برخی از این والدین از فقدان تمرکز حواس و ضعف درسی کودک نیز صحبت می‌کنند. آنها علت این فعالیت بیش از اندازه را نمی‌دانند و مرتب فرزندشان را مورد سرزنش قرار می‌دهند. این کودکان بعضا مورد انتقاد و تنبیه بسیار زیاد قرار می‌گیرند. عده‌ای از پدر و مادرها کنترل خود را از دست می‌دهند و این کودکان را به شدت کتک می‌زنند یا آنها را مورد تهدید قرار می‌دهند. در این نوشتار سعی شده است پدیده بیش فعالی در کودکان توضیح داده و راه‌های برخورد مناسب با این حالت ارائه شود. اختلال بیش‌فعالی که در اغلب موارد با نقص توجه همراه است، معمولا در دوران کودکی بروز می‌کند. کودکان بیش فعال همان گونه که از این عنوان بر می آید بسیار پرتحرک‌اند و نمی‌توانند یکجا آرام باشند. کودکان بیش فعال در مورد کارها و اشیایی که به طور طبیعی باید در برابر آنها احساس خطر کنند، خطری احساس نمی‌کنند ، اختلالات سلوک در این کودکان بعضا دیده می‌شود، مثلا بعضی از آنها رفتارهای پرخاشگرانه دارند و برای آسیب رساندن به دیگران آنان را تهدید می‌کنند. بعضی دیگر در اعمالی چون سرقت و تقلب به طور کلی کارهایی که تخلف از قوانین و مقررات محسوب می‌شود، شرکت می‌کنند. کودکان بیش‌فعالی که دچار نقص توجه هستند، در تحصیل با مشکل مواجهند. دامنه توجه در آنها بسیار محدود است و به همین علت نمی‌توانند تمرکز لازم را در حین درس خواندن داشته باشند. این کودکان به سرعت حواسشان پرت می‌شود و به کوچکترین محرک بیرونی واکنش نشان می‌دهند. در نتیجه عملکرد تحصیلی آنان پایین می‌آید و در یادگیری دچار مشکل می‌شوند. از لحاظ اجتماعی، کودکان بیش‌فعال تاثیر مثبتی بر دیگران نمی‌گذارند و مرتب مورد انتقاد قرار می‌گیرند. آنها به دلیل دقت پایین، اغلب دچار اشتباه می‌شوند و انتقاد دیگران را نسبت به خود برمی‌انگیزند.
با آنها چگونه رفتار کنیم؟
والدین در قدم اول بایستی راجع به تشخیص مطمئن باشند و به فرزندان خود برچسب نادرست نزنند. انرژی اضافه این کودکان باید از طریق فعالیت‌های مثبت، از جمله ورزش کردن، مصرف شود. بهتر است آنها را برای بازی به زمین‌های بزرگ برد و اجازه داد که به فعالیت‌هایی لذت‌‌بخشی بپردازند. والدین به خاطر داشته باشند که این کودکان را به هیچ‌وجه تنبیه نکنند. زیرا رفتارهای انتقام‌جویانه از آنها سر خواهد زد. بهتر است با آنان مودبانه و با محبت رفتار نمایند البته در برخورد با سایر کودکان نیز داشتن رفتاری مهرآمیز و عاری از خشونت لازم است. از دادن خوردنی‌هایی مثل کاکائو و شکلات و تغذیه ای که دارای افزودنی و مواد نگهدارنده است، به این کودکان تا حد امکان خودداری نمایند. چون باعث تحریک‌پذیری آنها می‌شود. خواب شبانگاهی این کودکان موضوع مهمی است. آنها باید شب‌ها زودتر به رختخواب بروند. بهتر است والدین برنامه خانواده را به گونه‌ای مناسب تنظیم کنند و به هر طریق ممکن به کودک بفهمانند این یکی از قوانین خانواده اوست که شب‌ها تا دیروقت بیدار نمانند. توصیه می‌شود کودک از وسایلی چون کامپیوتر و تلویزیون به صورت افراطی استفاده نکند. موانع حواس پرتی را در اطراف آنان به حداقل برسانند. تا در تمرکز شان کمتر خللی وارد شود. این نکته را مد نظر داشته باشید که خیلی از اوقات علت اصلی ناآرامی و جنب و جوش زیاد کودک شما بالا بودن بهره هوشی او و عدم ارضاء کنجکاوی ها در محیط است. در این صورت باید به مسئله از نگاهی متفاوت پرداخت.
