واکنش‌ها به لغو فستیوال بوشهری‌ها
این کوچه بن‌بست نیست
روزنامه پیام ما
تحریریه پیام ما: کوچه به‌اندازه نامش و تمام آدم‌‌هایی که برگزارش می‌کنند، ساده و صمیمی است و گویی متعلق به همه ماست. حتی اگر تا به حال پای‌مان به کافه حاج رئیس و کوچه‌های باصفا و ساده بوشهر باز نشده باشد، خودمان را اهل «کوچه» می‌دانیم. کسی نمی‌تواند کوچه را تعطیل کند. این را حتی آنها که تمام تلاششان را کردند هم می‌دانند. دیروز که خبر لغو فستیوال به‌صورت رسمی و از سوی معاون امور هنری وزارت ارشاد اعلام شد، موضوع در سطح وزرای چند وزارتخانه دنبال شد و در نهایت سخنگو و اعضای دولت پزشکیان هم نسبت به خبر واکنش نشان دادند. اما موضوع کوچه جایی به اوج رسید که مسافرانی که قرار داشتند در بوشهر دور هم جمع شوند و موسیقی بشنوند و با شادی‌هایشان غم و تلخی روزگار را بی‌اعتبار کنند، گفتند: «فستیوال باشد یا نباشد، ما به بوشهر می‌رویم» و همین همدلی یعنی کوچه باید برقرار بماند.
سرراست و ساده، «کوچه» یک روزنه است که بتوانیم در میان تمام تلخی‌ها و فشارها لحظه‌ای سرمان را از این ازدحام نفس‌گیر اخبار و وقایع و زهر روزگار بیرون بیاوریم و «شروه»ها و «مُنگه»هایمان را با هم زمزمه کنیم. اما انگار همین یک جرعه شادی را هم باید با چنگ‌ودندان به‌دست آوریم و حفظ کنیم. فستیوال کوچه چهارمین دوره خود را در حالی تجربه خواهد کرد که دیروز خبر رسمی لغو آن از تریبون وزارت ارشاد منتشر شد و گفته شد علت لغو اظهارات امام‌جمعه دشتستان است که برگزاری آن را تداعی‌کننده اقدامات بنیاد پهلوی دانسته است. وزیر ارشاد گفت پای برگزاری فستیوال می‌ماند و با وزاری مربوطه مکاتبه کرد. فعالان گردشگری گفتند در بازه زمانی برگزاری فستیوال به بوشهر می‌روند تا حساب‌وکتاب اهالی شهر به‌خاطر تنگ‌نظری‌ها به‌هم نریزد و درنهایت اعضای دولت موضوع را پیگیری کردند و خبر رسید که فستیوال طبق برنامه قبلی برگزار می‌شود. در این میان اما مرور بعضی نکات ضروری است تا یادمان بماند که برگزاری چنین رویدادهایی چرا مهم‌اند و چرا باید از برگزاری‌شان حمایت کرد. هرچند در تمام این اتفاقات نشان و واکنشی از سوی متولیان گردشگری دیده نشد، اما فستیوال کوچه نقش پررنگی در رونق گردشگری فرهنگی جنوب کشور و به‌طور مشخص شهر بوشهر دارد. درباره ابعاد مختلف این فستیوال از مدرس و فعال گردشگری که در دوره‌های پیشین این فستیوال نقش پررنگی در معرفی اطلاع‌رسانی این رویداد داشت، پرسیدیم.
«اشکان بروج» در گفت‌وگو با «پیام ما» ضمن اشاره به اهمیت خبر لغو فستیوال کوچه و ورود دولتی‌ها به این مسئله میگوید: «برگزاری چنین فستیوال‌هایی در سراسر جهان امری مرسوم است. برای مثال، برزیل در فاصله بهمن تا اسفندماه هر سال کارناوالی برگزار می‌کند که مردم سراسر جهان برای تماشای رقص‌های محلی و سنتی آن به این کشور سفر می‌کنند. این رویداد در تاریخ مشخصی با زیرساخت‌های مناسب برگزار می‌شود و تأثیر قابل‌توجهی بر رونق گردشگری و اقتصاد شهر و کشور دارد. فستیوال کوچه بوشهر هم به‌عنوان یک رویداد فرهنگی هنری مستقل توانست در طول چندسال اخیر هویت جدیدی با محوریت موسیقی اصیل و بومی ایجاد کند.
