هامون: وضعیت رسیدگی و اهمیت دادن به بافت تاریخی بوشهر را در طراحی و برنامه ریزی شهری و مبلمان شهری بوشهر چه گونه ارزیابی می کنید؟
وضعیت، بسیار تاسف بار است. اگر فعالان مدنی و دوست داران بافت تاریخی بوشهر، موضع گیری نکنند، وضعیت از این هم مصیبت بارتر می شود. متاسفانه جامعه، مدیران شهری و فرهنگی، عاری از دغدغه های حفظ مواریث و احیا آنها هستند و مسئولیت پذیری در حوزه ی رسمی و عمومی، کالایی بدون خریدار است! همین موضوع در وضعیت آنومیک امروزِ ایران که برخی از ناهنجاری ها نیز هنجار شده، موجب سواستفاده ی سوداگران و فرصت طلبان، شده است.
به همین دلایل، متاسفانه هر از چندی شاهد اعدام یک بنای تاریخی هستیم. در واقع، از طرفی مسئولین مدیریت شهری و متولیان میراث فرهنگی، با عدم بذل توجه کافی به این محدوده، باعث کاهش شدید شرایط محیطی و کیفیت زندگی در بافت تاریخی بوشهر گردیده اند و مردم نیز به ناچار به دلیل وضعیت نامناسب کیفیت زندگی و شرایط نامناسب خدمات شهری، حساسیت لازم را نسبت به حفظ این بناهای خلاقانه، هنرمندانه و ارزشمند تاریخی از خود بروز نمی دهند. مدیریت نامناسب و مسئوولیت ناپذیر در کنار بی تفاوتی اجتماعی و البته ترجیح منافع فردی به منافع عمومی( امروزه کاری بسیار معمولی و عرفی شده) راه را برای فرصت طلبان و سودجویان با عناوین و انگیزه های گوناگون باز کرده است.
زنگ خطر بافت قدیم بوشهر مدت هاست به صدا در آمده اما متاسفانه گوش ها کر شده و نگاه ها به موضوعاتی دیگر متوجه شده است. در ۸ سال صدارت دولت قبل، بیشترین آسیب به بافت قدیم بوشهر وارد شد و خوشبختانه با روی کار آمدن دولت تدبیر و امید و ریاست محمد نجفی بر سازمان میراث فرهنگی، بارقه ای از امید نسبت به حفظ و احیا بافت قدیم بوشهر و دیگر مواریث تاریخی و فرهنگی، شکل گرفته است.
هامون: باتوجه به انتشار بیانیه های فعالین اجتماعی و مدنی استان بوشهر در مدت اخیر، نسبت به تخریب ساختمان های بافت قدیمی بوشهر، چنین تخریب ها و بی توجهی هایی چه قدر در آسیب پذیر کردن هویت مبلمان شهری بوشهر تاثیر گذار است؟
بدون شک تاثیرات منفی فراوانی دارد. بافت قدیم بوشهر، جدا از ارزش تاریخی، نمونه ی منحصر به فردی از هنر معماری است. معماری بناهای بافت«هندو اروپایی» و تعاملی است و به لحاظ ریخت فضاهای عمومی، انسجام بخش و «گفت و گو محور» است. درواقع، به لحاظ جامعه شناختی، بافت قدیم بوشهر، حامل گفتمانهایِ اعتدال، تعامل، گفت و گو و مدارا می باشد. از هر منظری که به این بافت نگاه شود می توان ارزش و ثروت را در آن مشاهده نمود. می توان اذعان داشت که شرایط هنجار زدای اجتماعی به همراه مسئولیت گریزی و سقوط روح طبقه ی متوسط شهری در بوشهر به کم توجهی و بی توجهی به این بافت منجر شده است. خوشبختانه «شبکه های اجتماعی» تا حدودی «نبود جامعه ی مدنی پویا» را جبران می کنند و اخبار و اطلاعات و ایجاد حساسیت نسبت به حفظ بافت قدیم در آنجا جاری و ساری است.
