کتابشناسی زیست محیطی
گردآوری و ترجمه: اسماعیل حسام مقدم
یک.
شناخت محیط زیست (مجموعه قدم اول)، نوشته ی استفان کرول و ویلیام رانکین، ترجمه بهرام معلمی، تهران: انتشارات شیرازه، سال ۱۳۸۳
شناخت محیط زیست بر زندگی تک تک ما بر کره خاکی تاثیر می گذارد. هوایی که تنفس می کنیم، غذایی که می خوریم و تکنولوژی هایی که به کار می بریم. همه و همه ارتباط تناتنگی با محیط زیست ما دارند و به این معنا حفاظت محیط زیست می بایست در زمره نگرانی های محوری همه ما باشد. کتاب حاضر با یادآوری گسترده موضوعاتی ذیل مدخل شناخت محیط زیست قرار می گیرند، قدم اولی است برای خواننده ای که بخواهد به زبان ساده با مشکلات زیست محیطی ناشی از زندگی صنعتی، ازدیاد جمعیت و گسترش فقر که جهان امروز با آن مواجه است، آشنا شود. همچنین در این کتاب به راه حل های جایگزینی که در صورت اتخاذ می توانند مانع روند قهقرایی ازبین رفتن محیط زیست شوند، نیز اشاره شده است.
در قسمتی از پایان بندی این کتاب آمده است: « ما حالا دیگر به تهدیدی برای هستی خود تبدیل شده ایم. در این وضعیت، این اعتقاد که “کارشناسان رفع و رجوعش می کنند”؛ همان قدر می تواند خطرناک باشد که با بی اعتنایی شانه بالا انداختن و گفتن این که “بگذریم، کار از کار گذشته است”. قضیه این نیست که “مردمی شریر” می خواهند محیط زیست طبیعی را ویران و “آدم های نیک نهاد” از آن دفاع کنند. خیر و شر در وجود همه ما در کنار هم هستند. آن چه که بیش از همه چیزهای دیگر به آن نیاز داریم عبارت است از مفهوم شایسته تر و معنادارتری که از واقعیت به دست می آوریم. وقعیتی که تمامی حیات روی زمین را در بر می گیرد، زمینی که همه ما جزئی از آن هستیم و وابسته به آنیم. ما زمین را از پدر و مادرانمان به ارث نبرده ایم. ما آن را برای کودکانمان به وام گرفته ایم. ما همگی آن را وام گرفته ایم و جملگی، باید آن را پس بدهیم.»
در این کتاب مصور، عناوینی برای هر بخشی مورد استفاده قرار گرفته مانند: اکولوژی چیست؟، حیات، انقلاب نوسنگی، اکوسیستم، تمدن، انقلاب ها، نظام صنعتی، قحطی در مستعمرات، پاگرفتن امپراتوری ها، انهدام محیط زیست، فوتوسنتز، چرخه، اثر گلخانه ای، لایه اوزون، باران اسیدی، تثبیت نیتروژن، زنجیره غذایی سالم، شبکه و زیستخوان و هرم غذایی، پایدار و ناپایدار، تاخیر مرگبار، آب و سوخت، فرسایش، بیابان، جنگل، انقلاب سبز، محصولات زودبازده، سوء تغذیه، جمعیت، منابع طبیعی، کمیابی و نیاز، برنامه ریزی اکولوژیکی، کشاورزی اکولوژیکی، بازیافت، تکنولوژی سازگار با محیط زیست، اکولوژِ در خانه آغاز می شود و مطالبات سبز.
در قسمت مطالبات سبز که پایان بخش کتاب هست این چنین مطالباتی را مطرح می کند:
بگذارید نیازهای اساسی و دغدغه اکولوژیکی انسان، تولید، مصرف و سبک زندگی را شکل دهند!
کار هدفمند، یک استاندارد زندگی معقول و یک محیط زیست پاکیزه برای همگان!
صرفه جویی در مصرف انرژی و مواد خام، و سیاستگذاری های محیط زیست پایدار!