این رویداد کاملاً مردمی است؛ از دل مردم برخاسته و با مشارکت خودشان برگزار می‌شود، بدون هیچ دخالتی از سوی ارگان‌های دولتی یا سیاسی
موسیقی‌ای که مصداق لهو و لعب نیست بلکه مبتنی‌بر موسیقی بومی و سنتی است و به پاسداشت هویت ملی می‌پردازد. این فستیوال توانست به‌صورت همزمان باعث رونق گردشگری، توسعه شهری و تقویت برند شهری شود، اتفاقی که به‌ندرت در چنین بازه زمانی کوتاهی رخ می‌دهد. مهمتر اینکه این رویداد کاملاً مردمی است؛ از دل مردم برخاسته و با مشارکت خودشان برگزار می‌شود، بدون هیچ دخالتی از سوی ارگان‌های دولتی یا سیاسی.» بروج این فستیوال را مردمی‌ترین فستیوال ایران می‌داند که از همان ابتدا نیز به همین شکل برگزار می‌شد: «البته رشد و گسترش آن باعث شد بیشتر شناخته شود، اما درعین‌حال گروه کوچکی از مخالفان با برچسب‌هایی مانند «شباهت به اقدامات بنیاد پهلوی»، «تخطی از خط قرمزها» یا «ترویج فساد»، سعی در ایجاد اخلال در برگزاری آن داشتند.»
او به‌عنوان کسی که در سه دوره پیشین این فستیوال شرکت داشته است، تأکید می‌کند: «در تمام سال‌هایی که این فستیوال برگزار شد، ما شاهد هیچ رفتار ناهنجاری در محل اجرای برنامه‌ها نبودیم. باوجوداین، برخی افراد با سوءاستفاده از نام فستیوال، در شهر بلوا به پا می‌کردند. جالب اینجاست که مردم بوشهر به‌طور عادی -چه فستیوال باشد و چه نباشد- در محله‌ها و کوچه‌پس‌کوچه‌های شهر دور هم جمع می‌شوند و مشغول خیام‌خوانی و شروه‌خوانی می‌شوند. این یک جریان فرهنگی همیشگی در بوشهر است که گاهی اوقات بیشتر می‌شود.»
او به یکی از بخش‌های کمتر معرفی‌شده فستیوال که در شهر هلیله (در ۵۰ کیلومتری بوشهر) برگزار می‌شود، اشاره می‌کند و میگوید: «بخشی از فستیوال به موسیقی آیینی و مذهبی، خصوصاً موسیقی‌های مربوط به ایام محرم و عزاداری اختصاص دارد. زیبایی صحنه وقتی بود که جوانان دهه ۷۰ و ۸۰ به تماشای این برنامه‌ها نشسته بودند، اما هیچ‌کس این بخش را منعکس نکرد و فقط به انتشار چند فیلم از رویدادهای عادی شهر بسنده کردند؛ این واقعاً بی‌انصافی در حق شهر بوشهر است».
