داوری نقش موثری در کاهش ورودی پرونده های قضایی دارد
محمد اسدی
مدیر موسسه داوری «صلحبان مهر پارسی»
در عصر حاضر داوری به عنوان یکی از شیوه های حل و فصل اختلافات در همه جوامع و سیستم های قضایی پذیرفته شده است. از این رو بسیاری از اختلافات حقوقی و تجاری بین اشخاص حقیقی و حقوقی از طریق داوری قابل پیگیری و حل و فصل خواهد بود .
هر چند از دیرباز در ایران باستان که نهاد دادگستری و سیستم قضایی به شکل امروزی نبود افراد از طریق داوری و میانجیگری به حل و فصل دعاوی خود می پرداختند. اما امروزه با مدرن شدن و تغییرات در سطح زندگی بشر طبیعتا حل اختلافات و به ویژه داوری نیز حسب مورد به شکل مدرن و سیستماتیک در خدمت بشر و سیستم قضایی درآمده است.
امروزه یکی از معضلات دستگاه قضایی اطاله دادرسی است که مهمترین دلیل آن ورودی حجم زیاد پرونده های وارده در دادگستری ها می باشد. از این رو داوری می تواند نقش موثری در کاهش حجم ورودی پرونده ها داشته باشد. هر چند نهاد داوری مزایای بی شمار قضایی و اجتماعی از جمله : سرعت در رسیدگی ، کاهش هزینه های دادرسی و کاهش تشریفات به دنبال دارد که مهمترین آن کاهش حجم ورودی پرونده ها به دادگستری است. با این وجود نهاد داوری به تنهایی کارایی لازم را ندارد و حمایت از این نهاد نیازمند مداخله دادگاه است. چرا که نهاد داوری موازی با سیستم قضایی است که این حمایت شامل ارجاع پرونده به نهاد داوری و همچنین شامل حمایت بعد از صدور رای داوری می باشد.
از این رو نهاد قضایی به ویژه در کشور ما قوه قضاییه و محاکم می توانند با حمایت و نظارت بر نهاد داوری از ورودی حجم پرونده ها به دادگستری جلوگیری کنند. و بدین ترتیب قضات محترم می توانند انرژی و توان و علم خود را معطوف به پرونده های مهمتر نمایند تا آرای صادره با کیفیت بهتری صادر شود. تقویت جایگاه داوری و به ویژه موسسات داوری می تواند بار دستگاه قضایی را از دوش قضات و کارکنان محترم دستگاه قضایی تا حدودی بردارد.
قانونگذار در مواد ۴۵۴ الی ۵۰۱ قانون آیین دادرسی مدنی به موضوع داوری پرداخته است. و بعد از انقلاب اسلامی نیز حتی اقدام به تاسیس نهاد شورای حل اختلاف نمود. اما می بینیم که در عمل، نتیجه مطلوب حاصل نشده است.متاسفانه بر خلاف انتظار، علیرغم اینکه داوری در فرهنگ ما ایرانیان ریشه دارد. اما امروزه چندان شناخت و آشنایی و الفتی با این نهاد مفید و موثر نداریم. در حالیکه داوری روشی انعطاف پذیر است که به اراده ی طرفین دعوی، احترام گذاشته و با فواید بی شمار خود به حل و فصل اختلاف می پردازد. چرا که حل اختلاف در محیطی دوستانه و آرام همراه با انتخاب قاضی خصوصی (داور) و همچنین به صورت تخصصی علاوه بر فواید بی شماری که به آن اشاره شد، موجب ایجاد صلح و سازش و دوستی در بین مردم خواهد شد که این دقیقا در راستای عدالت خواهی و انصاف است.
بنابراین با توجه به سیاست کلی نظام و در راستای سیاست کلی قضازدایی و اعتماد سازی مردم، ترویج نهاد داوری امری ضروری و عقلانی به نظر می رسد. اکنون تاسیس موسسات داوری و برگزاری دوره های آموزشی در قالب کارگاه، امری پسندیده و لازم است اما ناکافی به نظر می رسد. چرا که فرهنگ سازی و ترویج فرهنگ داوری و تهیه ساز و کار همکاری دادگستری با موسسات داوری امری ضروری است که تاکنون به نحو مطلوب انجام نشده است. هر چند که معاونت محترم پیشگیری از وقوع جرم دادگستری کل استان بوشهر اقدام به تشکیل کانون داوری و برگزاری کارگاه های آموزشی نمود که البته بخش امور داوری دادگستری این روند را ادامه داد. اما همکاری و نظارت بیشتری در جهت ارتقا فرهنگ داوری در سطح استان و جامعه را می طلبد. بدین ترتیب ارتقا ترویج فرهنگ داوری و توانمند شدن موسسات داوری آرزوی ماست.
منبع: پایگاه خبری دادورزی، ۵ اردیبهشت ۱۴۰۲ (لینک) / فصلنامه نامه هامون شماره ۱۷ – زمستان ۱۴۰۲