سه شنبه ۲۹ مردادماه، ساعت ۱۸، دفتر هفته نامه اتحاد جنوب میزبان هفتمین عصرانه ی فرهنگی هامون بود. در این جلسه محسن دوراهکی، نوازنده و مدرس گیتار کلاسیک درباره ی «سیری در تاریخ موسیقی جهانی از قرون وسطا» سخنرانی کرد. این مدرس موسیقی در ابتدای جلسه گفت «بنا بود درباره مدرنیسم در موسیقی صحبت کنم اما پس از مشورت با برخی از دوستان به این نتیجه رسیدم که طرح چنین بحثی نیازمند پیش زمینه است. بحث امروز پیش زمینه ی مباحث آینده ی ما خواهد بود. در غیر این صورت وارد شدن به بحث مدرنیسم در موسیقی، پیچیده و بدون نتیجه می باشد.» وی مباحث خود را به پنج دوره تقسیم کرد و پس از بیان حوادث مهم سیاسی، اجتماعی ، فرهنگی و هنری آن دوره ی زمانی روند تکامل موسیقی جهانی آن را بررسی کرد. در پایان هر بخش نیز چند قطعه موسیقی مربوط به آن دوره پخش می شد.
هزاره ی تاریک
اولین دوره ای که مورد بررسی قرار گرفت، دوره ی قرون وسطا از سال ۴۵۰ تا ۱۴۵۰ بود. این دوره که به هزاره ی تاریک معروف است اولین دوره ای است که هرآنچه که ما به عنوان موسیقی کلاسیک می شناسیم از آن متولد شده است. دوراهکی گفت : «در این دوره که کلیسا به اوج قدرت رسیده بود آهنگسازانی را استخدام کرد تا آهنگ هایی بر اساس کتاب مقدس بنویسند. بدین ترتیب اولین آوازهای موسیقی کلاسیک به نام «آواز گریگوریایی» به وجود آمدند. در واقع می توان گفت موسیقی کلاسیک ریشه در مذهب دارد و بهترین آهنگسازان کلاسیک مردانی از کلیسا بودند.» وی در ادامه کشف و اختراع «نُت» توسط «گوییدو دی آرتسو» را از اتفاقات مهم این دوره بر شمرد و گفت «در این خفقان دوران کلیسایی تحولات بسیار کُند پیش رفت و هرگونه موسیقی یا نظریه ی مخالف با کتاب مقدس محکوم به نابودی بود.» به همین جهت شنیدن صدای موسیقی تنها از درون کلیسا میسر بود و افراد معدودی از جامعه قادر به شنیدن آثار موسیقی دانان این دوره بودند.
زمانه ی تحول
دومین دوره ای که توسط دوراهکی بررسی شد «دوره رنسانس» بود. وی یکی از اتفاقات بسیار مهم این دوره را ورود خواننده ی زن به گروه موسیقی عنوان کرد و افزود «تا پیش از این هیچ زنی اجازه ی خواندن در گروه های ارکستر را نداشت ولی در این دوره به دنبال تغییر و تحول عظیمی که سراسر اروپا را فراگرفت کم کم خوانندگان زن نیز اجازه هنرنمایی پیدا کردند. البته تعداد این زنان در این دوره بسیار اندک بود.» از طرفی دربار نیز صاحب آهنگساز شد و موسیقی غیر مذهبی رواج بیشتری یافت.
