- هامون ایران - https://www.hamooniran.ir -

بررسی نظام آموزش حفظی ونظام آموزشی مدرن

۱_در آموزش حفظی، دانش آموز یک شنونده ی محض است وچون ضبط صوت دانش را از معلم می گیرد وهمان را هم در فردای امتحان باید پس دهد.در آموزش حفظی دانش آموزش همواره عتاب وخطاب می شودکه گوش کن وبرای اینکه موفق باشد بایستی آن شنیده هارا بدون کم وکاستی پس دهد واگر از استنباط وفهم خود چیزی غیر از آنچه از او می خواهند ارائه دهد ، پذیرفته نیست، نمره نمی دهند وموفق نمی شوند. درجریان سال تحصیلی چنانچه مطالعه متحقیقی غیر از مطالب درسی داشته باشد، از سوی خانواده وحتی معلم سرزنش می شود، چرا که اصل کتاب درسی است ودر روز امتحان فقط همان مطالب درسی را از او می خواهند هرچه کاملتر وبی نقص تر بازتاب دهد بهتر وموفق تر
۲_در کلاس درس چون معلم همکاره است ودانش آموز فعال نیست وحتی گاه جرات سر خاراندن ندارد،برای معلم وهم دانش آموز خسته کننده است. هردو از نیمه دوم کلاس به بعد گوش به زنگ اند برای فرار ازکلاس زیرا که یک نفر گوینده محض است وطرف دیگر شنونده محض واین باعث ایجاد فضای خشک، بی روح وکسل کننده می شود.
۳_در آموزش حفظی پس از پایان تحصیلات ، حتی دانش آموزان موفق، گاهی توان نوشتن یک نامه ی اداری را ندارند، زیرا درس انشاء جدی گرفته نمی شود ، این درس معمولا تجدیدی ندارد، کسی به اصطلاح در آن نمی افتد. دانش آموز نوشتن را تمرین نمی کند، تکنیکهای نوشتن را نمی آموزد. مثلا سر کلاس انشاء یکدیگر را نقد نمی کنند منابع متعدد معرفی نمی شود که دانش آموز با کمک آنها انشاء خود را بنویسد و…..
۴_آموزش حفظی، آموزش نظری وشفاهی است. مثلا معلم وقتی جغرافیا درس می دهد، به گونه ای شفاهی توضیح می دهد که خلیج مکزیک در آمریکای مرکزی، در شرق کشور مکزیک واقع است اما در نظام مدرن آموزشی از دانش آموز می خواهند که در روی نقشه سفید وبی نام ، خلیج مکزیک را پیدا کند و موفقیت آن را معرفی کنند و درس تاریخ نیز به جای حفظ کردن وقایع تاریخی از دانش آموز تحلیل وتفسیر می خواهند ونیز فهم علل رویدادهای تاریخی ویا درعلوم تجربی کلاسها همه در آزمایشگاه برگزار می شود ودانش آموز بجای فقط حفظ کردن فرمول ها، در آزمایشگاه می بیند همه آنچه را که در کتاب آمده است.
۵_ در آموزش مدرن ، معلم هنرمند است وهنر او در به شوق آوردن، برانگیختن وعلاقه مند کردن دانش آموزان بر سر موضوع است.او چنان دانش آموزان را سرگرم ودرگیر درس وبحث می کند که نه خود ونه دانش آموزگذروقت وزمان را حس نمی کنند. دکتر علی اکبر شعاری نژاد در کتاب مبانی روان شناختی تربیت ،مفاهیمی را در زمینه آموزش تعریف که بجاست در اینجا یاد شود: معلم کیست؟ راهنمای آموزشی یا زندگی بطور کلی، نه یک گارد محافظ_ مدیر مدرسه کیست؟ متخصص حل مسائل آموزشی ورهبری آموزشی معلمان، نه ارباب معلمان _یادگیری چیست؟ سیاحتی فعالانه است در دنیای دانش ومعرفت، نه مسافرتی اجباری به یک محل از پیش تعیین شده_ فرایند آموزش چیست؟ برانگیختن محصلان به تفکر واکتشاف است، نه توضیح محتوا یا مطالب کتابهای درسی_کشف آموزش چیست؟ توان پرسش یا طرح پرسش مجدد از یافته های عملی است، نه پیدا کردن جواب پرسش ها_ امتحان چیست؟ آزمون و کسب توانایی فکری وعملی است، نه یاد آوری آموخته ها.