قوانین، جریمه ها و مالیات های سبز برای هدایت همه امور در جهت صحیح!
دو.
جنسیت و محیط زیست(Gender and Environment)، نوشته سوزان باکینگهام هاتفیلد، لندن: انتشارات راتلج، سال ۲۰۰۰
بحران های زیست محیطی درسال‌های ۱۹۸۰ـ۱۹۷۰ سبب شد تا رویکرد صرفا فنی و بهره بردانه نسبت محیط زیست دچار تغییر شود. امروزه محیط زیست یک مولفه فرهنگی و اجتماعی است که از ابعاد گوناگون قابل بررسی است، مولفه ای که از یک سو دارای تاثیرات قطعی بر اشکال زیست انسانی است و از سوی دیگر مولفه ای است که به به شدت از سایر مولفه ها نظیر سیاست، اقتصاد، جنسیت، فلسفه و رویکردهای شناختی تاثیر می پذیرد. انتشارات راتلج با هدف بررسی ابعاد گوناگون رابطه پیچیده و پویای طبیعت با سایر مولفه های دست به انتشار مجموعه کتاب هایی زده است که پیوند میان محیط زیست و سایر حوزه های کلاسیک و جدید مطرح در علوم انسانی را به ویژه با تاکید بر وضعیت کنونی مورد بررسی قرار می دهند.
جنسیت و محیط زیست در ابعاد گوناگونی با یکدیگر پیوند می‌یابند. پیوندی که عموما بر روی گروه اجتماعی زنان در کشورهای در حال‌توسعه و فقیر مورد بررسی و تاکید قرار گرفته‌است. زنان در چنین کشورهایی به دلیل اشتغال به فعالیت‌هایی نظیر کشاورزی و سکونت در پهنه‌های محروم اجتماعی و شکننده محیطی در ارتباط مستقیم و بدون واسطه با طبیعت قرار می‌گیرند. باکینگهام در کتاب جنسیت و محیط‌زیست با بررسی مطالعات زیادی حوزه‌های دیگری از پیوند میان جنسیت و محیط‌زیست را نیز مطرح می‌کند. ارتباط بیشتر زنان با طبیعت در میان کشورهای توسعه یافته به دلیل کالبد زنانه (زایمان و مادر بودن)، چگونه علم قلمرویی مردانه تلقی می‌شود و دانش زنان درباره طبیعت ناچیز انگاشته می‌شود، اشکال گوناگون جنبش‌های فمنیستی و ارتباط و نحوه تعریف آنان در ارتباط با طبیعت و بسیاری از قلمروهای دیگر. باکینگهام در فصول گوناگون کتاب نشان می‌دهد که الگوهای پدرسالارانه همزمان سبب محدودیت زنان می شوند و طبیعت را تخریب می کنند و به دلیل همین تخریب گسترده حیات و در نتیجه بقای خود را با مشکلات زیادی روبه رو ساخته اند.
فهرست مطالب به شرح ذیل می باشد:
فصل اول: پیوند میان جنسیت و محیط زیست.
تعریف جنسیت/ توسعه نقش‌های جنسیت/ جامعه، جنسیت و محیط زیست/ ساختار کتاب.
فصل دوم: ساخت علم، این یک جهان مردانه است.
ریشه های غربی تفکر علمی/ نقش های زنانه و مردانه در عمل مربوط به علم/ جنسیتی کردن علم/ اصلاح تبعیض جنسیتی در علم.
فصل سوم: بیان روابط جنسیت ـ محیط زیست.
فمنیسم بومی فرهنگی/ فمنیسم بومی اجتماعی/ انتقادات و آرمان ها.
فصل چهار: بدن و محیط زیست.
مردان بهنجار، زنان گمراه/ خرد زنان در برابر پزشکی مردان/ زنان گمشده/ اثرات جنسیتی مربوط به آلودگی.
فصل پنج: نقش های جنسیتی در خانواده.
