طالب موذنی:
اگر دولت بخواهد یک کارخانه بزرگ مولد هزاران شغل در کنار یک شهر احداث کند مردم آن شهر کدامیک را انتخاب می کنند؟ بهبود وضعیت اقتصادی شهر یا جلوگیری از احداث آن جهت تمیز ماندن هوای شهر؟ در چین دولت اولی و مردم دومی را انتخاب کرده اند. این نوشتار به شرح گزارشی از چند مورد اعتراضات خیابانی مردم در چند نقطه از کشور چین در اعتراض به دولت جهت احداث این دست کارخانه ها می پردازد. گزارش، گرفته شده از مطلبی از روزنامه نیویورک تایمز است که در صفحه اول بخش کسب و کار آن چاپ شده است.
تابستان امسال در شهر شیفنگ چین رهبران محلی در یک جشن باشکوه همگی خوشحال از اینکه پروژه عظیم گدازگری مس می تواند پاسخی به مشکل بیکاری مزمن شهر شمالی سیچوان باشد. شهری که بیکاری پس از زلزله مصیبت بار سال ۲۰۰۸ آن را مثل طاعون بستوه آورده است. در شیفنگ شهری پر از بازنشسته هایی که امیدوار بودند با ایجاد اشتغال بیشتر با این پروژه، جوانان خود را به جای فرستادن به کارخانه های چنگدو (در فاصله ۹۰ دقیقه ای با اتوبوس) یا حتی به گوانگدونگ در جنوب چین (۳۰ ساعت با قطار) در شهر خود مشغول شوند. با این حال بسیاری از جوانان به معترضان پیوستند و حتی بعضی از آنها از شهرهای مجاور به جمعیت معترضان پیوسته بودند. آن هم در شرایطی که مقامات چینی نشان داده اند که مسافرت به شهری دیگر جهت شرکت در اعتراضات را خیلی کم تحمل می کنند. اما در عرض چند روز قلب شهر مملو شد از هزاران جوان معترض فقط به این علت که کارخانه ۱.۶ میلیارد دلاری هوای شهر را به مخاطره می اندازد. پس از دو شب درگیری جوانان چاله کن علیه پلیس، رهبران شهر پروژه را تعطیل کردند. زن جوانی در بین معترضان می گوید محیط زیست مهم تر از سرمایه گذاری های جدید یا اشتغال است. شکوفایی اقتصادی چین در سه دهه ی گذشته در چین متکی بر سرمایه گذاری های هزینه داری بوده که نگرانی های آلایندگی را در پی داشته است. این رویه در حال نتیجه معکوس دادن است و چالشی شده برای نسل جدید تصمیم سازان کنگره حزب کمونیست این کشور که تازگی شروع به کار کرده اند. پروژه های سرمایه گذاری همیشه به عنوان بهترین راه برای راضی نگه داشتن مردم از اشتغال و افزایش درآمدها و اطمینان بخشی از ثبات اجتماعی دیده می شده است و یکی از اهداف برتر این حزب بوده است. اما از شهر شیفنگ در غرب تا بندر نینگبو در شرق بک هفته درگیر اعتراض مخالفان بوده که منجر به تعلیق ۲۸ برنامه توسعه تأسیسات شیمیایی شده است. در بسیاری از موارد دامنه اعتراضات نه فقط به قشر کشاورزان که نمی خواهند مساکن و مزارعشان مصادره شود بلکه به عموم مخالفان اعم از طبقه های متوسط که بیمناک از آسیب های زیست محیطی هستند کشیده شده است.
در پاسخ به این نگرانی ها بوده که تعدادی از مقامات رسمی با نفوذ و تجار چینی شروع به اعلام فراخوان هایی جهت اتخاذ استراتژی های رشد اقتصادی مبتنی بر رشد پایدار و اعتماد بیشتر بر مصرف کرده اند. در سال گذشته سرمایه گذاری به رقم ۴۶ درصد خروجی اقتصاد چین رسید. در مقام مقایسه، سرمایه گذاری ژاپن به اوج ۳۶ درصد در اوایل دهه ۷۰ میلادی و کره جنوبی به حداکثر ۳۹ درصد در اواخر دهه ۸۰ میلادی رسیده بود. با ابن حال بلند شدن معترضان علیه پروژه های سرمایه گذاری بزرگ فشار دیگری بر پکن علیه رشد سریع وارد می کند. در سال گذشته تقریباً تمام مناطق چین درگیر اعتراضات عمومی به کارخانه های بزرگ شیمایی بوده است. فقط در دو هفته اخیر تظاهرات متعددی علیه یک نیروگاه زغال سنگ در ساحل جنوب شرقی جزیره هینان و همچنین علیه گسترش کارخانه پتروشیمی در نینگبو (بندری نزدیک شانگهای) وجود داشته است. در برخی موارد دولت محلی ابتدا قول به بسته شدن کارخانه می داده اما پس از به خانه رفتن جمعیت کارخانه به کارش ادامه داده است.
در ادامه دو نکته دیگر در آغشتگی محیط زیست با دغدغه های دانشمندان و ورزشکاران اضافه می شود.
اول اینکه بسیاری از دانشمندان مهمترین مسأله قرن ۲۱ را محیط زیست و تغییر آب و هوای جهان دانسته اند. می گویند این مسأله، سیستم های طبیعی و انسانی را در هم می شکند. با افزایش امراض حساس به هوا و کاهش تولیدپذیری کشاورزی در کشورهای در حال توسعه، بالا آمدن سطح دریاها و تغییر اکوسیستم ها، جنگل ها و تنوع های زیستی این اتفاق رخ خواهد داد.
دوم اینکه نه تنها در بین دانشمندان، بلکه در بین جامعه ورزشی جهان هم مسأله محیط زیست به عنوان یک مسأله مهم قلمداد شده است. فیفا برای جام جهانی ۲۰۱۴ در برزیل محیط زیست را به عنوان مسأله اصلی مورد تأکید قرار داده است. بیش از ۹۰ درصد برزیلی ها معتقدند که جام جهانی کشورشان باید محیط زیست دوستانه باشد. در رأی گیری عمومی، مردم این کشور برای نامیدن واژه خوش یمن (Mascot) این جام نامFuleco انتخاب کرده اند که مرکب از دو کلمه Futebol و Ecologia (به معنی بوم شناسی) است. جالب است که گزینه دوم (Zuzeco) هم دارای همین بخش مربوط به محیط زیست بوده است.
به هر حال محیط زیست محیط انسان ها است و دارای حقوقی است. طبیعت هم مثل انسانیت مطالباتی دارد که اگر به موقع توسط انسان ها پاسخ داده نشود خودش پس از موقع پاسخ انسان ها را خواهد داد.
طالب موذنی؛ پژوهشگر فوق دکترادر رشته مهندسی برق دانشگاه نوادا
منابع:
http://www.nytimes.com/2012/11/07/business/global/facing-protests-chinas-business-investment-may-be-cooling.html?pagewanted=all&_r=0
http://goklany.org/library/Goks%20Adapt%20or%20Die%20FINAL.pdf