امنیت تجاری خلیج فارس در دوران آل بویه و سلجوقیان (قرن ۴ه.ق تا ابتدای قرن۶ ه.ق )
صدیقه جمالی
کارشناس ارشد ایران‌شناسی
امنیت به معنای ایمن شدن، در امان بودن و بی‌بیمی، آرامش و آسودگی است و نا امنی به شرایط ناشی از فقدان سلامت اقتصادی اطلاق میشود که نتوان در برابر زیان های اقتصادی عمده از خود حفاظت کرد.خلیجفارس به عنوان یک مسیر تجاری و بازرگانی در همه زمانها مورد توجه حاکمان و بازرگانانی که به سفرهای تجاری در شرق و غرب عالم میرفتند بوده است؛ اما نقش بنادر خلیجفارس در بعضی از دورهها بسیار پررنگتر بوده است و تجارت داخلی و خارجی در آن رونق فراوانی داشته است و در برخی زمانها نیز تجارت بنادر خلیجفارس با رکود مواجه بوده است و در مقابل دیگر بنادر جای آن را میگرفت. در یک جامعه امنیت خود به خود و یا توسط مردم عادی بوجود نخواهد آمد بلکه برقراری نظم و امنیت توسط فردی صاحب مقام و منزلت، مانند پادشاه و اقدامات وی برقرار میشود که عامه مردم از دستوراتش فرمانبرداری میکنند و او توان مقابله با افراد سرکش را دارد. در دوره آلبویه عضدالدوله برای ایجاد امنیت و رونق تجارت در راهها کاروانسراها، آب انبارها و بناهای زیادی در مسیرهای تجاری فارس احداث کرد (ابن بلخی، ۱۳۷۴: ۳۴۷). وی برای ایجاد امنیت در راهها به سرکوبی اقوام بیابانگرد پرداخت که با راهزنی در مسیرهای تجاری باعث ناامنیهای زیادی شده بودند(مقدسی، ۱۳۶۱: ۲/۷۱۷). اقداماتی که در کرمان و مسیرهای کاروانی انجام شد که منجر به افزایش امنیت کرمان و رونق تجارت خشکی و دریایی گردید. اما با ضعف آلبویه و تزلزل تسلط بر راههای تجاری امنیت این راهها به خطر افتاد . بعد از عصر آل بویه ملکقاورد اولین پادشاه سلاجقه کرمان بود که در دوران حکومت بیست و چهار ساله خود، غیر از فعالیتهایى که در راه بهبود نسبى زندگى اقتصادى مردم انجام داد، کوشید تا راههاى ارتباطى بیش از پیش از امنیت برخوردار شوند. وی برای حفظ امنیت و رونق تجارت اقداماتی از قبیل ساخت کاروانسرا در مسیرهای تجاری، ساخت میل برای جلوگیری از سردرگمی مسافران در مسیرهای تجاری و مبارزه با اقوام بیابانگرد انجام داد.
ابنبلخی. ۱۳۷۴. فارسنامه ابن بلخی. تدوین توسط منصور رستگارفسایی. شیراز: بنیادفارس شناسی.
مقدسی. ۱۳۶۱. احسن التقاسیم. با ترجمه علی نقی منزوی. جلد ۲. تهران: شرکت مولفان و مترجمان.