سازمان خانواده/ تقسیم درونی نیروی کار/ جنسیتی کردن اثرات زیست محیطی توسط نقش های خانگی
فصل شش: نقش های جنسیتی در جامعه.
جنسیت و قدرت/ جنسیتی شدن اعتراض های زیست محیطی/ تصمیم گیری زیست محیطی.
فصل هفت: ابعاد بین‌المللی.
اقتصاد سیاسی بین المللی/ حنسیت و سرمایه گذاری/ مداخلات بین المللی.
فصل هشت: نتیجه گیری.
تعاریف رابطه جنسیت ـ محیط زیست/ مشکلات زیست محیطی و جنسیت/ ظرفیت متفاوت در برابر اثرگذاری محیط زیست/ استراتژی برای تغییر جنسیت – محیط زیست.
سه.
اقتصاد محیط زیست و منابع طبیعی، نوشته راجر پرمن و یو ما و جیمز مک گیل ری، ترجمه حمیدرضا ارباب، تهران: نشرنی، سال ۱۳۸۲
کتاب اقتصاد محیط زیست و منابع طبیعی هرچند که یک کتاب درسی برای رشته های اقتصاد، محیط زیست، منابع طبیعی و سابر رشته ها در دوره کارشناسی و کارشناسی ارشد محسوب می شود، اما مطالب و موضوعات بسیار گسترده و متنوع آن می تواند طیف وسیعی از خوانندگان غیرمرتبط را نیز دربرگیرد. نویسندگان کتاب با دقت و حوصله تحسین برانگیز، هیچ نکته مهمی را از قلم نینداخته اند. لذا حجم کتاب (۷۳۰صفحه) ناشی از تدریس، مطالعه و تحقیقات بیشمار نویسندگان آن است که می تواند مرجع بسیار خوبی برای مطالعات بیشتر در زمینه محیط زیست و اقتصاد به شمار آید. موضوعی که هم به لحاظ وجود منابع طبیعی فراوان و هم به لحاظ عقب ماندگی پژوهش های مرتبط در این زمینه، باید بیش از پیش در کشور خود به آن بپردازیم.
مترجم در مقدمه اش بر روی کتاب این چنین می نویسد: «اقتصاد و منابع طبیعی زیست محیطی هیچگاه از یکدیگر جدا نبوده اند. فعالیت های اقتصادی که منجر به تولید و عرضه کالاها و خدمات مختلق به مصرف کنندگان می شود، بدون بهره برداری، استخراج و تخلیه منابع طبیعی، امکان پذیر نیست. لذا حفاظت از محیط زیست به هیچ وجه به معنای نگهبانی از منابع طبیعی و عدم بهره برداری از آن ها نبوده و نیست. آن چه از نظر اقتصاددانان در فعالیت های اقتصادی حائز اهمیت است، استفاده صحیح، کارآمد و یا بهینه از منابع طبیعی زیست محیطی است، در این صورت اقتصاددانان با استفاده از روش های نهینه بهره برداری ضمن تامین توسعه اقتصادی مطلوب و موردنظر جامعه، به حفظ پایدار و دائمی منابع طبیعی (به ویژه منابع طبیعی پایان پذیر) می پردازند. به نظر می رسد یکی از مهمترین منازعات اقتصادی در دوران اخیر و دهه های آتی؛ منازعه بر سر منابع طبیعی پایان پذیر (مانند نفت و گاز طبیعی) و منابع طبیعی پایان پذیر تجدیدشدنی خواهد بود.»
مطالبی که در این کتاب آمده است، زیر هرکدام از این عناوین قرار گرفته: درآمدی بر منابع طبیعی و اقتصاد محیط زیست، علم اخلاق و تنزیل آتی و محیط زیست، پایداری و توسعه پایدار، اقتصاد رفاه محیط زیست، استفاده بهینه و کارآمد از منابع زیست محیطی، نظریه استخراج بهینه منابع طبیعی، اقتصاد آلودگی، سیاست کنترل آلودگی، ارزیابی منابع زیست محیطی، رشد جمعیت و رشد اقتصادی و محیط زیست طبیعی، مشکلات بین المللی و جهانی آلودگی محیط زیست، الگوی داده-ستانده محیط زیست، حسابداری محیط زیست.