همه مدیران موفق گردشگری در دنیا از چنین رویدادهایی برای ساخت برند شهری، توسعه گردشگری، مدیریت مقصد و بهبود زیرساخت‌ها استفاده می‌کنند
او میگوید: «درباره جنبه‌های مثبت این فستیوال می‌توان ساعت‌ها صحبت کرد. اینکه مدیریت آن به‌دست خود مردم است و حتی استانداری نیز از آن حمایت می‌کند، نشان‌دهنده اتفاقی خوب است. مردم دوست دارند بوشهر با این برند شناخته شود، اما متأسفانه فشارها مانع از تحقق این هدف می‌شود. فستیوال کوچه یک رویداد اشتغال‌زا است. سال گذشته استقبال به‌حدی بود که رستوران‌ها با کمبود غذا مواجه شدند. تصور کنید چه حجمی از اشتغال‌زایی و درآمدزایی از طریق گردشگران ایجاد شده بود. مردم خانه‌های خود را برای اجاره در اختیار مسافران قرار دادند، در تأمین خوراک گردشگران مشارکت کردند و راهنمای مسافران در سطح شهر شدند. حتی بخش حمل‌ونقل هم رونق گرفت. همه این‌ها نشان‌دهنده توسعه همه‌جانبه‌ای بود که در جریان برگزاری فستیوال اتفاق افتاد.» او اما به ناهماهنگی موجود میان نهادهای مختلف اشاره می‌کند و از بی‌تفاوتی متولی اصلی گردشگری نسبت به اتفاقات مربوط به این رویداد میگوید: «جالب اینجاست که با وجود ارتباط مستقیم این رویداد با گردشگری و میراث ناملموس، وزارت میراث‌فرهنگی و گردشگری هیچ واکنشی نشان نداد و حمایتی از این فستیوال به‌عمل نیاورد. رویدادهایی مانند فستیوال کوچه می‌توانند گردشگران را به یک شهر جذب کنند. همه مدیران موفق گردشگری در دنیا از چنین رویدادهایی برای ساخت برند شهری، توسعه گردشگری، مدیریت مقصد و بهبود زیرساخت‌ها استفاده می‌کنند.»
مسافران و اهالی بوشهر اما همدل و همراه هم در اتفاقات اخیر ماندند، این همدلی نشان می‌دهد این فستیوال باید باقدرت به کار خود ادامه دهد. اشکان بروج دراین‌رابطه میگوید: «یکی از چالش‌های اصلی پس از خبر احتمال لغو فستیوال، بلاتکلیفی تورهای فروخته‌شده بود. بوشهری‌ها با معرفت تمام اعلام کردند درهای خانه‌هایشان به روی مسافران باز است. آنها قول دادند درصورت انصراف مسافران، هزینه را کامل بازگردانند و اگر کسی با وجود لغو فستیوال باز هم بخواهد به بوشهر سفر کند، تورها را رایگان ارائه خواهند داد. هرچند هدف اصلی سفر به بوشهر در این بازه زمانی، شرکت در فستیوال بود. بااین‌حال، کمپین‌هایی شکل گرفت که در آن مسافران و فعالان حوزه گردشگری اعلام کردند حتی با لغو فستیوال نیز به بوشهر خواهند آمد تا در کنار مردم این شهر باشند و از تلاش‌های افرادی مانند «ادریس عبدی‌زاده» و دیگر برگزارکنندگان فستیوال قدردانی کنند. کارزارهای مردمی با جمع‌آوری بیش از ۱۰ هزار امضا نشان داد مردم می‌گویند: چه فستیوال باشد و چه نباشد، ما به بوشهر می‌رویم.» او در پایان میگوید: «این جمله زیبا را باید به‌عنوان نماد بوشهر در نظر گرفت: این یک حقیقت در معماری شهر بوشهر است که هیچ کوچه‌ای در بوشهر بن‌بست نیست.»
گزارش «پیام ما» از حواشی ۲۴ ساعت اخیر برگزاری یک رویداد موسیقی
مقاومت کوچه
صدف سرداری: شامگاه ۳۱ فروردین‌ماه درحالی‌که فقط چندروز به شروع فستیوال موسیقی «کوچه» بوشهر مانده بود، خبر لغو این رویداد منتشر شد. اما از همان دقایق انتشار این خبر، سیل حمایت‌ها از برگزارکنندگان و انتقادها به نسبت به لغو آن از سوی مردم در شبکه‌های اجتماعی شکل گرفت. بااین‌حال، چندساعت پس از انتشار این خبر اعلام شد با پیگیری‌هایی از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد، برگزاری این فستیوال قطعی است. هرچند که تا لحظه تنظیم این گزارش، برگزارکنندگان اظهارنظری قطعی نکرده‌اند و وزارت میراث‌فرهنگی و گردشگری نسبت به این موضوع سکوت کرده است.
