دهمین شماره فصلنامه نامه هامون برای بهار ۱۴۰۰ منتشر شد
به گزارش وبسایت هامون ایران؛ تارنمای جامعه مدنی جنوب ایران، دهمین شماره از فصلنامه نامه هامون؛ اجتماع فرهنگی هنری جنوب ایران برای فصل بهار ۱۴۰۰ ویژه نامه کتاب محیط زیست و توسعه پایدار به مناسبت روز جهانی محیط زیست منتشر گردید.
در مقدمه این فصلنامه اینچنین آمده است:
“پروژه هامون؛ بازگشت به جامعه مدنی در طول حدود یک دهه کنشگری در عرصه جامعه مدنی جنوب ایران، همواره کوشیده تا به موضوعات و مقولات متعدد علوم اجتماعی و فرهنگی بپردازد. ازهمین رو پروژه هامون به طورخاص به پنج حوزه مطالعاتی به طور گسترده و عمیقی پرداخته است؛
یک. مطالعات جامعه مدنی
دو. مطالعات فرهنگی
سه. مطالعات زنان و خانواده
چهار. مطالعات محیط زیست و توسعه پایدار
پنج. مطالعات جنوب ایران
در این پنج حوزه به انتشار کتاب، مجله و بارگذاری مطالب در وبسایت هامون ایران و همچنین برگزاری جلسات و نشست های گفتگویی اهتمام ورزیده است.
پروژه هامون؛ بازگشت به جامعه مدنی همچنین در طول این یک دهه فعالیت و کنشگری مدنی-اجتماعی-فرهنگی خود همواره در پی آن بوده که عملکردهای دلالت بخش خود را به گونه ای صورتبندی گفتمانی کند و ازهمین رو اقدام به نهادسازی با عنوان محوری و کانونی هامون نموده است که این نهادها درحال فعالیت هستند و به تولید متن در سپهر عمومی و اندیشگی جنوب ایران می پردازند. عناوین این نهادها عبارتند از:
یک. انتشارات هامون نو؛ مدرسه مطالعات فرهنگی-اجتماعی جنوب ایران
دو. دوهفته نامه آوای هامون؛ نشریه جامعه مدنی جنوب ایران
سه. فصلنامه نامه هامون؛ اجتماعی فرهنگی- هنری جنوب ایران
چهار. سالنامه ارغنون هامون؛ رساله بینارشته ای علوم انسانی جنوب ایران
پنج. وبسایت هامون ایران؛ تارنمای جامعه مدنی جنوب ایران
فصلنامه نامه هامون؛ اجتماع فرهنگی – هنری جنوب ایران در طول چهار سال اخیر، نه شماره را منتشر نموده است و این شماره به عنوان جدیدترین شماره فصلنامه به موضوع محیط زیست و توسعه پایدار می پردازد. در فصلنامه های پیشین به موضوعاتی مانند جامعه مدنی، کرونا، زنان و … پرداخته شده است.
در این شماره نیز در تداوم همان مسیر پیشین انتشار فصلنامه های فرهنگی- هنری نامه هامون، به موضوعی کانونی مانند محیط زیست پرداخته ایم و به گردآوری گفتارها، جستارها و نوشتارهای گوناگونی اهتمام ورزیدیم
درفضای زیست-جهانِ شهری که در بیتوجهی به اصول زیستی و نبود تشکلهای قوی و ریشه دار غیردولتی، همواره با از بین رفتن حق اولیهی حیاتِ نباتات، حیوانات و حتی انسانها مواجه میشویم و در روند عادی شدگی وحشتناکی که مایه های اعتراض و انتقاد را در شهروندان نسبت به وضع موجود را می خشکاند، هرلحظه با وخیم شدگی زیست بوم و اکولوژی شهری مصاف میکنیم. وقتی که زایش نگرشهای انسانگرایانه آنچنان سترون می شود که چشم بر وضعیت وخیم زیست محیط دریایی خلیج فارس بسته می شود، یا آن هنگام که در احساس سرخوشانه ی چشم چرانی حیواناتی که در بدترین وضعیت نگهداری می شوند و صرفن به ابژه و مفعولی برای کسب درآمد تقلیل داده میشوند، همه و همه به عقیم ماندگی اندیشه های دگرخواهانه اشاره می کنند. به زعم یورگن هابرماس؛ فیلسوف اجتماعی آلمانی، وقتی که “عقلانیت ابزاری” همواره به مستعمره سازی کنشهای انسان باورانه بپردازد و زیست-جهان او را به مثابه ی وسیله ای در چنگ خویش کشد، دیگر حتی مقوله ی زیستِ انسان نیز در ردیف مفاهیمی قرار میگیرد که از معنا تهی شده اند و هرگز به درون دغدغه ها و چالش های اخلاق زیستی شهروندان قرار نخواهندگرفت. دشت سترونی از کنشهای انسانی که هرگز رو به سوی حیات و زندگی ندارد بلکه در فقدان درک حضوردیگری، همه چیز خود را در این فضای تهی معنا بخشیده؛ معنایی که فقط برپایهی عقلانیتِ ابزاری، هرچیزی را به وسیله ای بی ارزش مسخ میکند.