این کتاب در درون خود علاوه بر توابع ریاضیاتی در تحلیل اقتصادی محیط زیست، مباحثی نیز درباب فلسه اخلاق زیست محیطی نیز دارد که بر اساس نظام های فکری متفاوتی به تحلیل برخورد انسانها با محیط زیست می پردازد. به گونه ای که در قسمتی از این فصل این چنین آمده است: «تمام موجودات عالم هستی چه زنده و چه مرده، با روح و بدون روح دارای حقوق ذاتی هستند. این همان نظریه اکولوژی ژرف (Deep Ecology) لئوپولد است.»
چهار.
پیش از نهار (Before Dinner)؛ فلسفه و علم اخلاق غذا، نوشته میشائیل کورتال، (هلند)؛ اسپرینگر، سال ۲۰۰۴
این کتاب به عنوان پنجمین کتاب از مجموعه کتب “کتابخانه بین المللی علم اخلاقی/زیست محیطی/کشاورزی غذا” توسط یکی از سردبیران این مجموعه یعنی میشائیل کورتال؛ استاد فلسفه دانشگاه واگنینگن هلند از سوی انتشارات اسپرینگر منتشر گریده است. این کتاب در اصل به زبان هلندی بوده است که توسط فرانس کویمانس به زبان انگلیسی برگردانده شده است.
نویسنده در بخش مقدمه این کتاب این چنین می گوید: «روزهای بسیار سختی خواهند آمد که با مساله کشاورزی و غذا مرتبط خواهند بود. بالا رفتن میزان سرطان که بر اثر رژیم غذایی به وجود می آید، و یا دیگر بیماری هایی که مواد غذایی پروتئینی شکل می گیرد. همه و همه اهمیت توجه به غذا و نحوه عمل آوری این منابغ غذایی را در علم کشاورزی مهم و ضرورت می بخشد.»
فهرست مطالب به شرح ذیل می باشد:
فصل اول: غذای خوب، خوردن خوب، زیستن خوب
کلیات / چه مساله ای برای غذایمان وجود دارد / نحوه خوانش کتاب
فصل دوم: فیلسوفان درباره تغذیه چه گفته اند؟ (خلاصه ای تاریخی)
تولید کردن غذا/ مصرف کردن غذا/ جمع بندی
فصل سوم: به سوی فلسفه تغذیه
زیبایی شناسی غذا، کارکردهای اجتماعی و فرهنگی و اخلاقی غذا/ تو نیستی آنچه که می خوری
فصل چهارم: سبک زندگی و روش تغذیه مدرن و پست مدرن
طبیعت، ریسک پذیری، جهانی شدن و فردی شدن/ سبک زندگی و روش تغذیه در مدرنیته متاخر
فصل پنجم: علم اخلاق و سیاست در تغذیه (چشم انداز لیبرال در مقابل شورایی)
خودمختاری و بی طرفی در مقابل هویت درون یک اجتماع/ چشم انداز لیبرالی تغذیه درون اصل خودمختاری/ مسائلی که در چشم انداز لیبرال وجود دارد/ چشم انداز شورایی در علم تغذیه/ پیش به سوی علم تغذیه ای سیاسی و غیرطبیعی
فصل ششم: زیستن درون معماهای اخلاقی
معماهای اخلاقی درون کشاورزی و علم تغذیه / سه رویکرد در علم اخلاقی غذا / علم اخلاق شورایی (نقدها، ارزشها و حقیقتها) / استدلال های اخلاقی
فصل هفتم: رفاه و پاسخ هایی به زیستن
گیاهان / انسان در مقابل حیوان؟ انسان مداری در مقابل حیوان مداری / فیلسوفان درباره خوردت گوشت چه می گویند؟ / نگهداری از حیوانات برای استفاده از آنها / مباحثی درباب کشتن و خوردن حیوانات / تحلیل هایی بر بحران
فصل هشتم: بهشت یا دوزخ: آماده سازی و تولید علمی غذا
تولید و پختن و خوردن علمی غذا / پیشنهادهای بزرگ/ در میانه غذا و غذای عمل آوری شده / ژنتیک و ژنتیک تغذیه
فصل نهم: جهانی شدن سیستم های تولید غذا
جهانی شدن و آنچه درونش هست / تجارت غذا (ریسک ها و فرهنگ ها) / فقر و گرسنگی / ساختارها و شکل های عمومی دموکراسی بین المللی
فصل دهم: مصرف کنندگان، وفور و مسئولیت پذیری
جامعه مصرفی یا جامعه مصرف کنندگان / مصرف کنندگان و شهروندان و بازارها / چشیدن، لذت بردن، مهمانی و روزه گرفتن / شکم پرستی / حقوق فردی و مسئولیت ها
فصل یازدهم: آینده علم تغذیه و کشاورزی
سه چالش / مفاهیم کلیدی اخلاق / چشم انداز اروپا و بقیه جهان / مصرف کنندگان آگاه / دولت خوراکی / زیستن خوب در پرتو مسائل اخلاقی تغذیه
پنج.