طرزبرخورد مناسب با کودکان گستاخ
گستاخی در کودکان آن هم با والدین خود موضوعی است جدی که متاسفانه در میان خانواده های ما خیلی به آن توجه نمی شود. این که شما به عنوان پدر و مادر، چگونه از پس گستاخی و بی ادبی کودک بر بیایید مقوله ای است که باید با آن اصولی و علمی برخورد شود، چرا که برخوردهای تند و خشن هرگز حلال مشکل نیست. البته به فراخور سن اشکال متفاوتی از گستاخی و بی ادبی در بین کودکان رایج است و دانستن این گونه رفتارها می تواند به والدین در برخوردی صحیح با این موضوع کمک شایانی کند. در سنین پایین گستاخی در کودکان معمولا به شکل بهانه گیری های مکرر همراه با داد و فریاد بر سر پدر و بخصوص مادر خود را نشان می دهد. در برخی اوقات این نوع رفتارها تشدید می شود و به وضوح شکل دعوا و پرخاشگری را به خود می گیرد. پرتاب کردن اجسام، زدن مادر و پدر و جیغ های ممتد از جمله نمونه های دیگر پرخاشگری و گستاخی در این سنین است. اما با بالا رفتن سن اطفال، بخصوص در سنین مدرسه پرخاشگری ها و گستاخی کودکان اشکال واضح تری را به خود می گیرد. در خیابان به وضوح می بینید که کودک پدر خود را دعوا و حتی بعضا کتک می زند. بر سرش داد می کشد و والدین را مجبور می کند که به خواسته غیرمعقولش تن دهند. به کاربردن الفاظ رکیک رایج در سطح جامعه، لگد زدن و داد و فریاد، پرخاشگری های بی ادبانه نمونه های رایجی از این دست رفتارهای ناهنجار می باشد. این که این داستان از کجا آغاز می شود را خیلی از والدین نمی توانند پاسخ روشنی بدهند. بسیاری بر این گمان هستند که این گونه رفتارهای کودک را در ابتدا نوعی شیرین زبانی و ناز کودکانه می دانستند، اما بتدریج متوجه رفتارهای گستاخانه و دور از ادب وی شدند. اما در این بین نقش والدین در کنترل این گونه رفتارها بسیار پررنگ و محوری می باشد. همیشه این گونه رفتارها از بیان یک درخواست غیرمنطقی کودک آغاز می شود. به عنوان مثال در خیابان با دیدن یک اسباب بازی همان لحظه انتظار دارد که والدین برایش خریداری کنند. بهترین و اصولی ترین واکنش والدین مقاومت مطلق و بی چون و چرا با این موضوع است. والدین به هیچ وجه نباید در جلوی گریه ها و داد و فریادهای کودک تسلیم شده و وی را راضی کنند تا گریه ها و گستاخی هایش قطع شود. فراموش نکنید برخورد متقابل شما باید به دور از هرگونه خشونت باشد. به عنوان مثال خیلی ساده و راحت به کودک خود بگویید که این درخواست تو به دلیل این که در حال حاضر غیرمنطقی است عملی نمی شود و هر زمان که خودم صلاح دانستم برایت عملی خواهم کرد. در صورت بروز هرگونه گستاخی کافی است که ساعتی با اخم و ناراحتی با وی برخورد کنید و اگر در منزل هستید به او بگویید به اتاقش برود و در حالی که در اتاق باز است تا اطلاع ثانوی از اتاق بیرون نیاید. از به کار بردن روش های آسیب رسان و تنبیه های خشن باید جدا اجتناب کرد و نباید آنها را مورد ضرب و شتم قرار داد، چرا که نتیجه ای کاملا وارونه خواهد داد.
*کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی