در نشست تخصصی با محوریت گفتگوی تالاب‌های پریشان و حله مطرح شد / لزوم تغییر نگرش و اصلاح رویکردها نسبت به ارتقاء سطح مشارکت جوامع محلی در روند احیا تالاب‌ها
نشست تخصصی مشارکت و نقش جوامع محلی در حفاظت از تنوع‌زیستی، احیا و کارکرد بهینه اکوسیستم تالاب‌های پریشان و حله، با حضور رئیس دانشگاه سلمان فارسی کازرون، مدیرکل محیط زیست استان بوشهر، رئیس اداره محیط زیست کازرون و جمعی از اساتید دانشگاه، مسئولان، متخصصان و فعالان محیط‌زیست در شهرستان‌های کازرون و بوشهر، با همکاری مشترک کانون زیست‌محیطی بلوط‌سبز دانشگاه سلمان فارسی کازرون و انجمن زیست محیطی حیات‌سبز لیان و به میزبانی دانشگاه سلمان فارسی کازرون با استفاده از بسترهای مجازی adobe connect و پخش زنده اینستاگرام برگزار گردید.
بنا به گزارش روابط عمومی و امور بین‌الملل دانشگاه سلمان فارسی کازرون، دکتر غریب فاضل‌نیا، رئیس دانشگاه سلمان فارسی کازرون، در ابتدای این نشست با اشاره به رویکرد جامعه‌محور این دانشگاه و همچنین پذیرش مسئولیت در کمیته محلی مدیریت تالاب پریشان، خاطر نشان نمود: خوشبختانه با تکیه به ظرفیت‌های مناسب دانشجویی و توان علمی اساتید و اعضا هیئت علمی دانشگاه سلمان فارسی کازرون، برنامه‌ریزی‌های مناسبی را در جهت کمک علمی و تخصصی به مجموعه مدیران مرتبط با حوزه احیا تالاب پریشان طرح‌ریزی نموده‌ایم و امیدواریم با تداوم این روند و استفاده موثر دستگاه‌های ذی‌ربط از ظرفیت‌های دانشگاه، به ویژه مرکز مطالعات فرهنگی و اجتماعی دانشگاه سلمان فارسی کازرون گام‌های موثری را در جهت کمک به حفاظت و احیا تالاب پریشان برداریم.
رئیس دانشگاه سلمان فارسی کازرون در ادامه ضمن تشکر از رویکرد تعاملی اداره کل محیط‌زیست استان بوشهر و تشکل‌های زیست‌محیطی فعال آن منطقه، ابراز امیدواری نمود با تداوم این ارتباط‌ها بتوان با هم‌افزایی و استفاده از تجارب و توانمندی‌های یکدیگر، اقدامات موثر بیشتری را در جهت حفاظت از عرصه‌های زیست‌محیطی، از جمله تالاب‌ها که ارزش‌هایی فرامنطقه‌ای هستند، برداشت.
در ادامه، دکتر فرهاد قلی نژاد، مدیرکل محیط‌زیست استان بوشهر نیز طی سخنانی برگزاری این نشست را نشانه تعامل مطلوب سازمان‌های مردم‌نهاد، ذیل نگاهی جامع و فرااستانی ارزیابی نمود و خاطر نشان کرد: بسیاری از مشکلات حال حاضر تالاب‌های کشور به دلیل عدم درک صحیح از کارکردهای تالاب در گذشته بوده است؛ تا آنجا که برخی تالاب‌های ما در حال تبدیل شدن به کانون‌های ریزگرد هستند. تغییر این نگاه‌ها، نیازمند تشریح بیشتر و مناسب‌تر کارکردهای تالاب‌ها است تا مدیران ما در تصمیم‌گیری‌هایشان، مسائل مرتبط با تالاب‌ها را به عنوان موجودی زنده، بیشتر لحاظ کنند.
قلی‌نژاد همچنین ابراز آمادگی نمود تا در راستای گسترش تعامل‌های دو جانبه با دانشگاه سلمان فارسی کازرون و تقویت رویکرد فعلی، با گسترش ارتباطات، مسائل و مشکلات موجود را با نگاهی فراتر از نگاه‌های شهرستانی و استانی و به عنوان مقوله‌های ملی و بین‌المللی دنبال نماییم.