«کوچه» قرار بود چهارمین دوره خود را پشت سر بگذارد و تمامی مجوزهای لازم را کسب کرده بود. این فستیوال هر سال در اسفندماه برگزار می‌شد، ولی به‌دلیل تقارن با ماه رمضان قرار شد در اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۴ برگزار شود. بااین‌حال، اظهارات امام‌جمعه دشتستان در آخرین خطبه‌های نماز‌جمعه‌اش در ۲۹ فروردین، به لغو آن منجر شد. او گفته بود: «شعار کاذب خیام‌خوانی و ترویج فرهنگ سنتی و اصیل بوشهر، بهانه‌ای شده برای ترویج اختلاط، رقص، کشف حجاب و شکستن خطوط قرمز شرع و عرف. کاری که اینان مروج آن هستند، انسان را یاد عملکرد بنیاد فرح پهلوی می‌اندازد.» از روزهای قبل از صحبت‌های او نیز خبرهایی از فشارها برای لغو آن منتشر می‌شد. تاجایی‌که ۲۸ فروردین‌ماه کارزاری با عنوان «حمایت از برگزاری فستیوال کوچه در بوشهر» به راه افتاد.
در شامگاه آخرین روز از فروردین‌ماه، برگزارکنندگان «کوچه» با تأیید خبر لغو این فستیوال، در توضیح این اتفاق در صفحه رسمی خود متنی را منتشر کردند. آنها در بخشی از این بیانیه نوشتند: «ما باختیم… بی‌هیچ خشم و طعنه‌ای تبریک می‌گیم به‌سمت برنده… تو نمی‌دانی در درازنای زمان چه را از خودت و مردم دریغ کردی، اما تبریک. تو نمی‌دانی زانوبه‌زانو نشوندن آدم از اون سَرِ ارومیه تا این‌ور کاشمر تا آخرین خشکی قشم الی منتهای اهواز و اراک و اصفهون یعنی چه.»
البته چندساعت پس از انتشار خبر لغو این رویداد، کارزاری با عنوان «شادی مجوز نمی‌خواهد: ما به «کوچه» خواهیم آمد!» هم در وب‌سایت کارزار منتشر شد که تا لحظه تنظیم این گزارش به امضای بیش از هزار و ۷۰۰ نفر رسیده است.
لغو شود هم می‌آییم
«محسن شریفیان»، خواننده، در واکنش به این اتفاق ویدئویی منتشر کرد و گفت: «خواهیم نواخت. چه بخواهید، چه نه، از پنجم تا دهم اردیبهشت، فستیوال کوچه در جریان است.»
مردم هم در شبکه‌های اجتماعی واکنش مشابهی داشتند و بسیاری از آنها نوشتند که اگر این فستیوال لغو شود هم باز به بوشهر خواهند رفت.
«محمدجواد آذری جهرمی»، وزیر پیشین ارتباطات و فناوری اطلاعات، نسبت به تعطیلی فستیوال کوچه در بوشهر واکنش نشان داد. او نوشت: «کسانی که بوشهر را می‌شناسند، خوب می‌دانند که «فستیوال کوچه» چگونه جان تازه‌ای به فرهنگ و اقتصاد این شهر بخشیده است. توقیف این رویداد شاید مصداقی از «مَنّاعٍ لِلْخَیر» باشد؛ بازداشتن از نیکی، از زیستن، از امید.»
«علی ربیعی»، دستیار اجتماعی رئیس‌جمهور، نیز با بیان اینکه به‌نظرم کمترین اهتمام و حتی دانش لازم را برای سیاستگذاری معطوف به شادی داریم، نوشت: «می‌شد و می‌شود برنامه برخاسته از متن جامعه مثل «فستیوال کوچه» را مدیریت و سامان داد. دوقطبی‌سازی، آفت این‌گونه موارد است. باید برای داشتن جامعه‌ای شاد و بدون تنش، رویه‌های درست را به‌کار گرفت.»
ساعاتی بعد «فاطمه مهاجرانی»، سخنگوی دولت اعلام کرد «دولت پیگیر فستیوال کوچه است». در میان پیگیری‌ها از سوی دولت، «الیاس حضرتی»، رئیس شورای اطلاع‌رسانی دولت، نیز در بیستمین دوره جشنواره شهید رجایی اشاره کرد که پیگیری‌هایی درباره برگزاری این رویداد از سوی دولت انجام شده است.
