درباب عصرانه فرهنگی هامون
اسماعیل حسام مقدم
مهدیه امیری دشتی
جامعه مدنی همچون دشت و هامونی بسیار وسیع و گسترنده است که توان این را دارد تا همه هستنده ها و اندیشه ها را در خود پذیرا باشد. در این گستره وسیع، حجم عظیمی از فرهنگها و تمدنهای بشری می توانند باشند و زیست کنند. حال در سرزمین ایران به دلیل اینکه در وضعیت مرزی بین چندین تمدن بزرگ جهانی قرار دارد، میراث بشری متنوع و متعددی به همزیستی با یکدیگر پرداخته و می پردازند. تمدن ایرانی، اسلامی و مدرن؛ به عنوان سه میراث جهانی در این سرزمین، به گونه ای از گفتگو و همنشینی با یکدیگر رسیده اند. نمادهای گوناگونی از این همنشینی را می شود در تاریخ معاصر ایران سراغ گرفت؛ مانند جنبش ملی شدن صنعت نفت و یا دیگر نشانه این همزیستی تمدنی در انقلاب ۱۳۵۷ ایران قابل مشاهده و ارائه می باشد. در هردوی این رخداد بزرگ تاریخ معاصر ایران، این جامعه مدنی بوده که با توانایی ذاتی و درونی خود توانسته نیروها و تفکرهای متعددی را در کنار یکدیگر به همزیستی و همنشینی دعوت نماید.
به عبارت دیگر تجربه همنشینی و همزیستی تمدنی ایرانیت، اسلامیت و مدرنیت؛ در تاریخ معاصر ایران به وفور قابل ردگیری می باشد و نتیجه این همنشینی و گفتگوی فرهنگی، باعث موفقیت و پیشبرد زیست مدنی شهروندان به سمت بالندگی و خودشکوفایی شده است. انجمن هامون ایران با درس گرفتن از این تجربه سترگ و بزرگ، به سمتی در حرکت هست تا با ایجاد فضای اندیشیدن و گفتگو کردن، این سه تمدن بزرگ را در کنار یکدیگر، رو به سوی رشد و توسعه جامعه مدنی رهنمون نماید. جامعه معاصر ایران در وضعیتی است که به هرسه این جهان های تمدنی نیازمند می باشد. ازهمین رو در تمام طول دوره ۲ ساله ای که از فعالیت مدنی انجمن هامون در استان بوشهر گذشت، همواره به این نکته حیاتی توجه شده است که مردمسالاری دینی جز با همنشینی تمدنی و گفتگوی فرهنگی این سه جهان امکان پذیر نخواهد شد.
انجمن هامون ایران؛ تشکلی غیردولتی و غیرسیاسی و غیرانتفاعی هست که از سال ۱۳۹۱ زیرمجموعه وزارت کشور می باشد. این انجمن حوزه فعالیت خود را در حوزه اجتماعی و موضوع فعالیت خویش را حقوق شهروندی تعریف نموده است. در طول سالهای ۱۳۹۱ تا ۱۳۹۴ در حدود سیصد شماره ویژه نامه در نشریات استان بوشهر (هفته نامه هایی مانند اتحادجنوب، نسیم جنوب، نصیربوشهر، بیرمی) تدوین و منتشر نموده که به موضوعات متنوعی که در جامعه مدنی باید به آن توجه شود، پرداخته است. از موضوعاتی همچون حقوق شهروندی تا جوانان، از جامعه شناسی تئاتر تا حقوق کودکان، از جامعه مدنی در اندیشه اسلامی تا موضوعات مربوط به شورای شهر و… همگی در فضای گفتمانی انجمن هامون مورد بحث و تحلیل قرار گرفته است. ۸۸ عصرانه فرهنگی هامون که به صورت هفتگی در دفتر هفته نامه اتحادجنوب در طول سالهای ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۴ برگزار گردید؛ نیز مکانی بود تا با دعوت از همه افراد و اندیشمندان، امکان این گفتگو را مهیا آورد. و همواره نیز از همه منتقدان درخواست شد که در این جلسات که به صورت “عموم آزاد” برگزار می گردد، حضور بیابند و نقطه نظراتشان را ارائه نمایند.
عصرانه های فرهنگی هامون؛ محملی برای اندیشیدن و جایی برای گفتگوکردن بوده و به نوعی به زعم داریوش شایگان، مکانی برای آمیزش افق های معنایی افراد قلمداد می شد. در این جلسات که هر هفته روزهای سه شنبه ساعت ۵ عصر در دفتر هفته نامه اتحادجنوب برگزار می گردید، شاهد حضور تعداد زیادی از شهروندان استان بوشهر و جنوب کشور بودیم که در آن به آزادی و خلاقیت با هم گفتگو کردند. هر نشست عصرانه موضوع و سخنران متفاوتی داشت و جلسات در دو پنل جداگانه ارائه سخنرانی اصلی و بحث و گفتگو برگزار می شد. غالب جلسات بیش از ۳ ساعت طول می کشید و در ۸۸ نشست عصرانه فرهنگی هامون به موضوعات بسیار متنوعی پرداخته شد.
عصرانه های فرهنگی هامون؛ محلی برای تمرین مدارا و درک حضور دیگری بود. در این نشستها که تمرینی مداوم و منسجم به مدت دو سال در سطح جامعه مدنی جنوب ایران بود، تعداد زیادی از کنشگران مدنی-اجتماعی-فرهنگی-سیاسی را به گفتگو و هم اندیشی با یکدیگر فراخواند و از درون این نشستهای گفتگویی، فضایی به وجود آورد تا افراد پس از آشنایی بیشتر با یکدیگر بتوانند نسبت به تاسیس انجمنها و تشکلهای غیردولتی خود اهتمام ورزند. خانه فرهنگ دشتستان، انجمن گردشگری چرخاب دشتستان، انجمن اندیشه سلامت سبز استان بوشهر، انجمن سبزاندیشان زن نواندیش استان بوشهر، بنیاد نیکوکاری ارغنون، کانون شهروندان پویای دشتستان، انجمن زیست محیطی اقلیم پاک استان بوشهر، انجمن توسعه آموزش خلاق استان بوشهر، جامعه کنشگران مدنی برازجان و… از این جمله اند.
در پایان جا دارد که از مدیریت و همه اعضای محترم هفته نامه اتحادجنوب قدردانی ویژه نماییم که این امکان را مهیا ساختند تا این نشستها به طور منظم و منسجم و مداوم در طول دو سال به صورت هفتگی برگزار گردد. بی شک رخداد عصرانه های فرهنگی هامون بدون حضور حمایتگرانه اکبر صابری، امکان پذیر نبود. از سوی دیگر باید از تک تک اعضایی که دو سال به طور مداوم و هرهفته در این نشستها شرکت می کردند و گرمابخش گفتگوها در عصرانه فرهنگی هامون بودند، صمیمانه تشکر می کنیم. این کتاب حاصل همین گفتگوها و تتبعات فکری و اندیشگی این همراهان و هماندیشان انجمن هامون ایران می باشد.