشهای تحصیلی که فرزندان خانواده به عنوان دانش آموز باید در خانه ببینند و متاسفانه بعد از گذشت نزدیک به یکسال زیرساخت درست و کاملی برای آموزش نه از سوی آموزش پرورش و نه وزارت ارتباطات و فناوری و نه خانواده ها بوجود نیامده و همچنین ترس و اضطراب از ابتلا به این بیماری و رعایت پروتکال بهداشتی که گاهی شکل وسواس گونه به خود میگیرد و گاهی انکار و بی توجهی به رعایت آن و یا پدران و مادرانی که مشاغل شان با دورکاری و یا اموزش های انلاین همراه است و محیط خانه با اعضای خانواده که قاعدتا باید در این محیط آسوده زندگی کنند را میخواهند تبدیل به محیط کاری کنند همه اینها با هم یا تک به تک خانواده ها را دوچار تنش های بسیار کرده است . ابعاد این تنش مشخصا در خانواده های مرفه به لحاظ برخورداری از محیط زندگی بزرگتر و درامد بیشتر کمتر و در اقشار کم درآمد بیشتر بوده است . میزان خشونت های خانگی هم به همین نسبت در خانواده ها تقسیم شده است . این خشونت از سوی زن و شوهر عاصی از این وضعیت نسبت به یکدیگر و نسبت به فرزندان و حتی در خانواده هایی که افراد سالمند هم حضور دارند نسبت به انها نیز اعمال میشود . البته درجه خشونت های اعمال شده می تواند متفاوت باشد ، زنان بیشتر خشونت های کلامی را نسبت به مردان اعمال میکنند در حالیکه مردان دست به خشونت های فیزیکی میزنند و فرزندان هم در این میان از هر دو سو و هر دو خشونت بی بهره نخواهند بود . اما با توجه به آمار و ارقام که خشونت های خانگی را نسبت به زنان در کشور قبل از شیوع کرونا را حدود ۴۰ درصد اعلام کرده بود با شیوع کرونا خشونت خانگی نسبت به قبل مسلما برای زنان بیشتر شده است و در همین راستا میتوان نتیجه گرفت که دختران خانواده نیز نسبت به پسران خشونت های بیشتری بعضا هولناک را تجربه می کنند .
هامون ایران: تاثیر کرونا برامنیت زنان در کدام یک از سطوح اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی بیشتر بوده است؟ و این مساله را مطرح کنید که “شکنندگی امنیت” زنان در هر سطح چه تاثیری بر خود زنان و بالتبع نهاد خانواده گذاشته است؟
نورا کنعانی: متاسفانه کرونا باعث شد که زنان شاغل صدمه بیشتری ببینند چه اینکه در بحث تعدیل نیرو از سوی کارفرما (اکثرا کسب و کار خصوصی ) اولویت کارفرمایان نگاه داشتن مردان در کار است و در نتیجه زنان بسیاری شغل و در نتیجه درامد خود را در تعدیل نیرواز دست داده در نتیجه حضورشان در اجتماع نیز کم رنگ تر شده است . از سویی با رونق گرفتن کسب و کارهای اینترنتی زنانی توانستند به عنوان تولید کننده کالاهای خوراکی ، پوشاک ، و یا مدرس مباحث مختلف هنری و یا اموزشی و …. درامدی کسب کنند . اما در مجموع میتوان گفت زنان در پروسه شیوع کرونا بیشتر از مردان شغل و درامدزایی خود را از دست داده اند و همین باعث مشکلات مالی برای رفع حوائج مادی زن برای خودش و همچنین تامین یا کمک به درامد خانواده شده است . مشکلات اجتماعی و فرهنگی را برای زنان در دوران پسا کرونا احتمالا بیشتر شاهد خواهیم بود .