درفضای متوازنِ زیستِ شهری، از اینکه اکولوژی و زیستبوم شهروندی مورد هجمه و نقصان قرار گیرد، همواره جامعه ی مدنی قوی و ریشه دارهمچون میزان الحراره ی زیستِ مدرن شهری ایفای نقش میکند و در فرآیندی گفت وگو-محور، از انقیاد معانی انسان باورانه ممانعت میکند، اما بالفرض هنگامی که زیستبوم واقعی خلیج فارس در هیاهوی بزرگنمایی عنوان “خلیج فارس” به فراموشی سپرده میشود و از “جنگل حرّا” صرفن عنوانی برجای میماند، از کدام اخلاق زیستی میتوان حرف زد؟! به نظر میرسد چنان به درون فراموشی و بی توجهی ساختاریای سقوط کرده ایم که حساسیتِ انسانی خویش را نیز ازدست دادهایم. حساسیت به توازن زیستی در یک زیستبوم مشترک که همه چیز به طور نظام مند و ساختاری به هم مفصل بندی شده و عدم درک حضور یکی از اجزا، در طولانی مدت میتواند به بی توجهی نسبت به کل این زیست-جهان بیانجامد. این انسجام و درهم تنیدگی زیستِ مدرن، به ناگزیر انسان را به گونه ای اخلاق زیستی رهنمون میشود که به زعم امانوئل لویناس؛ فیلسوف لیتوانیایی، اخلاقی کاملن مبتنی بر “دیگری” را سامان میدهد؛ آنچنانکه هر انسانی درقبال دیگری نباتی، حیوانی و بالاتر از همهی اینها نسبت به دیگری انسانی، مسئولیتِ اخلاقی دارد، مسئولیتی که درعدم توجه و فراموشی آن، به ناگریز به چیزهایی ختم می شود که در تاریخ قرن بیستم می توان از آنها به مثابهی فاجعه یاد کرد؛ نسل کشی ها، انقراض گونه های حیوانی متعدد، کوره های آدمسوزی و جنگهای ویرانگری که هنوز از ضایعات آن میتوان یاد کرد. لویناس اخلاقی را مبتنی بر درکِ مطلق دیگری شاکله بندی میکند، ریشه ها و خاستگاههای آن را نیز بر بی نهایت بودگی مسئولیت درقبال دیگری بنا مینهد و قرائتی دگرخواهانه و دگراندیشانه از زیستِ اخلاقی در جهانِ مدرن ارائه میدهد که کرانه های درکِ اخلاقی از هستی و باشیدنِ دیگری در جهان را چنان فراخ میکند که درقبال حتی نباتات نیز متوجه و متذکرِ رفتار و قاعدهی اخلاقی خواهیم شد، حالا چه برسد به زیستِ انسانی دیگر.
اخلاقِ شهروندی و بستر‌های مرتبط با آن، در مقولات انتزاعی و مفهومی قرار نمیگیرند، بلکه با موقعیت‌های “خاص” پیوند دارند. به جای اینکه اخلاق را به دلسوزی به حالِ قربانیان تقلیل دهیم، باید آن را دستورِ اخلاقی پاینده‌ی فرآیندهای منفرد به حساب آورد. آنچنانکه اخلاق، امروزه قاعده‌ای است که تعیین میکند با آن چه «در حال رخ دادن است.» چگونه روبه‌رو شویم. اخلاق؛ شیوه‌‌ای است «برای سامان دادن به برداشتامان از موقعیتِ تاریخی(اخلاق حقوق بشر)، موقعیت علمی، فنی (اخلاق پزشکی ـ اخلاق زیستی)، موقعیت اجتماعی ( اخلاق با ـ هم ـ بودن) موقعیت رسانه‌ای (اخلاق ارتباطات) و غیره که در این خاص بودگی کنشهای اخلاقی، اخلاق مبتنیبر تفاوتِ دیگری را میتوان تبیین کرد. اینگونه واکنش‌های منفرد فردی، سپهر زیست اخلاقی‌امان را با گونه‌های خاصی از اخلاق و تفاوت‌هایاش، سرشار و مملو میکند که این خود در تشخص بخشیدن به افراد جامعه نقش به سزایی ایفا میکند. اما هنگامیکه این اخلاق و کنشهای اخلاقی با کلانروایتی ایدئولوژیک همنشین میشود و از خاصبودگی به درمیآید، علاوهبر همسان کردن افراد و عشیره‌ای کردن کنشهای اجتماعی آنها، رفتارهای اخلاقی‌‌اشان را با دروغ ـ ریا ـ تهمت ـ انتقام ـ خشونت و فراموشی همزاد و توامان میکند و از این جاست که “اخلاق دروغ” در جامعه‌ای بر تمام شرایط و موقعیت‌های انسانی ـ محیطی، سلطه می‌یابد، تفاوت‌های فردی از بین میرود و همهی شهروندان، تبدیل به سیاهی لشکر میشوند و از این فضای بیمارگونه چیزی جز عدم درک حضور دیگری صورتبندی نخواهد شد.