پس از این واکنش‌ها بود که همشهری نوشت «سیدعباس صالحی»، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، شخصاً پیگیر برگزاری «فستیوال کوچه» است و در این رابطه با وزیر کشور وارد مذاکره شده.
بااین‌حال، ادامه واکنش‌ها به حاشیه‌های برگزاری این رویداد به مسئولان و مردم محدود نشد. «جاباما» و «فیدیبو» در بیانیه مشترک خود با محکوم کردن این اقدام، آن را «بی‌احترامی به خواست مردم فرهنگ‌دوست بوشهر» و «ضربه‌ای مهلک به پویایی فرهنگی و اقتصاد گردشگری منطقه» خواندند. این دو مجموعه، تصمیم‌های سلیقه‌ای اخیر را در تعارض با توسعه پایدار، منافع ملی و رونق کسب‌وکارهای محلی دانستند و نسبت به نادیده‌گرفتن صدای هنرمندان و فعالان فرهنگی هشدار دادند.
این دو برند تأکید کردند حمایت کامل از هنرمندان شریف بوشهر خواهند داشت و آمادگی خود را برای پشتیبانی از برگزاری رویدادها و فستیوال‌های بومی محلی در تمام نقاط ایران اعلام کردند.
تا لحظه تنظیم این گزارش، هماهنگی‌های لازم از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در ستاد تهران و بوشهر برای برگزاری چهارمین دوره فستیوال موسیقی «کوچه» صورت گرفته است. سرپرست اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان بوشهر طی گفت‌وگویی با ایسنا اعلام کرده که مجوز برگزاری این فستیوال صادر شده است و می‌تواند طبق قانون در تالار لیان برگزار شود.
تکمیل ظرفیت هتل‌ها و اقامتگاه‌ها
این فستیوال بهانه‌ای برای توسعه بوشهر و شهرهای اطرافش بود. برگزاری این رویداد طی سال‌های گذشته باعث ایجاد زیرساخت‌‌هایی شد که حالا شهر در حال استفاده از آن است. گفته می‌شود امسال اولین سالی بود که تورهای گردشگری برای «کوچه» به راه افتاده و تمام اقامتگاه‌ها و هتل‌ها و… برای فستیوال پر شد. تا جایی که گروهی از افراد در اطراف بوشهر جا گرفته‌اند چرا که در شهر فضایی برای اقامت نیست. «مجید حقیقت»، یکی از شهروندان بوشهر است که حالا ساکن تهران شده اما در سال‌های گذشته برای شرکت در این فستیوال به بوشهر سفر کرده است. او به «پیام ما» میگوید که این فستیوال باعث رونق کسب و کار مردم محلی و باعث شناخت بیشتر شهر شد: «استقبال از تمام شهرها زیاد بود و اوایل از شهرهای اطراف می‌آمدند، اما سال‌های بعد، از تمام کشور.» او همچنین یکی از نکات مثبت این فستیوال را زنده شدن بافت قدیم شهر می‌داند.
رئیس انجمن حرفه‌ای اقامتگاه‌های بومگردی استان بوشهر: درصورت لغو این رویداد، کل مبلغ بازگردانده می‌شود. تیم «کوچه» هم در حال هماهنگی است
«شایان بهرامی»، رئیس انجمن حرفه‌ای اقامتگاه‌های بومگردی استان بوشهر نیز به «پیام ما» میگوید اولین ساعت اطلاع‌رسانی فستیوال، تمام مراکز اقامتی ظرفیتشان تکمیل شد: «با وجود اینکه در فصل کم‌سفر و بعد از تعطیلات نوروز بودیم، بیشترین استقبال از این فستیوال انجام گرفت.»
او توضیح می‌دهد که هتل‌ها و بومگردی‌ها حتی آنها که نزدیک بوشهر هستند، صد درصد تکمیل شدند: «اما درصورت لغو این رویداد، ما به‌عنوان مسئولیت اجتماعی و رسالتمان اعلام کردیم، کل مبلغ عودت داده می‌شود. تیم «کوچه» هم در حال هماهنگی است تا برگزارکنندگان بزرگ هم با این شرایط عمل کنند.»
