معرفی کتاب ایرانیان و اندیشه تجدد اثر جمشید بهنام
صدیقه جمالی
کارشناس ارشد ایرانشناسی
کتاب “ایرانیان و اندیشه تجدد” توسط جمشید بهنام به نگارش درآمد و در نشر و پژوهش فروزان روز در سال ۱۳۷۵ در ۱۹۲ صفحه منتشر گردید. دکتر بهنام جامعه شناس ایرانی بود که تا سال ۱۳۵۷ استاد جامعه شناسی دانشگاه تهران بود. پس از آن ساکن پاریس می شود و و از سال ۱۹۸۱ قائم مقام دبیرکل شورای جهانی علوم اجتماعی در یونسکو بود. بهنام در در این کتاب به بحث درباره اندیشه تجدد می پردازد. اندیشه تجدد از کجا و چه وقت به ایران وارد شد؟ تجدد و نوسازی مترادفند یا متفاوت؟ در این کتاب، نویسنده با بیانی شیوا و جذاب و موشکافانه به تشریح این مسائل می پردازد و رویارویی سنت و تجدد را باز می شکافد.
مطالب این کتاب در چهار فصل ارائه شده است:
- فصل اول: رویداد ها
- فصل دوم: اندیشه ها
- فصل سوم: فرایند نوسازی
- فصل چهارم: به سوی تجدد
نویسنده موضوع تجدد در این را از صد و پنجاه سال پیش و آغاز جنگ های ایران و روس بررسی می کند تا سال ۱۳۵۷ به پایان می رساند زیرا از نظر وی اتفاقاتی که به دوران ما نزدیک است فاقد ارزش علمی است. از نظر وی روشنفکران ایرانی مساله ی تجدد را مترادف با غرب گرایی دانسته و فرهنگ ملی را ناچیز می شمردند بی آنکه از سرگذشت تجددخواهی در ایران چیزی بدانند و یا آنچه در جهان می گذرد چیزی بدانند.
مسئله مدرنیته در واقع اندیشه ها و رویدادهایی است که توسط انسان غربی از قرن شانزدهم تا قرن نوزدهم صورت گرفت. از نظر غربی ها دو مسئله اراده شناخت جهان و تسلط بر آن دو مشخصه اصلی تجدد بود که پس از پایان قرون وسطی بر اساس حکمت یونانی، کشور داری روم و معنویت مسیحی پدید آمده بود. کتاب در ابتدا نخستین رویکردهای کشورهای، به اصطلاح، جهان مشرق را به مدرن شدن اروپاییان بررسی می کند و با این پیش زمینه وارد بحث تجدد در ایران می شود. سپس در کنار ذکر حوادث تاریخی سیاسی نقطه نظرات نخبگان ادبی و سیاسی را نسبت به اندیشه غرب گرایی شرح می دهد. با توجه به مباحثی که نویسنده در کتاب ارائه داده است مطالعه این کتاب به افرادی که به حوزه تحولات فرهنگی ایران معاصر علاقمند هستند و در پی آگاهی از روند پیشرفت و توسعه کشور هستند توصیه می گردد.