اخلاق در کار داوطلبانه؛ بنیان مسئولیت اجتماعی در جامعه
دکتر سعید بوحفص
🔰کار داوطلبانه در جوامع مختلف به عنوان یکی از خالصترین جلوههای همبستگی، نوعدوستی و مسئولیت اجتماعی شناخته میشود. با این حال، ماهیت این فعالیت تنها زمانی معنا و ارزش واقعی مییابد که بر پایه اصول اخلاقی استوار باشد. مقاله «کار داوطلبانه و مقتضیات حقوقی آن» نوشته دکتر سعید بوحفص، به بررسی همین جنبه بنیادین میپردازد و نشان میدهد که اخلاق، زیربنای هر نوع عمل داوطلبانه مؤثر است؛ نه یک عنصر حاشیهای.
▫️مفهوم کار داوطلبانه از منظر اخلاقی
🔰نویسنده تأکید میکند که کار داوطلبانه صرفاً یک «کمکرسانی ساده» یا «انجام وظیفه اجتماعی» نیست. این فعالیت باید جلوهای از فضیلت اخلاقی باشد؛ فضیلتی که به صورت داوطلبانه، آزادانه و بدون چشمداشت شکل میگیرد. در نگاه او، داوطلبی زمانی ارزشمند است که ریشه در ویژگیهایی مانند:
▫️صداقت و پاکی نیت
▫️خیرخواهی و همدلی
▫️روحیه ایثار و ازخودگذشتگی
▫️مسئولیتپذیری اجتماعی
داشته باشد. به تعبیر نویسنده، کار داوطلبانه میتواند «شاخصی از رشد اخلاقی و تمدنی» یک جامعه باشد.
اخلاق و انگیزه خالص در داوطلبی
🔰یکی از محورهای مهم مقاله، تمایز میان «داوطلبی حقیقی» و «داوطلبی ابزاری» است. دکتر بوحفص هشدار میدهد که اگر فعالیت داوطلبانه تبدیل به ابزاری برای کسب منافع شخصی، شهرت، رزومهسازی یا بهرهبرداری سیاسی شود، ماهیت اخلاقی آن آسیب میبیند.
🔰در مقابل، داوطلبی اصیل بر پایه نیت خالص بنا شده است؛ نیتی که هدف آن ارتقای جامعه، کمک به دیگران و تقویت همبستگی انسانی است.
▫️ابعاد حقوقی و اجتماعی کار داوطلبانه
🔰مقاله علاوه بر جنبه اخلاقی، به بعد حقوقی داوطلبی نیز میپردازد. از نظر نویسنده، نظامهای قانونی باید چارچوبی شفاف و حمایتی برای فعالیت داوطلبانه ایجاد کنند تا:
▫️از سوءاستفاده احتمالی جلوگیری شود،
▫️حقوق داوطلبان و دریافتکنندگان خدمات محفوظ بماند،
▫️و داوطلبی به عنوان پدیدهای پایدار و سازمانیافته رشد کند.
🔰او کار داوطلبانه را پدیدهای میداند که میان اخلاق، قانون و فرهنگ عمومی پیوند ایجاد میکند.
▫️کار داوطلبانه بهعنوان شاخص پیشرفت تمدن
🔰در جمعبندی مقاله تأکید میشود که میزان مشارکت داوطلبانه در یک جامعه و نوع نگاه مردم به این فعالیت، یکی از معیارهای مهم سنجش بلوغ اجتماعی و فرهنگی آن جامعه است.
به گفته نویسنده، جامعهای که ارزشهای همبستگی، همکاری و مسئولیتپذیری را ترویج میکند، جامعهای است که به سمت توسعه اخلاقی و انسانی حرکت میکند.
🔰مقاله «کار داوطلبانه و مقتضیات حقوقی آن» نشان میدهد که اخلاق قلب تپنده هر فعالیت داوطلبانه است. داوطلبی زمانی معنا پیدا میکند که ریشه در نیت پاک، همبستگی اجتماعی و ایثار داشته باشد. همچنین وجود بسترهای حقوقی مناسب، میتواند این فعالیت را ساماندهی و تقویت کند.
به بیان دیگر، کار داوطلبانه ترکیبی از اخلاق، قانون و وجدان اجتماعی است. ترکیبی که در صورت تحقق، میتواند چهره یک جامعه را دگرگون کند.
منبع: https://asjp.cerist.dz