پیوند انسان و محیط زیست
(با بررسی مدیریت پسماند در شهر دالکی)
عباس جاودانی
شهردار دالکی
رابطه انسان و محیط از بدو پیدایش انسان همواره مبتی بر احترام متقابل بوده ولی بعد از انقلاب صنعتی و ماشینی شدن زندگی، انسان ها عموما بدنبال بهره کشی بیشتر و برهم زدن تعادل محیط به سود خودگام برداشته اند. از میان صدها مثال می توان به گسترش شهرنشینی و افزایش جمعیت شهری در سال های اخیر اشاره داشت که منجر به انواع آلودگی ها برای محیط زیست شده است. اگر به طور خاص تنها به یکی ازاین آلودگی ها یعنی موضوع پسماند شهری نگاهی داشته باشیم متوجه می شویم که اغلب شهرها بویژه در کشورهای در حال توسعه با معضل جدی پسماندهای شهری روبرو هستند. در صورتی که امروزه مدیریت پسماند یکی از ضروری ترین محورهای توسعه پایدار شهری محسوب می شود. در کشور ما نیز از بدو تصویب قانون بلدیه در سال ۱۲۸۲ (ه ش) وظیفه نظافت شهر به عهده شهرداری ها گذاشته شده است. با یک بررسی ساده می بینیم که از آن زمان تاکنون پسماندهای شهری بصورت سنتی جمع آوری و تخلیه شده اند و تغییر آنچنانی در بیشتر شهرهای کشور از جمله شهرهای استان بوشهر رخ نداده است. شاید تنها تغییر این بوده که درگذشته محل دفع پسماند به شهرها چسپیده بود اما اکنون کمی از شهرها فاصله گرفته که آن هم بخاطر وجود خودروهای حمل بوده است. اگر از منازل که محل شکل گیری پسماند، نحوه و چگونگی حمل آن ها که خود پر از اشکال هستند، صرفنظر کنیم و تنها به محل نهایی فرود آن ها یعنی سایت های پسماند نظر کنیم، متوجه فاجعه زیست محیطی عمیقی می شویم.
دالکی با ۷۰۰۰نفر جمعیت و ۱۲۰ هکتار وسعت تنها شهر بخش مرکزی شهرستان دشتستان در ۱۵ کیلومتری مرکز این شهرستان واقع شده است. سایت پسماند شهرداری در فاصله سه کیلومتری شهر، در ۵۰ متری رودخانه در جایی که زه آب در عمق ۲ متری در میان انبوه نخلستان قرار دارد. متاسفانه مکان یابی این سایت در سال ۱۳۸۰ به شکل غیرعلمی و در محلی که هیچ کدام از فاکتورهای لازم را نداشته، انجام گرفته است. سال هاست که با فعالیت این سایت پسماند شیرابه ها وارد آب های زیرزمینی و رودخانه می شوند، خاک آن محل را آلوده، پرندگان و دام ها از آن تغذیه و دود ناشی از سوزانده پسماند برای کشاورزان، مرغداری و کارگاه تولید شن و ماسه پیرامون مشکل ایجاد کرده و کشمکش بین اداره محیط زیست شهرستان و شهرداری نیز ادامه دار بوده است.
سال گذشته شهرداری دالکی چند نقطه را برای جابجایی این سایت به اداره محیط زیست پیشنهاد داد که هیچ کدام تایید نشد. در ادامه حل این معضل شهرداری درخواست حمل پسماند شهر را به سایت پسماند شهر برازجان ارائه داد که علیرغم قول همکاری از طرف شهرداری برازجان اما شورای شهر برازجان باتصویب آن مخالفت کرد.
مشکل مکان یابی نامناسب سایت پسماند تنها مربوط به شهر دالکی نیست. همه شهرها و روستاهای شهرستان همین مشکل را دارند و این دور تسلسل سالهاست که بدون راحل به آینده انتقال داده می شود. در حالی که می بینیم در کشورهای پیشرفته موضوع پسماند از تهدید به فرصت تبدیل شده و با بازیافت، کمپوست و تبدیل پسماند به انرژی به درآمدزایی رسیده اند در شهرهای ما پسماند سلامت شهروندان و محیط زیست را تهدید می کند. اگر مانند کشورهای توسعه یافته هم به پسماند نگاه نکنیم می توان در کم ترین زمان ممکن سایتی جامع برای شهرستان مکان یابی نمود تا حداقل از این تهدید های زیست محیطی دیگر نقاط شهرستان در امان باشند.
کلام آخر اینکه به نظر می رسد هیچ برنامه ای برای پسماند های شهری در سطح کلان وجود ندارد و اگر هم وجود دارد در بایگانی وزارت خانه و سازمان ها در حال استراحت می باشد. معمولا در آغاز به کار دولت ها شاهد برنامه هایی که بیشتر جنبه شعاری دارند مواجه هستیم ولی در عمل اتفاق خاصی رخ نمی دهد که امیدوارم در دولت سیزدهم برنامه های حوزه پسماند شهری از شعار به عمل تبدیل شود تا به معنای واقعی از پسماند با عنوان طلای کثیف یاد کنیم.