بوم شناسی و مدیریت حیات وحش ، نوشته گرام کالی و آنتونی سینکلایر، ترجمه منصور مصداقی، مشهد: انتشارات دانشگاه مشهد، سال ۱۳۸۸
این کتاب که منبعی درسی در رشته مدیریت حیات وحش، مرتع داری، محیط زیست و… می باشد، دارای سه بخش بهم مرتبط می باشد. این کتاب با ارائه مثال هایی در سطح جهان، دیدگاه وسیعی از مسائل بین المللی حفاظت را پیش روی خواننده قرار می دهد و با ارائه جدیدیترین تئوری های پویایی جمعیت، دستیابی به اهداف مدیریت را میسر خواهد کرد.
در فصل اول به تعریف مدیریت حیات وحش و اهداف سیاسی و مدیریتی آن می پردازد. در فصل دوم به تعریف زیست بوم های کره زمین مانند زیست بوم های جنگلی، بیشه ای، معتدله، علفزار، نیمه بیابانی، بیابانی و دریایی می پردازد. سپس در سومین فصل کتاب به بررسی انفرادی جانوران می پردازد. در این بررسی به مفاهیمی همچون سازگاری، تئوری انتخاب طبیعی، سازش، اثرات تاریخی، عوامل محیطی زنده، خصوصیات ژنتیکی و جنبه های کاربردی پرداخته شده است. در ادامه به بررسی اجتماعی جانوران حول محورهایی مانند نرخ افزایش، نرخ باروری، نرخ مرگ ومیر و الگوهای رشد جمعیت می پردازد. این جریان بررسی اجتماعی را در فصل بعدی نیز ذیل مباحثی مانند انتشار، پراکندگی و توزیع نیز دنبال می کند.
فصل ششم به بحث منابع و علفخواری مربوط می شود و در فصل هفتم مساله غذا و تغذیه را در جریان بررسی خود قرار می دهد. در این فصل به تغییرات در فرآورده های غذایی، مرفولوژی هضم، نیازهای غذایی و شاخصهای وضعیت بدن می پردازد. فصل هشتم به رقابت درون گونه ای اختصاص یافته و در ادامه در فصل نهم رقابت و تسهیل بین گونه ای را مورد تحلیل قرار داده اند. فصل دهم به تحلیل طعمه خواری پراخته شده وو در آن از اثرات طعمه خواران بر روی تراکم طعمه، رفتار طعمه خواران و عکس العمل عددی طعمه خواران گفته شده است. در فصل بعدی به پارازیتها و پاتوژنها پرداخته و تفاوت بین طعمه خواری و زندگی انگلی را با بیان ملاحظاتی درباب مدیریت حیات وحش ارائه داده است.