در این نشست همچنین دکتر علیرضا راستی، معاون فرهنگی و اجتماعی دانشگاه سلمان فارسی کازرون، طی سخنانی با اعلام آمادگی این دانشگاه برای برگزاری نشست‌های بین‌المللی در حوزه تالاب‌ها و سایر حوزه‌هایی که نیاز به استفاده از ظرفیت‌های علمی در روندهای توسعه‌ای دارد، به تشریح ضرورت‌ها و چارچوب‌های علمی مرتبط با سنخ‌شناسی و چگونگی ورود علمی و مسئله‌یابی و ارایه راهکارهایی برخاسته از متد علمی پرداخت و از آمادگی این دانشگاه برای تقویت و حضور بیشتر در این دست از فرایندها خبر داد.
در ادامه، خسرو درویشی، دبیر کمیته حیات‌وحش و تنوع زیستی انجمن حیات‌سبز لیان، که یکی از سخنران‌های اصلی این نشست تخصصی و تعاملی بود، ضمن معرفی اکوسیستم و شرایط جغرافیایی تالاب حله، به مرور برخی مشکلات و تهدیدهای پیش‌روی این تالاب پرداخت و خاطر نشان نمود: خشکسالی‌ها، احداث سد در بالادست آبریز و عدم تخصیص حقابه، عدم رهاسازی سهم آب زیست‌محیطی توسط ذینفعان و سدهای بالادست، افزایش سطح زیرکشت و مصرف آب در حوزه آبریز، روش‌های نامناسب آبیاری و کشاورزی، تغییر کاربری اراضی، کاهش تنوع زیستی، افزایش چرای دام‌های سنگین در محدوده تالاب و برخی موارد دیگری از این دست، از جمله تهدیدهایی هستند که حیات تالاب حله را با چالش‌های جدی مواجه ساخته‌اند.
درویشی در ادامه ضمن تشریح تأثیرات نامطلوبی که هر یک از این تهدیدها بر اکوسیستم تالاب حله برجای گذاشته‌اند، به نقش و اهمیت زیرساختی و اساسی جوامع محلی در کنترل این شرایط اشاره کرد و افزود: رویکرد مشارکتی، به عنوان یک راهبرد برای جلب جوامع محلی و بومی و همچنین مدیریت یکپارچه محیط‌زیست تلقی می‌شود و مدیریت زیست‌بوم‌های طبیعی را با به رسمیت شناختن بهره‌برداری‌های اصولی و در نظر گرفتن نقش انسان و به ویژه جوامع محلی به عنوان بخشی از زیست‌بوم، عملی می‌سازد.
وی در تشریح این رویکرد افزود: جوامع محلی را بایستی به عنوان ساختاری جدایی‌ناپذیر از زیستگاه تلقی کنیم و با تحقق رویکرد مشارکتی سعی نماییم جوامع محلی را در فرآیند تصمیم‌گیری‌ها و تصمیم‌سازی‌ها و در نهایت، در عمل و اجرا سهیم نماییم. در واقع یکی از روش‌های جلب جوامع محلی در مدیریت محیط‌زیست، ایجاد تغییر نگاه از واکنش‌پذیری و تک‌عاملی که مبتنی بر دولت‌محوری است، به سمت بازدارندگی و مشارکت است.
دبیر کمیته حیات‌وحش و تنوع زیستی انجمن حیات‌سبز لیان، توانمندسازی، تلاش و همدلی در تمامی سطوح به منظور سهیم داشتن و جلب جوامع بومی، استقرار الگوی جدید و جامع‌نگر، برون‌سپاری وظایف مدیریت محیط‌زیست و همسویی مشارکتی و مردم‌نهاد در مقررات و سیاست‌گذاری‌ها، اصلاح ساختار اداری با رویکرد مدیریت مشارکت و راه‌اندازی سامانه‌های اطلاعاتی و ارتباطی مردمی را از جمله برخی راهبردهای جلب مشارکت جوامع محلی در مدیریت محیط‌زیست و زیستگاه‌های تالابی دانست و ابراز امیدواری نمود با ایجاد آگاهی در میان سطوح مختلف دانش‌آموزان مدارس، زنان روستا و… بتوان زمینه‌های لازم برای دستیابی به آنها را هرچه بیشتر مهیا نمود.
در ادامه، محمدجواد سیاح‌پور، مدیر هماهنگ‌کننده پایگاه پژوهش و اطلاع‌رسانی تالاب پریشان، که سخنران دیگر این نشست تخصصی بود، با طرح این پرسش که راهکار ایجاد یا افزایش نقش‌آفرینی جامعه محلی در مدیریت، احیا و حفاظت از زیست‌بوم تالاب‌ها چیست، به ارایه تعریفی از جوامع محلی پرداخت و خاطر نشان نمود: گرچه می‌توان مواردی همچون رابطه مستقیم و تنگاتنگ، پیشینه ارتباط، پایبندی و دلبستگی، دانش و تجربه سنتی را برای ارایه تعریفی از جوامع محلی به کار برد، اما وابستگی معاش، کلیدواژه اصلی است که می‌تواند در تعریف و تشخیص جامعه محلی به کار رود. در واقع گروهی از افراد که وابستگی معاش با یک زیست‌بوم دارند، می‌توانند جامعه محلی محسوب شوند که نقشی فعال در حیات آن زیست‌بوم ایفا می‌کنند.