۶_آموزش حفظی ذهن علمی ومحاسبه گر پرورش نمی دهد. فقط باید حفظ کرد، به دنبال ریشه یابی وعلت یابی نیست. چنین ذهنی مثلا تصادف در جاده را به سرنوشت وتقدیر ربط می دهد واینکه باید چنین می شد نمی اندیشد که در صورت وجود فرهنگ صحیح رانندگی واستاندارد بودن جاده ها آمار تصادف به شدت پایین می آمد
۷_آموزش مدرن ، آموزش عملی است . کلاس درس زمینه بحث وگفت وگو را وانتقاد کردن وآزمایش است. معلم دانش آموز ویا دانشجو می طلبد که مطالب ارائه شده را نقد کند، بحث کند ونظر خود را مطرح کند.این باعث می شود که هم مطالب به خوبی فهمیده شود وهم کلاس از یکنواختی کسالت بار در آید وهم دانش آموز به موضوع علاقه مند شود.
۸_در آموزش مدرن کتاب درسی تنها یکی از منابع است، نه تنها منبع_کتابخانه مدرسه بسیار جدی گرفته می شودویک مرجع آموزشی است برای دانش آموز. در آموزش حفظی دانش آموزان کمتر اهل مطالعه اند ومطالعه غیر درسی آنها محدود است، یک علت مهم آن همین عدم حضور کتابخانه درروند آموزشی آنهاست.
۹_سوالات امتحانی در آموزش حفظی، سوالات حافظه ای است.سوالات مشخص است وپاسخ مشخص. اما در آموزش مدرن سوالات به گونه ای است که دانش آموز یا دانشجو با فکر کردن ،تحلیل کردن،استنباط واستدلال کردن به آنها پاسخ میدهد نه حفظ کردن واژه به واژه وعبارت به عبارت یک متن مشخص وسپس دادن آن در امتحان. سوالات حافظه ای چند اشکال دارد، یکی اینکه چون ذهن دانش آموز در پاسخ دادن فعال نیست وفقط به حافظه تکیه دارد وبرای او لذت بخش نیست ، دوم اینکه مطلب حفظ شده زود فراموش می شود وسوم اینکه حفظ کردن محض باعث تقویت ذهن نمی شود وذهن را تنبل ومصرف کننده به بار می آورد .
۱۰_ژان پیاژه روان شناس کودک می گوید:اگر چیزی را به بچه یاد داده ام، چیز مهمی را از او گرفته ام، زیرا خود او می توانست به آن برسد واین سازوکار را به او یاد نداده ایم .در آموزش مدرن، زمینه وشرایط فراهم می شود که دانش آموز ودانشجو خود اکتشاف کند، ببیند، بداند ویاد بگیرد.
۱۱_به عنوان حسن ختام این نوشته ، مطالبی برگرفته از کتاب ارزشمند عقلانیت وتوسعه یافتگی ایران از دکتر سریع القلم آورده می شود: در آموزش وپرورش کشور های توسعه یافته ، توجه به پرورش بیشتراز توجه به آموزش است به عبارت دیگر پرورش شخصیت انسانی وایجاد ویژگی های مثبت فردی ، مهم تر از مواد خامی است که به دانش پژوه منتقل می شود . در دوره ی متوسطه بیش ترین تاکید در آموزش فکر کردن است. وقتی شخص از دبیرستان یا دانشگاهی فارغ التحصیل شد، کماکان می تواند با مراجعه به کتابخانه ها واستفاده از کتب علمی ، مواد خام مورد نیازش را بدست آورد. آنچه مهم است این است که روش فکر کردن، روش استفاده از متون وروش تجزیه وتحلیل را آموختهباشد.بنابراین مهمتر از انتقال مواد خام ، انتقال متدولوژی است واینکه شخص خلاق شود. ازسوی سوی دیگر متد آموزش در کشورهای توسعه یافته، دقیقا متد کاربردی است.یعنی اگر دبیرستان ، درسهای فیزیک وشیمی را آموزش میدهند ، حتما موارد استفاده از آن را در آزمایشگاه ودر بازدید از کارخانه ها ومراکز تولید به آنها نشان میدهند
در کشورهای توسعه یافته سرمایه گزاری عظیمی روی آموزش وتربیت انسانها می شود. چون مهمترین عامل پیشرفت یک کشور، درنهایت به نوع انسانهایش بستگی دارد.