ضرورت نهادسازی برای توسعه کارآفرینی زنان
فخرالسادات محتشمی پور
فعال اجتماعی، مشاور وزیر کشور دوره اصلاحات و عضو موسس انجمن زنان کارآفرین
اولین بار در سال ۱۳۸۱ با واژه کارآفرینی و مفهوم آن آشنا شدم. زمانی که مسئولیت دفتر اموربانوان وزارت کشور را پذیرفته و در مراسم معارفه توسط وزیر کشور وقت، آقای موسوی لاری، مکلف به برنامه ریزی برای اشتغال دختران فارغ التحصیل دانشگاه ها (که آن روزها دانشگاه ها را فتح کرده بودند) شده بودم.
در گیر و دار چاره جویی برای موضوع اشتغال دختران فارغ التحصیل، یکی از همکاران جوان مرتبط با سازمان مدیریت صنعتی از خانم فیروزه صابر و پایان نامه کارشناسی ارشد ایران با موضوع “راه های توسعه کارآفرینی زنان در ایران” یاد کرد و همین امر زمینه ای شد برای آشنایی با این بانوی پژوهشگر و گفتگوی ما پیرامون کارآفرینی و‌اهمیت و ضرورت آن بویژه برای زنان و دختران که منجر به پیشنهاد “طرح ملی ترویج فرهنگ کارآفرینی و توان افزایی زنان کارآفرین” و تصویب و اجرای آن توسط خانه پژوهش نواندیش و با پشتیبانی و همکاری مرکز امور مشارکت زنان ریاست جمهوری شد.
این طرح پژوهشی-ترویجی، مشاوره‌ای کارآفرینی به دنبال افزایش فارغ‌التحصیلان زن با هدف کسب درآمد و نشان دادن توانایی های زنان، از بین بردن تمایز میان افزایش بیکاری فارغ‌التحصیلان دانشگاهی و اشتغال و برنامه‌ریزی برای استفاده از نیمی از سرمایه‌های انسانی جامعه در سه سطح برای دختران فارغ‌التحصیل، زنان کارآفرین و تسهیلگران زن در کلیه استانها، به جز همدان، قزوین، ایلام، سیستان و بلوچستان و کهگیلویه و بویراحمد که زنان تحت پوشش این طرح در استان های نامبرده به صورت مهمان در استانهای دیگر حضور خواهند یافت، برگزار شد.
این طرح در پنج منطقه کل کشور، ۱۵۰ زن کارآفرین، ۳۰۰ دختر فارغ‌التحصیل و ۱۵۰ نفر تسهیلگر زن را با برگزاری حدود ۱۶۵ کارگاه با عنوانهای کارآفرینی، ارتباطات، مشکل‌گشایی خلاق، ایجاد انگیزش، خویش‌فرمایی، مدیریت تحول، راه های تامین منابع مالی، بازاریابی، حضور در نمایشگاه ها، تکنولوژی اطلاعات، تهیه طرح کسب و کار، شناسایی کسب و کارهای جدید، پیگیری کارآفرینی و سمینار مقررات و رویه‌های ایجادکسب و کار تحت پوشش قرار داد.
همچنین در حاشیه کارگاه های اموزشی سه سمینار با مفهوم کارآفرینی برای مدیران ارشد استانها از جمله استانداران، مدیران کل تعاون و مدیران کل کار و امور اجتماعی برگزار شد تا مدیران مرتبط نیز با آشنایی بیشتر با مقوله کارآفرینی بتوانند حمایت های لازم را از زنان کارآفرین و نوکارآفرینان داشته باشند.
از اثرات مثبت و دستاوردهای ارزنده این طرح آشنایی استانداران و مدیران استانی بویژه زنان مدیر با مقوله کارآفرینی و ترغیب آنان به فرهنگسازی و ترویج کارآفرینی زنان و نیز ایجاد انگبزه در میان فارغ التحصیلان دختر برای ایجاد کسب و‌کار به جای وابستگی به مشاغل دولتی و‌کارمندی و حقوق بگیری بود.