سیاح‌پور در ادامه با اشاره به وجود سه دیدگاه جامعه محلی، کنشگران محیط‌زیستی و دیدگاه‌های قانونی و قانون‌گذاری نسبت به جوامع محلی، به تشریح این دیدگاه‌ها پرداخت و افزود: دیدگاهی غیراصولی و مخرب در بین برخی از کنشگران محیط‌زیستی نسبت به جوامع محلی وجود دارد که با نگاهی از بالا به پایین به جوامع محلی نگاه می‌کند و عموما گرایش به ارایه قضاوت‌هایی بیرون از گود دارد. اما در عین حال رویکردی توسعه‌یافته نیز در بین برخی از کنشگران زیست‌محیطی نیز وجود دارد که جوامع محلی را ذینفعانی محوری در نظر گرفته و نگاهی تسهیلگرانه به جوامع محلی دارد.
مدیر هماهنگ‌کننده پایگاه پژوهش و اطلاع‌رسانی تالاب پریشان، در ادامه افزود: بایستی با تقویت رویکرد تسهیلگرانه و مشارکت درون‌جوش و همچنین بازنگری در قوانین عادی و آیین‌نامه‌ها، زمینه‌های اصولی را برای مشارکت عینی و واقعی و منتج به نتیجه برای حضور و نقش‌آفرینی جوامع محلی در روند حفاظت و احیا تالاب‌ها به وجود آورد. در همین راستا در سطح تالاب پریشان و با همکاری دفتر عمران سازمان ملل در ایران و سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور، طرح پایگاه پژوهش و اطلاع‌رسانی تالاب بین‌المللی پریشان را به عنوان یک سیپاسنتر راه‌اندازی کرده‌ایم تا بتوانیم زمینه مشارکت عینی جوامع محلی را مبتنی بر ارتباطات، توسعه ظرفیت‌ها، آموزش، مشارکت و آگاهی فراهم آوریم.
در پایان این نشست، اسماعیل حسام‌مقدم، دبیرکل انجمن هامون ایران نیز با اشاره به مباحث مطرح شده و تصریح بر وجود نوعی از انفعال در بخشی از جوامع محلی برای مشارکت در طرح‌های احیا، خاطر نشان نمود: این انفعال ریشه‌های تاریخی و بلندمدتی دارد که به تبع بایستی با مطالعات جامعه‌شناختی و فرهنگی، به دنبال یافتن پاسخ به چرایی شکل‌گیری آن بود.
حسام‌مقدم همچنین افزود: انجمن‌ها و تشکل‌های غیردولتی تا آنجایی که می‌توانند بایستی ارتباط‌شان با مردم و جوامع محلی را گسترده‌تر، وسیع‌تر و چند ساحتی‌تر نمایند و به جای نگاه از بالا به پایین، تلاش کنند ارتباط‌های گسترده و چندوجهی را با جوامع محلی دنبال نمایند تا به دنبال آن، این انفعال کمتر شود.
جمال خداپرست، رئیس اداره محیط‌زیست کازرون، فرزاد پولادی، دبیر انجمن زیست‌محیطی بلوط سبز دانشگاه سلمان فارسی کازرون، رضا پرتوی‌سنگی، دبیر انجمن حیات‌سبز لیان و برخی دیگر از حاضرین دیگر نیز در طول برگزاری این نشست تخصصی به ارایه دیدگاه‌ها و نقطه‌نظرات خود پیرامون مباحث مطرح شده و همچنین تجربه‌های مختلف از اجرای راهبردهای گوناگون در تعامل با جوامع محلی پرداختند.
گفتنی است این نشست در قالب طرح ملی گفتگوی تالاب‌های ایران اجرا شد که با ابتکار کانون زیست‌محیطی بلوط‌سبز دانشگاه سلمان فارسی کازرون از آذرماه سال ۹۹ در حال اجرا می‌باشد و تاکنون علاوه بر گفتگوی تالاب‌های پریشان و حله، گفتگوی تالاب‌های پریشان و ارومیه نیز برگزار گردیده است.