درون این هزارتوی پیچیده ی زیستِ انسان مدرن، نقشه ی راه های اخلاقی متعددی ترسیم شده تا از درافتادن در دشت سترون انسانی دور نگه داشته شویم، اما چنان عدم حساسیت اخلاقی در زیستبوم شبه مدرنِ ایرانی، خود را در ذهنیت تاریخی به رخ میکشد که این نادیده گرفتن های حق حیات نباتات و حیوانات، به زیست-جهان انسانها نیز سرایت میکند؛ آنجاکه تصادفات جادهای همچون جنگ میماند و یا آنجاکه شرایط نگهداری انسانها در آسایشگاهها و بیمارستانها چنان غیرمسئولانه و غیرانسانی هست که از فرط تکرار، عادی شده و وجدان خواب آلودهی هیچ انسانِ شبه مدرنِ ایرانی را هرگز به درد نمیآورد و این روایتی تلخ از والتر بنیامین؛ فیلسوف ادبی آلمانی هست که میگوید: “اینکه همه چیز همینطور که هست پیش میرود، همین فاجعه است.”
در این شماره از فصلنامه، گفتگوهایی اختصاصی درباب محیط زیست و توسعه پایدار با اندیشمندان و متخصصینی همچون دکتر ناصر فکوهی، دکتر سعید مدنی قهفرخی، دکتر مهدی کلاهی، دکتر سیدحسن اسلامی، مهندس سیداحمد آل یاسین، مهندس مه لقا کاشفی، دکتر احسان شریعتی و دکتر عبدالوهاب شهلی بر داشته است.
همچنین در این شماره مقالات و یادداشتها و گفتارهایی نیز از کسانی همچون زنده یاد دکتر سیدمحمدامین قانعی راد، دکتر مصطفی مهرآیین، دکتر حسین دلشب، دکتر سیدرضا شاکری، عباس جاودانی، دکتر پرویز باورصاد، دکتر مهتا بذرافکن، دکتر سیدابوالفضل میرقاسمی، دکتر سیدابراهیم مساوات، محسن عباسپور، علی اصغر درلیک، مجید نصوری، حسین غلامی، دکتر طالب موذنی، سعیده مهدی زاده، طاهره قابل، سحر پولادی، غلامرضا خیاط، حامد ملازاده صادقیون، فریبا دهقان، فاطمه رستمیان، محمود مقیمی، رضا پرتوی سنگی، حیدر کاشف و … منتشر گردیده است.
فهرست این شماره از فصلنامه نامه هامون – شماره دهم – ویژه نامه کتاب محیط زیست و توسعه پایدار به شرح زیر می باشد:
دیباچه / سردبیر
هامون؛ اولویت طبیعت گرایی بر انسان گرایی / اسماعیل حسام مقدم
عدالت زیست محیطی و همبستگی اجتماعی / دکتر سیدمحمد امین قانعی راد
جامعه شناسی محیط زیست؛ مسائل و رویکردها / دکتر مصطفی مهرآیین
نقش رسانه‌ها در شکل‌گیری جنبش های محیط زیستی / در گفتگو با دکتر ناصر فکوهی
مساله عسلویه؛ سقوط سرمایه اجتماعی / در گفتگو با دکتر سعید مدنی قهفرخی
حکمروایی خوب، راهکار نجات منابع‌طبیعی و محیط زیست ایران / در گفتگو با دکتر مهدی کلاهی
حاکمیت در حوزه محیط زیست از خودرایی عدول کند / در گفتگو با مهندس سید احمد آل یاسین
وضعیت اسفبار پایداری سرزمین در قرن پیش رو / درگفتگو با مه لقا کاشفی
تاملاتی بر خاک سیستان و بلوچستان / محمد شریف ملازهی
عسلویه؛ دوگانگی توسعه و محیط زیست / دکتر حسین دلشب
زنان، توسعه، محیط زیست / مهدیه امیری دشتی
در نسبت توسعه و آزادی در ایران معاصر / دکتر سیدرضا شاکری
منطقه آزاد تجاری بوشهر در فقدان پیوستهای اجتماعی و زیست محیطی / اسماعیل حسام مقدم
اکوتوریسم؛ بهره کشی نوین از طبیعت / میلاد جنت
رعایت اصول اخلاقی در قبال حیوانات از منظر امام علی(ع) / محمد تقدیسی
مرثیه ای برای خاموشی تدریجی رودخانه های خوزستان / دکتر پرویز باورصاد