همچنین از مزیت های این طرح الگوسازی برای تعامل سازنده دولت و بخش خصوصی بود. به طوری که به زعم اساتید پیشکسوت مدیریت از جمله استاد آذرهوش، این مدل (همکاری و مشارکت دفتر امور بانوان وزارت کشور و خانه پژوهش نواندیش برای پیشبرد و به ثمر رساندن پروژه مشترک “ترویج فرهنگ کارآفرینی و‌توان افزایی زنان کارآفرین” قابلیت تعمیم دارد.
از دیگر دستاوردهای این طرح ایجاد خودآگاهی میان زنان کارآفرین بود به طوری که اکثر کارآفرینان به کار گرفته شده در کارگاه های آموزشی کارآفرینی به عنوان “رل مدل” اذعان داشتند که تا پیش از آن از کارآفرین بودن خود بی اطلاع بوده و تازه با مفهوم کارآفرینی آشنا شده و به نقش و جایگاه اجتماعی خود پی برده اند.
اما اقدامی که نگارنده در پی اجرای موفق این طرح طی یک سال و نیم لازم دید، پیشنهاد پایدارسازی طرح و نهادینه کردن آن از طریق تشکیل انجمن زنان کارآفرین و کمک به ایجاد و ثبت این نهاد مدنی در دو دستگاه عالی کشور یعنی وزارت کار و امور اجتماعی وقت و وزارت کشور به فاصله یک سال بود. امر مهمی که با همت تعدادی از زنان کارآفرین دغدغه مند و با غیرت میهن مان آغاز شد و تا امروز یعنی قریب ۱۶ سال ادامه داشته و خوشبختانه طی سالهای اخیر انجمن موفق به تشکیل سه دفتر نمایندگی در استانهای گلستان، گیلان و کرمانشاه شده است. از اقدامات مهم انجمن زنان کارآفرین همایش های تخصصی سالانه دررسطح ملی (۱۴همایش) و مستند سازی تجارب کارآفرینی زنان است که در این زمینه سه کتاب منتشر کرده و سه پروژه با همکاری معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری (زنان کارآفرینی استانهای کمتر برخوردار و استانهای مرزی) و وزارت جهاد کشاورزی (مستندسازی کارآفرینی زنان روستایی) به انحام رسانده است.
هرچند تا دو دهه قبل موضوع کارآفرینی در کشورمان امری ناشناخته بود اما اکنون توجه به آن توسط بخش های دولتی و غیردولتی زیاد شده به نحوی که مانند هر موضوع نوظهور و تبدیل به مد شده، نگرانی هایی را از جهت قلب معنا و بیراهه رفتن و دور شدن از مفهوم واقعی آن ایجاد کرده است. نگرانی به جایی که انجمن زنان کارآفرین نیز با حساسیت زیاد آن را مدنظر می دارد و مسئولین دولتی و نهادهای غیردولتی را نیز از خلط مبحث و به بیراهه کشاندن کارآفرینی برحذر می دارد.
امروز در شرایط بحرانی ایران عزیز که بلایای انسانی ناشی از سوء تدبیر چون تحریم انواع چالش ها و موانع را بر سر راه اشتغال و کارآفرینی مردان و زنان قرار داده و کرونا گریبان اقشار مختلف جامعه و از همه بیشتر کم درآمدها را می فشارد و نفس ایران و جهان را بند آورده، باز هم کارآفرینان از تهدید فرصت می آفرینند و زنان با نگاه مادرانه خویش در این زمینه پیشگامند. در چنین شرایطی بر دولت و دستگاه های مرتبط واجب است که مشکلات را از نگاه کارآفرینان بنگرند و با استفاده از تجربیات و راهکارهای پیشنهادی این عزیزان مسیر صعب و ناهموار کارآفرینی را حتی المقدور هموار کنند تا نور امید بر جاده زندگی مردمان بویژه نسل جوان بتابانند. انشاءالله