بیست و نهمین عصرانه فرهنگی هامون با موضوع تاملی بر اُپرا با ارایه محسن دوراهکی- نوازنده و مدرس گیتار کلاسیک- برگزار شد.
ساعت ۱۷:۲۵ است ولی هنوز جلسه شروع نشده بچه ها درحال چیدن صندلی ها و آماده کردن برگزاری نشست هستند. به دلیل مشکلات فنی، جلسه با تاخیر برگزار می شود تا پخش موسیقی های اُپرا با کیفیت مطلوب تری برای حضار پخش شود.
اسماعیل حسام مقدم (عضو هامون ) جلسه را با خیر مقدم به حضار، شروع کرد و ابتدا توضیحاتی را در مورد برنامه مشترک «هامون» و «انجمن اهل قلم دشتستان» ارایه داد و گفت: «جلسه مشترکی با همکاری دو انجمن با نام «رود راوی» در یکشنبه های اول یا آخر هر ماه تشکیل خواهد شد». و بعد از آن به برنامه ی مشترک دیگر هامون با انجمن سینمای جوان اشاره و بعد از مطرح کردن موضوع خرابی ویدیو پرژکشن انجمن سینمای جوان از حضار خواست که اگر در این مورد تمایل دارند کمکی کنند با شهرام سلیمی فرد (مدیر انجمن سینمای جوان- دفتر برازجان) وارد گفت و گو شوند.
در ادامه رضا شبانکاره (روزنامه نگار و دیگر عضو هامون) صحبت کرد و با سلام و احوال پرسی با حضار، گزارشی در مورد صفحات هفتگی و ویژه نامه های منتشر شده هامون ارایه داد و به انتشار ویژه نامه هامون با عنوان حقوق شهروندی معلولین (منتشر شده در هفته نامه اتحادجنوب) اشاره کرد و گفت: «هامون ویژه نامه ای نیز با موضوع «منشور حقوق شهروندی» در هفته نامه نسیم جنوب منتشر خواهد کرد.
بعد از اتمام صحبت های شبانکاره، دوراهکی با ابراز خوشحالی از تشکیل چنین جلساتی، صحبت های خودش را با بررسی دلیل انتخاب عنوان برای این جلسه آغاز کرد و در ادامه گفت: «اُپرا از پیچیده ترین و عظیم ترین فرم های هنری ست؛ چرا که نقطه تلاقی همه هنرهاست است» وی سپس اپرا را به دو رکن تقسیم کرد :۱- موسیقی سازی، که شامل اورتور (پیش درآمد)، همراهی، اینتر لود ( میان پرده ) و آوازی که شامل «کُر، رسیتاتیو (رسیتاتیف)، آریا» می شود و ۲- درام یعنی شعر یا متنی که داستان اپرا بر اساس آن شکل می گیرد و در اصطلاح به آن لیبرتو می گویند. وی در ادامه به سه نوع اُپرا اشاره کرد: ۱. سریو یا سریا ( جدی – بزرگ ) این اپرا که اکثرن به زبان ایتالیایی است و به موضوع عشق های نا فرجام ، افسانه ها و اساطیر می پردازد و در کل اپرایی تراژیک است و آواز در آن نقشی برجسته دارد. ۲. بوف یا کمیک که اُپرا هایی طنز هستند ۳. اُپرت (اپرا هایی کوتاه در مورد زندگی روزمره و با قابلیت اجرا در فضاهای باز، یعنی می شود آن را در کوچه و خیابان اجرا کرد ). با این توضیح اولیه، درواهکی وارد تاریخچه اپرا شد و تولد اُپرا را در دوره باروک دانست و از اُپرا نویس های معروف این دوره به «کلودیو مونته وری، هنری پورسِل، گیورگ فردریش هندل، ژان فلیپ رامو، اِلساندرو اسکارلاتی» اشاره کرد. در پایان مباحث مربوط به این دوره، کلیپی صوتی از اُپرای ارفئوس اثر کلودیو مونته وردی با «نام تو مرده ای» در قالب رسیتاتیو و از اپرای «دیدو و آئناس» اثر هنری پورسل یک آریا با نام « مرثیه دیدو» پخش شد.که در کنار آن توضیحاتی در مورد داستان و متن اپرا ها داده شد.
بعد از پخش این کلیپ ها، پرسشی از مرضیه غلامشاهی مطرح شد که آیا تعزیه ریشه در اپرا دارد؟ و دوراهکی در پاسخ گفت خیر زیرا اُپرا مذهبی نیست اما میتوان گفت تعزیه ریشه در “درام های مذهبی” دارد.. یکی دیگر از حضار از دوراهکی از اُپرانویسان ایران پرسید که وی در پاسخ گفت: «در ایران اُپرانویس برجسته یی هم چون لوییس چکنواریان را داریم که اُپرای زیبا و سُترگی هم چون «رستم و سهراب» را نوشت و اجرا کرد.»
بعد از اتمام دوره باروک وارد دوره کلاسیک شدیم و از اپرا نویسان کلاسیک به “گلوک” و «موتزارت» اشاره شد. که هر دو این آهنگسازان اصلاحات وتغییراتی مهم در ساختار اپرا ایجاد کردند.
