- هامون ایران - https://www.hamooniran.ir -

آفرینش عشق و دوستی

دوستی و عشق بالاترین شکل تحقق خود ِ شخص است، خود را دو برابر کردن معجزه ی کوچکی نیست. (مونتنی)
۱)
عشق و دوستی از مفاهیم ازلی و ابدی ست که همواره در همه ی متون کلاسیک ادبی، تاریخی و فلسفی و دینی تا مدرن وجود و نمود داشته است. این مفاهیم همواره مورد بحث و گفت و گو شاعران، نویسندگان، متفکران و فیلسوفان بوده در شرق و غرب بوده و هست و به قول مولانا «هرکسی از ظن خود شد یار من» و هر کس صورت بندی متعددی از مفهوم عشق و دوستی را ارایه داده است. بسیاری با رویکردی الاهی و آسمانی پرداختن به عشق را توجیه کرده اند و کسان دیگری هم با رویکردی زمینی و انسانی به ستایش عشق و دوستی پرداخته اند. بسیاری همچون سعدی، حافظ، سهرودی، آفرینش هنری و معرفت شناسانه ی خود را مدیون عشق دانسته اند. حافظ می گوید: «پشمینه پوش تُندخو از عشق نشینده ست بوی/ از مستی اش رمزی بگو تا تَرک هوشیاری کند» یا سعدی می گوید: «همه ی قبیله ی من عالمان دین بودند/ مرا معلم عشق تو شاعری آموخت».
در واقع هر شاعر و متفکری از ظن خود، صورت بندی های متفاوتی را از عشق و دوستی روایت کرده است. اما در این مجال قصد نگارنده، پرداختن به عشق به معنای اروتیک آن نیست، بل که توجه من صورت بندی اجتماعی و مدنی مفهوم «عشق» و «دوستی» است. البته چه بسا می شود علاوه بر این صورت بندی، می شود به عشق اروتیک هم دست یازید.
۲)
فروید در کتاب «در تمدن و ناخرسندی های آن» فرمان «به همسایه ات مانند خودت عشق بورز» یکی از بنیادی ترین احکام اخلاقی زندگی متمدنانه می داند. عشق ورزیدن به خود و دیگری در جامعه کنونی ایران بیش از پیش ضروری به نظر می رسد که در حوزه ی عمومی و جامعه مدنی باید نقش برجسته تری ایفا نماید و شایسته است به این گفتمان بیشتر توجه کرد. در جامعه یی که جامعه ی مدنی آن هنوز به معنای کامل شکل نگرفته و همواره در فضایی ناشکفته و کوتاه مدت و لرزان قرار دارد، لازم است انسان های پیرامونی چنین جامعه یی که خشونت، کینه،نفرت، دروغ و عصبیت نمود برجسته یی دارد و همواره قربانی می گیرد و دریچه های دیالوگ و گفت و گو را بر نمی تابد و راه را بر آن می بندد، ایجاد یا بسط یافتگی «گفتمان عشق ورزی و دوستی» با هم نوعان و انسان های پیرامون و فضاهای اجتماعی ضروری است که باید نسبت به آن توجه داشت.
۳)
در این میان حوزه های عمومی و جامعه مدنی بهترین فضایی است که فعالین آن می توانند به گسترش فضای دوستی، برابری و برادری اقدام کرده و جامعه یی که در آن عصبیت و پرخاشگری دمادم در آن شکل می گیرد و نضج می یابد، فضای عمومی و وضعیت روحی / روانی آن را تلطیف و باطراوات کرد.
«دوستت دارم» واژه و عبارت ظریف و زیبایی است و همواره با خواندن و شنیدن آن، به آدمی طراوت و جانی تازه می بخشد و به هستی فرد به گونه یی معنا می دهد تا خود و دیگری را دوست بدارد و به کشف توانایی های خود و دیگری بپردازد.
با عشق و دوستی، رشد جامعه مدنی و حوزه ی عمومی سریع تر می شود و فعالیت ها و ابتکارات سرمایه های اجتماعی هر جامعه یی برای ایجاد حوزه ی عمومی سرشار از امید و بالنگی و گسترش و تحکیم نهادهای مدنی زودتر به نتیجه می رسد. زیرا در دوستی است که همدلی، تفاهم، گفت و گو و امید و بهبودی شرایط، امکان پذیر است.
۴)
از نگاهی دیگر، جامعه مدنی قرائت و بازخوانی ویژه یی از عشق و دوستی خواستار است و همواره با احترام و پاسداشت به این مهم می نگرد. بازتاب عشق و دوستی در جامعه مدنی همواره از اهمیت بسزایی در شکوفایی انسان ها دارد.
باید با کلام زنده یاد محمدجعفر پوینده- نویسنده، متفکر و مترجم- همراه بود که بر این باورست: «زمینه های شکل گیری، شکوفایی و استحکام روابط عاشقانه آگاهانه و آزادانه و به دور از ستم، تبعیض و فشار در جامعه ی مدنی فراهم می آید، زیرا در این جامعه، ازدواج سنتی که عشق در آن جایی ندارد،… دختر و پسر که هر دو از کُنج خانه ها به در آمده اند و در زندگی اجتماعی به نحوی شرکت می ورزند، از امکان شناسایی یکدیگر و داشتن روابط دوستانه و عاشقانه ی مطلوب خویش تا حدی بهره مند می شوند.»
در جامعه مدنی است که بدون هیچ نگاه پیش داورانه ای افراد در آن حضور به هم می رسانند و توانایی ها و قابلیت های بالقوه ی خود را دیگری به اشتراک می گذارند و به درک حضور دیگری نایل می شوند.
در جامعه ی مدنی پویا و فعال است، که افراد با کسب آموزش و با بهره مندی از حقوق و آزادی های بنیادی، جوینده و ستایش گر دوستی و عشق و همه ی کمالات انسانی ی این جهانی هستند و در جامعه ی مدنی است که دوستی میان مرد و زن، تعریف می شود و مدنیت بین آنها شکل می یابد. اینجاست که دوستی میان مرد و زن با جنبه های جنسی (sexual) همراه نمی شود. زیرا در جامعه مدنی این امکان و آزادی فردی و اجتماعی وجود دارد تا فرد درباره ی مرزهای همدیگر و رفتار دوستانه میان مرد و زن بیاندیشد و تصمیم بگیرد.