قاسم تنگسیرنژاد: یعنی موقعیت انسانی شکل و محتوایی از طبیعت است که به صورت تدریجی به وجود آمده است. ۱ رد پای این ارتباط را به راحتی می توان در گونه های مختلف هنری از زمان پیدایش تا کنون جستجو کرد. به طور مثال بسیاری از متخصصان بر این باورند که هنر تئاتر برخاسته از آیین هایی است که انسان های نخستین برای خدایان و به تقلید از طبیعت به جا می آوردند. ایشان با تقلید از طبیعت مراسمی را ابداع کردند که کم کم به پیدایش تئاتر منجر شد. این دستاورد تنها به هنر تئاتر محدود نمی شود. نخستین نقاشی های کشف شده مربوط به دوران ما قبل تاریخ نیز نشان از پیوند طبیعت و محیط زیست در زندگی انسان و هنرش دارد. از طرفی باید این سخن هادی هزاوه ای۲ را هم در نظر گرفت که انسان از اجتماع، نضج فکری و ذهنی می گیرد و در حقیقت هر انسانی فرزند فرهنگ زمان خود است.
به راحتی در رابطه با موضوع این نوشتار می توان مصادیقی از نظر آقای هزاوه ای را برشمرد. مثلا جنبش های مدنی که برخی از هنرمندان صاحب نام کشور در خصوص مشکلات زیست محیطی کشور در همین چند وقت اخیر انجام داده اند. انصراف از دریافت یارانه نقدی و ایجاد کمپینی برای آن، صدور بیانیه های مختلف در حمایت از مسائل زیست محیطی، حضور بسیار پر رنگ معضلات زیست محیطی از جمله شکار و کشته شدن محیط بانان توسط برخی از شکارچیان و قاچاقچیان پرنده نمونه هایی برای این مدعا هستند. و همه ی این فعالیت ها شاهدی است بر این که هنرمند فرزند فرهنگ زمان خود است. بدیهی است که فعالیت هنرمندان مورد ِ توجه ِ جامعه در این خصوص می تواند بسیار تاثیر گذار باشد.
از طرفی با افزایش معضلات و فجایع زیست محیطی نظیر خشک شدن دریاچه ی ارومیه، مرگ دو میلیون ماهی در فشاشویه یا نظایر دیگر وظیفه هنرمندان – به عنوان افراد تاثیرگذار بر جامعه – را چند برابر می کند. البته در سال های اخیر بر شمار جشنواره ها و رویداد های هنری با موضوع محیط زیست افزوده می شود و هنرمندان با تولید آثار هنری مختلف در برابر این مسئله واکنش نشان می دهند. اما تنها حرکات و تحرکات این چنینی کافی به نظر نمی رسد.
آثار تخریبی معضلات زیست محیطی و بی توجهی و دوری انسان از طبیعت به آسیب های فیزیکی یا اختلال در اکوسیستم طبیعی ختم نمی شود. ناصر فکوهی معتقد است : «میزان بالا رفتن خشونت در جامعه ما به صورت مستقیم با شهرنشینی و دور شدن فیزیکی از طبیعت میزان تغییر نوع معیشتی از کشاورزی به صنعتی و از آن بدتر به حوزه مالی و پولی وابسته است. در جامعه ی کشاورزی هماهنگی با طبیعت ضمانتی برای کاهش خشونت نیز هست در حالی که جامعه ی شهری، به ویژه جامعه شهری که مدیریت مناسب نباشد عامل اصلی افزایش خشونت ها است». ۳ فعالیت نهاد های مدنی مانند سمن۴ ها در این زمینه می تواند بسیار راه گشا باشد. چنان که گاه شاهد بوده ایم
یادداشت ها :
عنوان یادداشت؛ نام فیلم سینمایی به کارگردانی تئو آنجلوپولوس می باشد.
۱- گفتگوی ناصر فکوهی با نسیم بیداری، به نقل از سایت انسان شناسی و فرهنگ
۲- نقاش و پژوهشگر معاصر. ایشان مقاله ای تحت عنوان تاثیر متقابل محیط زیست و فرهنگ بر هنر در مجله فرهنگ و زندگی در سال ۵۶ منتشر کرده است. وی در این نوشتار به بسط و تحلیل نظریه های هنری در این مورد پرداخته است.
۳- همان
۴- سازمان های مردم نهاد
قاسم تنگسیرنژاد؛ کارگردان تئاتر و عضو هیئت موسس انجمن هامون ایران (NGO) می باشد.