در فصل های بعد به بررسی مفاهیمی مانند شمارش حیوانات،روشهای برآورد غیرمستقیم اندازه جمعیت، مدیریت آزمایشی، حفاظت نظری و حفاظت عملی، استحصال حیات وحش و کنترل حیات وحش پرداخته شده است. در فصول پایانی کتاب به تجزیه و تحلیل مفاهیمی مانند ریسک انقراض، اندازه موثر جمعیت، انقراض به واسطه تغییرات محیطی، نجات و بازسازی جمعیت های در آستانه انقراض، حفاظت پارکها، حفاظت های بین المللی و روشهای کنترل حیات وحش بررسیده شده است.
شش.
فلسفه و اندیشه سیاسی سبزها، نوشته اندرو دابسون، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: انتشارات آگه، سال ۱۳۸۴
فلسفه و اندیشه سیاسی سبزها اثری است به قلم اندرو دابسون و ترجمه‌ی محسن ثلاثی که انتشارات آگاه آن را منتشر کرده است. این کتاب در پنج بخش تدوین شده است که در پیش در آمد آن رابسون نوشته است: «این کتاب درباره اندیشه های زیست محیطی است.» دابسون درادامه هدف اصلی خود را از نگارش این کتاب توصیف و ارزیابی یک رشته افکار راجع به محیط زیست عنوان می کند که به درستی می توان آنها را به عنوان یک ایدئولوژی به شمار آورد که همان ایدئولوژی زیست بوم گرایی (ecologism) است. نویسنده در ادامه با تفکیک بین محیط زیست گرایی و زیست بوم گرایی به تعریف و تحلیل این دو واژه می پردازد. دابسون در ادامه می نویسد:«می خواهم استدلال کنم که محیط زیست گرایی و زیست بوم گرایی را باید از یکدیگر جدا کرد وباز می خواهم از این نظر دفاع کنم که این دو را به این خاطر باید جدا دانست که نه تنها از جهت درجه بلکه از نظر نوعی نیز متفاوت‌اند ….. این نظر بحث انگیز می‌نماید، زیرا نظر پذیرفته شده این است که محیط زیست گرایی و زیست بوم گرایی از یک خانواده‌اند، با این تفاوت که دومی بیان بنیادی تر نگرانی راجع به محیط زیست به شمار می آید. زیست بوم گرایی البته ریشه‌ای تر است که این خود بدون اهمیت نیست، اما در این جا می‌خواهم بگویم که تفاوت میان این دو دیدگاه ما را به نوعی دیدگاه بنیادی‌تر رهنمون می شود و همچنان که لیبرالیسم و سوسیالیسم با آن که تبار یکسانی دارند ولی از یک پدر و مادر نیستند، این دو دیدگاه نیز با وجود همسویی از بسیاری جهات با یکدیگر تفاوت دارند. در بخش نخست کتاب با عنوان«اندیشیدن درباره زیست بوم گرایی» نویسنده به تجلیل این واژه از دیدگاه ایدئولوژی های مختلف بررسی شود و ارائه تعریف و تحلیل از دلایل مراقبت از محیط زیست می پردازد. نویسنده در بخش دوم تحت عنوان بنیادهای فلسفی به بررسی فلسفی زیست بوم‌گرایی پرداخته و در فصل سوم با عنوان«جامعه ماندگار» از قول ایروین و پونتن می نویسد:«سبزها کوشیده‌اند نشانه های سطحی را از علت‌های رشته ای مسائل فزاینده‌ی ما جدا سازند. آنها به جهتی توجه دارند که جامعه ما باید در پیش گیرد، البته اگر که این جامعه خواستار آینده‌ای ماندگار وارضا کننده باشد. در فصل چهارم «راهبردهای دگرگونی سبز» مورد بررسی قرار می گیرد و در بخش پایانی ارتباط زیست بوم‌گرایی، فمینیسم و سوسیالیسم بررسی می شود. دابسون در صفحات پایانی کتاب می نویسد: «هیچ چیزی فراتر از اصلاح امکان پذیر نیست، اما در ضمن می توان استدلال کرد که بالا رفتن هوشیاری در مورد محیط زیست کلیه دگرگونی بنیادی تر است، زیرا ما در مورد خطرهای عملکردهای اجتماعی و اقتصادی کنونی حساس می سازد. همین هشیاری است که برای یک خط مشی سبز و توافقی نوین بر سر رابطه‌ی ما با محیط فراهم می سازد که بر پایه‌ی آن می توانیم به سوی عملکردهای سبز بنیادی‌تر جهش کنیم… . سبز شدن خانوارها، خرده فروش، صنعت و دولت ها- هر چند به گونه ای نامطمئن –دستاورد اساسی زیست بوم گرایی در دهه‌های آینده خواهد بود. این به معنای آن است که بگوییم پرده‌ی اول بهشت جنبش سبز باز شده و سبزهای بنیادی درصدد آماده کردن صحنه برای پرده‌ی دوم آن‌اند
هفت.