هامون ایران: کرونا در ایران تا چه میزان بر اقتصاد “زنان سرپرست خانوار” تاثیر گذاشته و “جنسیت” آنها تا چه میزان در این مساله دخیل بوده است؟
نورا کنعانی: کرونا کسب و کار زنان سرپرست خانوار را که اکثرا از اقشار کم درامد بوده اند و به مشاغل خدماتی ، فروشندگی ، دستفروشی در اماکن عمومی و ….. می پرداختند را کاملا تحت تاثیر از نوع منفی قرار داده و بسیاری از این زنان بیکار ، کم کار و کم درامد شده اند . میتوان گفت در این زمینه جنسیت هم به این معضل دامن زده زیرا با شیوع کرونا مشاغل خدماتی که اکثرا با زنان بوده رکود فراوان داشته و بر خلاف مردان برای درامد زایی بخاطر یکسری استانداردهای اخلاقی و اجتماعی نمیتوانند در هر زمان و هر محل کار کنند .
هامون ایران: آیا کودکانی که در دوران کرونا به دلیل وضعیت بد اقتصادی خانواده از تحصیل بازمانده اند را می توان یکی از گزینه های بسیار مهم در “تغییر و دگردیسی”نهاد خانواده در آینده قرار داد؟
نورا کنعانی: بله ، کودکان بسیاری به لحاظ وضعیت اقتصادی از تحصیل باز مانده اند اما در کنار انان کودکان دیگری بوده اند در شهرستانها که نه فقط به خاطر شرایط اقتصادی که به خاطر فراهم نبودن ساختار درست اموزشی نیز از تحصیل محروم شدند ، و بسیاری از دانش اموزان که در طی سال تحصیلی گذشته و امسال آموزش اینترنتی و مجازی را تجربه میکنند نه از نظر فراگیری درست متون درسی و نه به لحاظ آشنایی با قواعدچگونگی حضور در مکان آموزشی تعلیم درستی ندیده اند و مسلما در دوران پسا کرونا این کودکان در خانواده و در اجتماع باعث چالش های فراوان خواهند بود .
هامون ایران: عدم وجود نهادهای حمایتی پایدار از زنان در دوران کرونا چه تاثیری بر سبک زندگی آنها گذاشته و این تاثیرات چه پیامدهای مثبت و منفی در پی دارد؟
نورا کنعانی: ما در کشور، قبل از کرونا نیز نهاد حمایتی پایداری را برای زنان نداشته ایم و در دوران کرونا نیز نهایتا شماره ۱۲۳ به عنوان نهادی که باید در زمان خشونت های خانگی برای کمک خواهی با آن تماس گرفت اعلام شد که از سوی معاونت امور زنان و خانواده نیز این شماره تلفن مورد حمایت قرار گرفت . اما عملا بخاطر بسیاری از مسائل از جمله عدم اجازه مددکاران برای ورود به خانه و یا همراه بردن زن بدون اذن شوهر و …. آن را نمیتوان به عنوان نهاد حمایتی در زمان اعمال خشونت های خانگی علیه زنان تلقی کرد. و باعث شده زنان بیشتر از کمک از نهاد رسمی برای مقابله با این خشونت ها به خودشان و بعضا دوستان و اقربا تکیه کنند که در کنار نکته مثبت همبستگی و گشوده شدن گره اختلافات به دست خودی، نکته منفی عدم آشنایی با اصول روانشناسی و دادن مشاوره های بعضا ناکارآمد، باعث بوجود آمدن لوپ باطلی در مشکلات و مسائل خانوادگی شده است . یعنی هنوز در دوران ریش سفیدی و کدخدامنشی مسائل را حل کردن، به جای حل مشکلات با کمک قانون و آموزه های روانشناسی به سر می بریم .
هامون ایران: کرونا تا چه میزان بازتاب دهنده “صداهای خاموش” زنان و کودکان بوده و آیا کرونا توانسته در کنار زنان و کودکان مسایل “فقر و ناامنی” را نیز بیشتر بازنمایی کند و آنها را در کنار هم قرار دهد؟
نورا کنعانی: بنظرم کرونا صداها را خفه کرد، صداهایی را که شاید قبل از کرونا از فقر و فاقه و ناامنی زنان میشد شنید، در دوران کرونا و هم بخاطر شرایط قرنطینه و ساعات کاری و در نتیجه عدم تماس مستقیم و هم مشغول شدن انسانها بیش از پیش به خود، صدای خشونت دیدگان ضعیف تر و همراهی ها کمتر شده است .