از ویژگی این اپراهای موتزارت؛ پرداختن به شخصیت ها با عمق بیشتر با آمیزه ای از جدی و کمیک بودن و استفاده از شخصیت هایی که از مردم بودند، اما از طبقات بالا انتخاب شده اند و برای اولین بار بود که شخصیت ها از الاهه ها و اسطوره ها فاصله می گرفت. همچنین عقل گرایی بیشتری در این اُپراها دیده می شد. سپس قطعه ای شنیدیم از موتزارت با نام «دن جیووانی» که به زبان ایتالیایی بود، اما قبل از پخش دوراهکی قسمتی از ترجمه داستان را برای جمع خواند. بعد از آن وضعیت اُپرا در دوره رومانتیک را توضیح داد و گفت: «در این دوره آهنگ سازان معمولن از دل مردم بیرون می آمدند و از احساس و درک خود از دنیای بیرون آهنگ های خود را خلق میکردند.در این دوره با افزایش فرد گرایی سبک های شخصی بیشتری به وجود آمد.» از اولین اپرا نویسان برجسته این دوره به «ژوایکینو روسینی»اشاره شد که دارای چند اثر معروف به نام سیندرلا، یک ایتالیای در الجزایر و همچنین دزد زاغ و آرایشگر شهر سویل است.
دوراهکی این طور ادامه داد که:« با اینکه روسینی از اپرا نویس های برجسته محبوب دوران رومانتیک به حساب می آید با این وجود، تغییرات زیادی در اپرا بوجود نیاورد اما ریچارد واگنر و جوزپه وردی از کسانی بودند که با ساختار شکنی، اپرای دوره ی خود را متحول کردند. ریچارد واگنر دارای چهارگانه ای معروفی به نام حلقه «نیبلونگن» است که شامل«طلای راین،والکری ها، زیگفرید، غروب خدایان» می باشد.
در این قسمت بخشی از اُپرای والکری ها با نام «زیگموند و زیگلینده» پخش شد. سپس سوالی از طرف حضار پرسیده شد که آیا سالن اپرایی در ایران داریم؟ که دوراهکی پاسخ داد خیر، چون سالن های اپرا مخصوص هستند و جایگاه نوزندگان در آن پیشبینی و طراحی شده و ساختار هایی دایره وار و نیم دایره دارند ،و سالنی با این ویژگی ها در ایران وجود ندارد. و همچنین سوال دیگری مطرح شد که آیا اپرای بدون کلام داریم؟و دوراهکی در پاسخ به این سوال گفت که خیر و فقط نوعی اجرا وجود دارد که شامل رقص و موسیقی است که به آن باله میگویند.و ادامه دوراهکی به معرفی «ژوزپه وردی» از دیگر اپرا نویسان این دوره پرداخت و گفت: «طولانی بودن یعنی کسالت بار بودن شعار معروف وردی بود او اُپرا برای مردم عادی می نوشت، همه اپرا های او جدی و با پایانی تراژیک بود و شخصیت های داستان او در بی نهایت ویژگی های خود و به صورت سیاه و سفید بودند». حال بخشی از اُپرای وردی به نام «زن دمدمی ست» با صدای لوچیانو پاواروتی آماده پخش است اما دوراهکی قبل از آن تکه ای از داستان را که قرار است پخش شود به فارسی می خواند و سپس با تاکید بر زیبایی این اُپرا آنرا پخش می کند و همه آماده شنیدن آن می شوند. بعد از اتمام این قطعه دوراهکی عکسهای واگنر و وردی را به حضار نشان میدهد و از حضار میخواهد که با دیدن عکسهای این دو در مورد شخصیت و فضاهای فکری آن دو قضاوت کنند. در ادامه یکی از شاهکارهای «ژاکومو پوچینی» که خود از ادامه دهندگان راه وردی است با نام “رودولفو و می می” ،که بخشی از اپرای لابوهم است، پخش می شود. با توجه به محدودیت زمان نشست، دوراهکی سعی می کند توضیحات کوتاهی از دوران مدرن ارایه دهد و از ویژگی های این دوره اُپرا از آوازی به گفتار گونه شدن، واقع گرایی شدید، پرداختن به زندگی روزمره و آوازهای عامیانه نام می برد و از اُپرا نویسان این دوره «آلبان برگ» را با اثر خود به نام «ویتسک» معرفی می کند و جلسه را با عذر خواهی از حضار به خاطر طولانی شدن جلسه، جلسه را تمام می کند. در آخر نشست نیز، قسمتی از یک اُپرای تصویری به نام «ریگلوتو» اثر وردی پخش می شود .
***
– سی امین نشست عصرانه هامون با موضوع «تاملاتی فلسفی بر شعر» و خوانش شعرهای شاعر- جلال خسروی-ساعت ۱۷ روز سه شنبه مورخه ی ۸ بهمن ماه در دفتر هفته نامه اتحاد جنوب (خ شریعتی، جنب بانک صادرات، پاساژ شهرداری) برگزار می شود. حضور همه ی علاقمندان در این نشست ها آزاد می باشد.
– سلسه گزارش نشست های عصرانه فرهنگی هامون در تارنمای اتحاد جنوب www.ettehadjonoub.ir و تارنمای هامون www.Hamooniran.com قابل رویت و مطالعه است.