عدالت جنسیتی در وضعیت بحران آب و تغییر اقلیم / دکتر مهتا بذرافکن
بایدها و نبایدها در زمینه فعالیت های مرتبط با توسعه روستایی / دکتر سیدابوالفضل میرقاسمی
نقش زنان در مدیریت و مصرف منابع آب / دکتر سیدابراهیم مساوات
«گُفّال» و نسبت آن با توسعه بوشهر / محسن عباسپور
حیوانات و اخلاق / اسکات ویلسون / ترجمه و تلخیص: علی اصغر درلیک
مسئلهْ رنجی‌‌ست که می‌کشند! / در گفتگو با دکتر سیدحسن اسلامی
شأن اخلاقی حیوانات در نظام اخلاقی کانت و شوپنهاور / دکتر عبدالله عابدی‌فر
انقیاد و اعتیاد / مجید نصوری
نهادمندی گفتمان توسعه پایدار، ساختار اجتماعی توسعه ساز / نسرین محمدی
ترجَمۀ مَدخَلِ ”فلسفه محیط زیستی“ از دانشنامه فلسفیِ کیمبریج / اَلِن هالِند / ترجمه: حسین غلامی
پاسداشت حقوق محیط زیست / آرش بهزادی نژاد
محیط زیست، احیاء یا احتضار؟ / متن سخنرانی دکتر احسان شریعتی
دیگری و محیط زیست / امیر بحرینی زاده
اقتصاد یا محیط زیست؟ / دکتر طالب موذنی
چالش زیست محیطی استان بوشهر / محمود مقیمی
ضرورت گفتمان سازی زیست محیطی / اسماعیل حسام مقدم
زبان شناسی زیست محیطی / لیلا اردبیلی
از کلاس درس پتروشیمی دشتستان چه آموختیم؟ / سعیده مهدی زاده
توسعه پایدار و زنان توان یاب / ایرن واعظ زاده
نگاه قرآن و معصومین در بحث محیط زیست / طاهره قابل
تاملاتی در باب تاثیر محیط زیست و طبیعت در «هنر» / قاسم تنگسیرنژاد
پاسداشت محیط زیست و توسعه پایدار در شاهنامه / منیژه ملکی ریزی
پیوند انسان و محیط زیست؛ با بررسی مدیریت پسماند در شهر دالکی / عباس جاودانی
الگوی توسعه پایدار با زیست بهینه از رهگذر اخلاق / سحر پولادی
نگاهی به زیست بوم “حلّه” / راضیه اشعثی
راه آهن؛ مسیر توسعه استان بوشهر / غلامرضا خیاط
ما میمیریم؛ باور کنید! نوشتاری درباب آب / حامد ملازاده صادقیون
مرجان ها را دریابیم … / فریبا دهقان
بررسی راه های مشارکت دانش آموزان و فرهنگیان در حفظ محیط زیست / فاطمه رستمیان
توسعه پارس شمالی به چه قیمتی؟! / رضا پرتوی سنگی
برگزاری نشست تخصصی با محوریت گفتگوی تالاب‌های پریشان و حله / کانون بلوط سبز دانشگاه سلمان فارسی کازرون
بهای نابودی جنگل‌های حرّا چیست؟ / گزارش-گفتگوی با اسماعیل حسام مقدم درباب مسوولیت اجتماعی صنایع در استان بوشهر / حیدر کاشف
الگوی توسعه پایدار با زیست بهینه از رهگذر اخلاق / یادداشتی از سحر پولادی
مکران؛ عسلویه به توان شش!! / گزارش نشست تحلیل اجتماعی-کالبدی طرح توسعه سواحل مکران
تحلیل استراتژیک عملکرد تشکل های غیردولتی زیست محیطی در جنوب ایران / اسماعیل حسام مقدم
فهرست تشکلهای غیردولتی محیط زیست و منایع طبیعی استان بوشهر / انجمن هامون ایران
تاملاتی درباب چند مستند محیط زیستی / اسماعیل حسام مقدم
سکته / گزارش اختصاصی انجن هامون ایران درباب مسائل مسکوت مانده توسعه پایدار در استان بوشهر
فصلنامه نامه هامون؛ اجتماع فرهنگی هنری جنوب ایران با صاحب امتیازی و مدیرمسوولی اسماعیل حسام مقدم و سردبیری مهدیه امیری دشتی در ۲۷۰ صفحه قطع رقعی (شماره پیاپی ۱۰ – سال ۴ – بهار ۱۴۰۰) با قیمت ۷۰هزارتومان به صورت سراسری منتشر شده است.