فستیوال «کوچه» باوجود اینکه نقش مهمی که در گردشگری این منطقه دارد، از دوره قبل هم بارها با حاشیه مواجه بود. سومین دوره از این فستیوال موسیقی در سال ۱۴۰۲ که قرار بود از دوم تا هشتم اسفند در بافت تاریخی بندر بوشهر برگزار شود، درست در آخرین ایستگاه خود یعنی شب اختتامیه بنابر دلایل نامعلوم لغو شد.
حالا این‌بار، واکنش‌های گسترده مردمی، هنرمندان و برخی مقامات دولتی، این رویداد را بار دیگر به صدر اخبار فرهنگی کشور بازگرداند. هرچند هنوز برگزارکنندگان آن موضع‌گیری نهایی نکرده‌اند. به‌نظر می‌رسد «کوچه» حالا بیش از همیشه، نماد پیوند فرهنگ، گردشگری و مطالبه‌گری اجتماعی در برابر تصمیم‌های سلیقه‌ای شده است. چنین اقبالی از سوی عموم مردم شاید باعث شود این فستیوال در سال‌های آینده با مدیریت بهتری برگزار شود تا یک اتفاق ملی به نفاق تبدیل نشود.
فستیوال‌های هنری چگونه می‌توانند از بافت‌های تاریخی حفاظت کنند
«کوچه» فقط یک فستیوال هنری نیست
کوروش دیباج: با برگزاری فستیوال‌هایی چون «کوچه»، بافت‌های تاریخی بار دیگر به صحنه‌ای زنده برای گفت‌وگو، همدلی و بازآفرینی تبدیل می‌شوند. این تجربه‌ها می‌توانند به راه‌حلی پایدار برای حفظ میراث فرهنگی بدل شوند
بافت‌های تاریخی ایران، گنجینه‌ای از هویت فرهنگی و تمدنی‌اند که در طول تاریخ، روایتگر سبک زندگی، باورها و ارزش‌های جوامع شهری بوده‌اند. این کوچه‌ها و بناهای کهن، با وجود معماری چشم‌نواز و داستان‌های پنهان در دل خشت‌هایشان، امروزه بیش از هر زمان دیگری در معرض فراموشی و تخریب قرار گرفته‌اند. تغییر الگوهای زندگی شهری، مهاجرت جمعیت بومی و عدم توجه کافی به نیازهای روزمره این محلات، بسیاری از آنها را به فضاهایی متروک و بی‌روح تبدیل کرده است. در چنین شرایطی، پرسش اصلی این است که چگونه می‌توان به این بافت‌های ارزشمند حیات دوباره بخشید؟
در دهه‌های اخیر، فستیوال‌های فرهنگی و هنری به یکی از مؤثرترین ابزارها برای حفاظت و معرفی این بافت‌ها تبدیل شده‌اند. این رویدادها با ایجاد تعامل میان هنر، فرهنگ و جامعه، توانسته‌اند جان تازه‌ای به شهرهای تاریخی بدهند. از نمونه‌های موفق می‌توان به فستیوال‌هایی مانند «کوچه» اشاره کرد که قرار بود چهارمین دوره آن از پنجم تا دهم اردیبهشت‌ماه امسال برگزار شود، اما به‌دلایلی لغو شد. فستیوال‌های نظیر کوچه نشان داده‌اند چگونه هنر می‌تواند پلی میان گذشته و امروز باشد. این فستیوال‌ها تنها به نمایش هنر معاصر محدود نمی‌شوند، بلکه زمینه‌ای برای مشارکت جامعه محلی، تقویت اقتصاد منطقه‌ای و گسترش آگاهی عمومی درباره ارزش‌های تاریخی فراهم می‌آورند.