تغییر اقلیم؛ چالش زیست‌محیطی قرن بیستویکم، گردآوری کننده صدیقه ببران، تهران: انتشارات مرکز تحقیقات استراتژیک، سال ۱۳۸۶
کتاب ” تغییر اقلیم؛ چالش زیست‌محیطی قرن بیستویکم” توسط گروه مطالعات توسعه پایدار و محیط زیست معاونت پژوهشهای بین‌الملل مرکز تحقیقات استراتژیک منتشر شد.
جدیدترین گزارشها و نتایج تحقیقات علمی جهانی تایید و تاکید مجددی بر خطرات یکسویه و جبران‌ناپذیر تغییرات آب‌و‌هوا و گرمایش زمین است. تحولات ناشی از گرمایش زمین می‌تواند به رقابت و بروز درگیری بر سر دسترسی به منابع آب منجر شود و به این ترتیب، صلح و امنیت مناطقی از جهان را تهدید کند، لذا تغییر در آب‌و‌هوای زمین را باید در کنار تهدیداتی مانند گسترش جنگ‌افزارهای کشتار جمعی بطور جدی مورد توجه قرار داد. کتاب ” تغییر اقلیم؛ چالش زیست‌محیطی قرن بیستویکم” مجموعه مقالاتی است که توسط اساتید و صاحبنظران محیط زیست تهیه و تدوین شده است و مهمترین محورهای تغییر اقلیم، امنیت انرژی و چالشهای زیست‌محیطی پیش‌روی آن را مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار می‌دهد. امید است این مجموعه به عنوان تلاشی ارزنده در زمینه مطالعات مربوط به به تغییرات اقلیم و چالشهای زیست‌محیطی قرن حاضر، بتواند کاستی موجود در منابع علمی کشور را تا حدودی جبران نماید و دستمایه ارزشمندی برای کارشناسان و مسئولان کشور به‌منظور گسترش اقدامات در جهت تحقق توسعه پایدار باشد.