هامون: برای اهمیت دادن به بافت تاریخی بوشهر در مبلمان شهری چه راهکارهایی را ارایه می دهید؟
در این زمینه من تخصصی ندارم اما به عنوان یک فعال مدنی تلاش ما معطوف به ایجاد حساسیت بر روی بافت و متوجه کردن افکار عمومی به ارزش های آن و هشدار به مسئولان است. با این همه مسئولان شهری لازم است با وضع قوانین مناسب، روح بافت قدیم را به بافت جدید منتقل نمایند. این انتقال روح که در طراحی مبلمان شهری می بایست خود را نشان دهد تنها با وضع قوانین و آموزش و آگاهی سازی انجام می شود. بدون شک استفاده از المان های معماری بافت قدیم در طراحی های معماری جدید و ارائه طراحی های تلفیقی و پست مدرن و یا بهره برداری از فضای سبز قدیم بوشهر که در آن گل های کاغذی در کنار پنجره های زیبا با هلال های رنگی وضعیتی شاعرانه را رقم می زد می تواند احیاگر روح قدیم در کالبد جدید شهری باشد. تا آنجا که من مطالعه کرده و یا دیده ام نیز در برخی از شهرهای کهن اروپا، نما را همان نمای قدیم مرمت می کنند و یا احیا می سازند اما در پشت آن معماری مدرن قرار دارد . با این رویکرد هم نحوه ی زندگی و یا زیست اداری، مدرن است و هم اینکه نمای آن قدیمی است و روح تاریخی شهر نیز در آن، جریان دارد.
بدون شک هر چه مبلمان شهری با اقلیم، فرهنگ و هویت متناسب تر باشد تاثیرات مثبت روانی بر جای گذاشته و شهروندان احساس بهتری دارند. در این زمینه بهتر است قوانین لازم وضع و آگاهی رسانی و تبلیغات کافی صورت گیرد.
هامون: ارزیابی جامعه شناختی شما از بافت تاریخی منازل و ساختمان های بوشهر به لحاظ هویتی چیست؟
نگاه کنید در دنیای جدید، هویت ها کارکردی بسیار تاثیر گذار دارند. هویت ها یا توسط سنت گرایان وضعیت تقابلی و تدافعی دارند و یا از منظر نوگرایان و مدرن ها، رویکرد تعاملی و روند رو به توسعه دارند. هویت تاریخی بوشهر به گونه ای است که می تواند ایجاد پارادکس نماید یعنی حتا سنت گرایان بوشهری برای باز آفرینی هویت خود ارزش های مدرن را احیا می سازند و این همان است که مدرن ها هم می خواهند. در نتیجه بوشهر از این منظر هویتی تعاملی و همه زمانی برای زیست مسالمت آمیز دارد. کشورهای توسعه یافته از میراث فرهنگی خود به عنوان میراث جهانی یاد می کنند و به عنوان ثروت ملی از آن استفاده می برند. بنا به همین دلایل، صنعت توریسم بخش مهمی از توان خود را در باز آفرینی مواریث قدیم، سرمایه گذاری می کند زیرا این سرمایه گذاری به عنوان درآمدی استمراری به کمک اقتصاد می آید. بافت قدیم بوشهر متاثر از گفتمان حاکم بر زیست مردم این بندر، تعاملی و روادارانه شکل گرفته است. معماری آن به سبک «هندواروپایی» است و در کوچه های آن اهل تسنن، تشیع ، کلیمی و یهودی از کنار هم گذر گرده و بعد از سلام و احوال پرسی، هر کس به عبادتگاه خود می رفت. موسیقی شکل گرفته در این بافت نیز تعاملی و چند فرهنگی است. در واقع بوشهر، بندر و یا شهری، پلورال(تکثرگرا) است. بافت قدیم بوشهر و مدل زیست مردم این بندر، می تواند الگویی برای گذار ما از گفتمان افراط و تقابل به اعتدال و تعامل باشد. به همین دلیل می توان از این الگو به عنوان «مکتب بوشهر» یاد کرد و بر اساس آن پارادایم (الگوی) جزمیت را با اعتدال و تفاهم تعویض نمود. مسئولان میراث فرهنگی بوشهر، فعالان مدنی و مدیران استانی می توانند این خصایص اجتماعی و فرهنگی بوشهر را در قالب یک طرح به دولت اعتدال حسن روحانی ارایه نمایند و ضمن توجه دولت به «مکتب بوشهر»، دولت را به توجه بیشتر در بهبود، بازسازی و احیا این بندر تشویق نمایند. برگزاری همایش در تهران و بوشهر و با حضور مسئولان ملی و محلی و فعالان مدنی با عناوین« مکتب بوشهر، اعتدال و گفت و گو» و یا «بافت قدیم بوشهر، انسجام و اعتدال» و یا مواردی دیگر می تواند گام اول در این راه باشد.