بااین‌حال، موفقیت این رویدادها نیازمند تحلیل دقیق عوامل فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی است که در بقای بافت‌های تاریخی نقش دارند. در این گزارش، تلاش شده است با بررسی دیدگاه‌های متخصصان و فعالان مختلف، تأثیر برگزاری فستیوال‌های فرهنگی بر احیای بافت‌های تاریخی تحلیل شود. آیا می‌توان این تجربه‌های پراکنده را به الگویی ملی تبدیل کرد؟ چگونه می‌توان هنر و فرهنگ را در خدمت حفاظت پایدار از میراث تاریخی به‌کار گرفت؟ در این گزارش، دیدگاه‌های چهار صاحب‌نظر از حوزه‌های مختلف فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و هنری را بررسی می‌کنیم.
فرهنگ؛ ستون اصلی حفاظت از بافت تاریخی
«محمدرضا نادمی»، استاد جامعه‌شناسی شهری، در گفت‌وگو با «پیام ما» میگوید: «حفظ بافت‌های تاریخی تنها از طریق مرمت فیزیکی ممکن نیست. مهمترین عامل در بقای این مناطق، بازگشت مردم و جریان زندگی به آنهاست. فستیوال‌های هنری به‌عنوان یک فعالیت فرهنگی-اجتماعی، مردم را با بافت‌های تاریخی پیوند می‌دهند و باعث می‌شوند که این مناطق دوباره به بخشی از زندگی روزمره جامعه تبدیل شوند.»
او تأکید می‌کند: حضور مردم در فضاهای تاریخی از طریق رویدادهای هنری، نوعی آگاهی جمعی درباره اهمیت این بافت‌ها ایجاد می‌کند. به‌گفته او: «وقتی مردم در دل کوچه‌های تاریخی جشن می‌گیرند، موسیقی گوش می‌دهند یا در یک نمایش شرکت می‌کنند، عملاً ارتباط عاطفی با این فضاها برقرار می‌کنند. این ارتباط می‌تواند از تخریب بیشتر جلوگیری کند و حتی ساکنان را به بازگشت به این محلات ترغیب کند.»
نادمی همچنین به اهمیت مشارکت جوانان اشاره می‌کند: «بافت تاریخی باید برای نسل جدید جذاب باشد. اگر فستیوال‌ها بتوانند هنر معاصر را در کنار تاریخ به نمایش بگذارند، جوانان نه‌تنها مصرف‌کننده این فضاها می‌شوند، بلکه به حافظان آن نیز تبدیل خواهند شد.»
هنر؛ زبان احیای تاریخ
«سارا زارعی»، نقاش و هنرمند فعال در حوزه هنر شهری، معتقد است فستیوال‌های هنری می‌توانند به یکی از قدرتمندترین ابزارها برای احیای بافت‌های تاریخی تبدیل شوند. او میگوید: «هنر، زبان جهانی است که می‌تواند تاریخ را به زبانی جذاب و ملموس برای نسل امروز ترجمه کند. وقتی یک فستیوال هنری در بافت تاریخی برگزار می‌شود، آن فضا دیگر تنها یک مجموعه از بناهای قدیمی نیست، بلکه به یک صحنه زنده تبدیل می‌شود که مردم با آن تعامل می‌کنند و به ارزش آن پی می‌برند.»
زارعی بر اهمیت خلق تجربه‌های هنری در این فضاها تأکید می‌کند و میگوید: «یک فستیوال هنری در بافت تاریخی مانند جان‌بخشی به این مکان‌هاست. نقاشی‌های دیواری، اجراهای خیابانی یا حتی چیدمان‌های هنری، می‌توانند قصه‌ها و روایت‌های تاریخی را به شیوه‌ای معاصر بازگو کنند. این آثار نه‌تنها گردشگران را جذب می‌کنند، بلکه به ساکنان محلی نیز انگیزه می‌دهند تا با بافت تاریخی‌شان ارتباطی عاطفی و معنادار برقرار کنند.»
این هنرمند به ضرورت همکاری میان هنرمندان و جامعه محلی اشاره می‌کند: «یکی از ویژگی‌های ارزشمند فستیوال‌های هنری این است که می‌توانند هنرمندان را با جامعه محلی پیوند دهند. وقتی مردم محلی در خلق این آثار نقش داشته باشند یا قصه‌های محله‌شان الهام‌بخش هنرمندان باشد، حس تعلق آنها به بافت تاریخی افزایش می‌یابد و خودشان به مهمترین حامیان حفاظت از این فضاها تبدیل می‌شوند.»
اقتصاد محلی؛ پشتیبان بقای بافت تاریخی
«مهدی فشکی»، پژوهشگر اقتصاد شهری، معتقد است: «یکی از نتایج ملموس برگزاری فستیوال‌های هنری در بافت‌های تاریخی، رونق اقتصاد محلی است. این فستیوال‌ها گردشگران را جذب می‌کنند، صنایع‌دستی و محصولات محلی را به فروش می‌رسانند و شغل‌های موقتی و پایدار ایجاد می‌کنند.»
او تأکید می‌کند فستیوال‌های هنری می‌توانند بافت تاریخی را به یک منبع اقتصادی تبدیل کنند: «وقتی یک محله تاریخی میزبان فستیوال شود، مغازه‌داران، هنرمندان محلی و حتی ساکنان می‌توانند از این فرصت استفاده کنند. علاوه‌براین، گردشگران اغلب به مکان‌هایی بازمی‌گردند که در آن تجربه‌ای فرهنگی داشته‌اند. این چرخه اقتصادی باعث می‌شود سرمایه‌گذاری در مرمت و حفاظت از این بافت‌ها توجیه‌پذیرتر شود.»
این مدرس دانشگاه همچنین به اهمیت حمایت دولتی و خصوصی از این رویدادها اشاره می‌کند: «برگزاری فستیوال‌ها نیازمند یک شبکه منسجم از حمایت‌های مالی و اجرایی است. اگر دولت و بخش خصوصی دست در دست هم دهند، این رویدادها می‌توانند پایدارتر و مؤثرتر باشند.»
فستیوال‌های هنری حلقه اتصال با جامعه محلی جهت حفاظت پایدار
«مهسا احمدی»، فعال میراث فرهنگی، معتقد است: «حفظ بافت تاریخی بدون مشارکت جامعه محلی ممکن نیست. در بسیاری از مواقع، ساکنان این مناطق به‌دلیل شرایط اقتصادی یا مهاجرت، ارتباط خود را با بافت تاریخی از دست داده‌اند. فستیوال‌ها فرصتی فراهم می‌کنند تا این ارتباط دوباره برقرار شود.»
وقتی ساکنان محله در برگزاری رویدادهای هنری مشارکت کنند، احساس مالکیت نسبت به محله‌شان پیدا می‌کنند. این حس مالکیت، انگیزه آنها برای حفاظت از بافت را افزایش می‌دهد.
او بر نقش جامعه محلی در موفقیت فستیوال‌ها تأکید می‌کند: «وقتی ساکنان محله در برگزاری رویدادهای هنری مشارکت کنند، احساس مالکیت نسبت به محله‌شان پیدا می‌کنند. این حس مالکیت، انگیزه آنها برای حفاظت از بافت را افزایش می‌دهد.»
این فعال میراث فرهنگی همچنین به اهمیت آگاهی‌بخشی اشاره می‌کند: «در بسیاری از شهرها، مردم محلی از ارزش تاریخی محله‌های خود آگاه نیستند. فستیوال‌ها می‌توانند این آگاهی را ایجاد کنند و به آنها نشان دهند که خانه‌ها و کوچه‌هایشان بخشی از میراث ملی است.»
فستیوال‌ها؛ فرصتی برای احیای بافت‌های فراموش‌شده
تجربه برگزاری فستیوال‌هایی مانند «کوچه» نشان داده است این رویدادها می‌توانند نقشی کلیدی در حفاظت و احیای بافت‌های تاریخی ایفا کنند. هنر، اقتصاد محلی، فرهنگ و مشارکت اجتماعی، هریک به‌تنهایی ابزاری مؤثر برای حفاظت از این بافت‌ها هستند؛ اما زمانی که در قالب یک فستیوال با هم ترکیب شوند، می‌توانند جان تازه‌ای به کوچه‌های فراموش‌شده ببخشند. اکنون زمان آن رسیده است که مسئولان شهری و فرهنگی این تجربه‌ها را به الگویی فراگیر تبدیل کنند و میراث تاریخی کشور را برای نسل‌های آینده حفظ کنند.