معرفی کتاب هشت مقاله در تاریخ و ادب معاصر اثر محمدعلی همایون کاتوزیان
صدیقه جمالی
کارشناس ارشد ایرانشناسی
کتاب هشت مقاله در تاریخ و ادب معاصر نوشته محمدعلی کاتوزیان در نشر مرکز سال ۱۳۸۵ و در ۲۴۶ صفحه به چاپ رسیده است. کاتوزیان پژوهش گر و ایرانشناس، منتقد ادبی، نظریه پرداز علوم سیاسی و پژوهشگر پسادکتری در کالج سنت آنتونی و عضو هیئت علمی موسسه شرق شناسی دانشگاه آکسفورد است. تحصیلات دانشگاهی کاتوزیان در زمینه اقتصاد و جامعه شناسی است و ایشان به طور همزمان پژوهش های خود را در زمینه تاریخ و ادبیات ایران نیز تکمیل کرده است. این اثر، همان گونه که از نام آن بر می آمد، دربرگیرنده هشت مقاله از است که در مجلات داخلی و خارجی با عنوان های ذیل به چاپ رسیده است:
- کسروی و ادبیات
- سید حسن تقی زاده، سه زندگی در یک عمر
- آدم و معلم در زین العابدین موتمن
- دکتر مجتهدی و مسائل خدمت گزاری در جامعه کلنگی
- از گناهان فروغ فرخزاد
- پیرهن و بی پیرهنی در شعر سه عاشق و شاعر
- اخوانیات عارف نامه ایرج
- مشروعیت سیاسی و پایگاه اجتماعی شاعر
نویسنده در مقالات این کتاب به تحلیل شخصیت های برجسته تاریخ معاصر که در بالا نام برده شد می پردازد و گوشه هایی از تحولات تاریخ معاصر ایران را آشکار می کند. کاتوزیان در هر مقاله به بررسی و تحلیل از شخصیت و آثار شخصیت مورد بحث می پردازد و تاریخچه ای از فعالیت های علمی آنان ارائه می دهد. وی ضمن تحلیل آثار نویسنده عقاید و گفته های آن ها را نیز شرح می دهد. بررسی نگرش نویسندگان مذکور در کتاب از آن جهت اهمیت دارد که کاتوزیان از این طریق نقش و اثرگذاری آنان بر وقایع تاریخ معاصر را نشان می دهد.
مقالات این کتاب صرفا بررسی کتب و شیوه نگرش مورخان، ادیبان و سیاستمداران نام برده نیست. به نحوی می توان گفت در این کتاب آشنا ساختن مخاطبان با وقایع سیاسی، تاریخی و اجتماعی ایران معاصر و علل و عوامل آن ها در خلال بررسی شخصیت های اثرگذار صورت گرفته است. قاعدتا نویسندگان، مورخان و فردی چون رضا شاه که دارای قدرت سیاسی بوده است بالاترین دایره نفوذ و تاثیر گزاری بر روی وقایع و تحولات جاری در کشور را داشته اند. در تاریخ معاصری که در تلاش است هرچه بیشتر و سریعتر از سنت دوری جسته و به دنیای مدرن روی آورد قطعا نوع نگرش و برخورد عوامل و چهره های برجسته با وقایع سیاسی می تواند سبب ساز تحولات گسترده ای گردد از این رو مطالعه این کتاب به افراد علاقمند به تحولات تاریخ معاصر و علل و عوامل آن توصیه می گردد.