این مجموعه شامل مقالات ذیل است:
۱- تغییر اقلیم، گرمایش زمین؛ بزرگترین چالش زیست‌محیطی قرن بیستویکم
۲- تغییر آب‌و‌هوا و هزینه‌های خارجی ناشی از آن
۳- بازتاب حق برخورداری از محیط زیست سالم در کنوانسیون تغییر آب‌و‌هوا و پروتکل کیوتو
۴- اصول انصاف و انعطاف‌پذیری در رژیم تغییر آب‌و‌هوا؛ مسائل انتزاعی و عملی
۵- امنیت انرژی و تغییرات اقلیمی: راهبردها و سیاستها
۶- چالشهای پایداری انرژی در ایران از منظر محیط زیست
۷- ورای نفت، امنیت انرژی و امنیت محیط زیست
هشت
پروتکل کیوتو، مکانیسم توسعه پاک و فرصتهای جمهوری اسلامی ایران؛ صدیقه بیران، تهران: انتشارات مرکز تحقیقات استراتژیک، سال ۱۳۸۷
کتاب “پروتکل کیوتو، مکانیسم توسعه پاک و فرصتهای جمهوری اسلامی ایران ” به زبان انگلیسی توسط گروه مطالعات توسعه پایدار و محیط زیست معاونت پژوهشهای بین‌الملل مرکز تحقیقات استراتژیک منتشر شد. جمهوری اسلامی ایران بعنوان یک کشور در‌حال توسعه و عضو فعال کنوانسیون تغییرات آب‌و‌هوا و پروتکل کیوتو از این امکان برخوردار است تا از سازوکارهای انعطافی موجود در پروتکل کیوتو بویژه مکانیسم توسعه پاک در جهت منافع ملی خود و حفاظت از محیط زیست به نحو مطلوب بهره گیرد. با عنایت به این مهم گروه مطالعات توسعه پایدار و محیط زیست معاونت پژوهشهای بین‌الملل سمینار«پروتکل کیوتو، مکانیسم توسعه پاک؛ فرصتهای ج.ا.ایران» را با حضور صاحبنظران ملی و بین‌المللی از جمله سفرا و نمایندگان کشورهای آلمان، انگلیس، اتریش، هلند، ژاپن، فرانسه، برزیل و نروژ و شرکتهای ملی و بین‌المللی در حوزه انرژی برگزار نمود. طی این نشست حاضرین به نقد و بررسی موضوعات تخصصی ابعاد مختلف زیست محیطی، اقتصادی، حقوقی و سیاسی پروتکل کیوتو و سازوکارهای انعطافی وابسته به آن پرداختند.
کتاب حاضر در ۲۰۷ صفحه حاوی مجموعه مقالات و سخنرانیهای مطرح شده در این سمینار در قالب ۱۶ مقاله و سخنرانی با هدف، ایجاد تعامل و تضارب آرا در خصوص شناسایی فرصتهای ج.ا.ایران و نحوه بهره‌مندی ایران از فرصتهای این پروتکل و سازوکارهای انعطافی آن و به‌ویژه مکانیسم توسعه پاک و نیز امکان جذب سرمایه‌گذاری‌های ملی و بین‌المللی در این خصوص به چاپ رسیده است. این مجموعه شامل مقالات ذیل می‌باشد:
۱- گزارش سمینار «پروتکل کیوتو، مکانیسم توسعه پاک؛ فرصتهای ج.ا.ایران»
۲- فرصتهای جمهوری اسلامی ایران در نیل به اهداف پروتکل کیوتو و مکانیسم توسعه پاک
۳- فعالیت‌های انجام شده در جمهوری اسلامی ایران در چهارچوب کنوانسیون تغییر اقلیم و پروتکل کیوتو
۴- تغییر اقلیم، مهمترین چالش در توسعه جهانی
۵- گزارشی از چهارمین نشست هیات بین‌الدول تغییر اقلیم
۶- تغییر اقلیم و اقدامات جهانی
۷- فرصتهای جمهوری اسلامی ایران و نقش مرجع ملی در دستیابی به مکانیسم توسعه پاک
۸- تجارب بریتانیا در زمینه مکانیسم توسعه پاک
۹- تجارب برزیل در اجرا پروتکل کیوتو و راهکار انعطافی توسعه پاک
۱۰-مطالعات، فعالیت‌ها و پتانسیل‌های وزارت نیرو ایران در دستیابی به مکانیسم توسعه پاک
۱۱-فعالیت‌های فرانسه در رابطه با مکانیسم توسعه پاک
۱۲-بازنگری مکانیسم توسعه پاک در سیاست‌های کاهشی نشر در بخش حمل‌و نقل در ایران
۱۳-ظرفیت‌سازی در کشورهای پذیرنده مکانیسم توسعه پاک توسط UNDP
۱۴-تجارب هلند در اجرا پروتکل کیوتو و راهکار انعطافی توسعه پاک
۱۵-اقدامات و سیاست‌های ژاپن در جهت ارتقا پروژه‌های مکانیسم توسعه پاک
۱۶-بکارگیری مکانیسم توسعه پاک در صنعت پتروشیمی در ایران