محسن دوراهکی گفت « یکی دیگر از اتفاقات مهم این دوره پیدایش آکورد بود و از طرفی مراحل اولیه دسته بندی سازها به وجود آمد. به طوری که به طور مثال خانواده ی سازهای زهی و غیره تشکیل شد اما به تکامل امروز نبود.» در این جا اسماعیل حسام مقدم – مدرس دانشگاه و روزنامه نگار- این پرسش را مطرح کرد که با توجه به این که این نوع موسیقی به افراد خاصی از جامعه عرضه می شد و اکثریت جامعه ی آن زمان از شنیدن آن محروم بودند، آیا می توان آن را هنر نامید و اصولا با سایر هنرها مقایسه کرد؟ دوراهکی در پاسخ گفت : «ساز و کار موسیقی با سایر هنرها بسیار متفاوت است و نمی توان با سایر هنرها مقایسه شود بلکه می بایست با معیارهای خاص خود آن را سنجید و نکته ی دیگر اینکه هنرمندان در تلاش برای عرضه ی هنر خود به مردم بودند ولی زمامداران و کشیشان آن زمان اجازه ی چنین کاری نمی دادند.» در ادامه غلامرضا شبانکاره – روزنامه نگار و فعال فرهنگی- گفت : «این طور به نظر می رسد که موسیقی کلاسیک بسیار محافظه کار بوده و گویا هرگز پیشرو نبوده است؟» دوراهکی در پاسخ گفت : «باید پذیرفت که موسیقی کلاسیک ریشه در دربار و کلیسا دارد و هیچگاه با مردم نبوده است. پس بدون تعصب باید پذیرفت که موسیقی کلاسیک یک موسیقی محافظه کار است. البته چون موسیقی انتزاعی ترین هنرهاست و حرکتش دیرتر از سایر هنرها بوده است. البته اگر بگوییم موسیقی مذهبی با آن چیزی که به عنوان پیش فرض در ذهن ماست متفاوت است.»
دوره ی اشراف
دوراهکی مشخصات دوره ی باروک را تجمل گرایی و اقتدار برشمرد و گفت در این دوره آهنگسازان بزرگی چون ویوالدی ظهونر کردند که موسیقی مقتدر و با شکوهی خلق کردند. در این دوره به علت اینکه اکثر موسیقیدانان بزرگ در دربار بوده اند موسیقی محبوب دربار شد.
این نوازنده ی گیتار کلاسیک در ادامه گفت : «با توجه به قدرت پادشاهان در این دوره موسیقی درباری از موسیقی کلیسایی پیشی گرفت و شاهان توجه زیادی به موسیقی نشان دادند و گه گاهی به مردم عادی اجازه می دادند تا از گروه های موسیقی درباری دیدن کنند.» وی در پایان این بخش بخشی از «زمستان» اثر جاودان ویوالدی را پخش کرد که مورد توجه حاضران قرار گرفت.
روزگار بزرگان
دوره ی کلاسیک سومین دوره ی مورد بحث بود. دوراهکی از این جلسه به عنوان دوره ی بزرگان نامید. وی از رویدادهای مهم این دوره را ظهور و قدرت انسان گرایی و معیار قرار گرفتن خرد و عقل انسان است. در این دوره قطعات مبتنی بر علم ریاضیات و بسیار فنی و پیچیده شدند.
از دیگر وقایع این دوره می توان به اختراع پیانو اشاره کرد. سازی که اهمیت و ارزش بسیاری پیدا کرد. ضمنا در این دوره برای اولین بار موسیقی سازی از موسیقی آوازی در سطح بالاتری قرار گرفت. محسن دوراهکی از آهنگسازان بزرگ این دوره به بتهوون اشاره کرد و گفت سونات و سمفونی از ابداعات این دوره ی کوتاه ۶۰ساله عنوان کرد. وی گفت این دوره علی رغم کوتاه بودنش بسیار پربار و حداقل ۱۰ آهنگساز برتر تاریخ در این دوره ظهور کردند.
عصر احساسات
آخرین دوره ی مورد بررسی دوره ی رومانتیک بود . زمانه ای که کم کم احساسات هنرمندان بر عقل گرایی ایشان فایق آمد و آثار زیبا و دارای تصویر کلامی خلق شدند. دوراهکی ویژگی اصلی این دوره را به وجود آمدن سبک شخصی آهنگساز برشمرد و گفت : « بطوریکه به راحتی پس از شنیدن هر قطعه می توان دانست آهنگساز آن قطعه چه کسی است؟» ضمنا اتفاق بزرگ این دوره برگزاری کنسرت و عرضه ی مستقیم آثار موسیقی به مردم بود. از آهنگسازان بزرگ این دوره می توان به شوبرت، شوپن، واگنر، پایکفسکی و وردی اشاره کرد.
درپایان آثاری از شوپن پخش شد که مورد توجه علاقه مندان حاضر در جلسه قرار گرفت. دوراهکی در پایان گفت این مبحث پیش زمینه ای برای مباحث آینده است که انشالله به زودی ارائه خواهد شد.