گزارش “هامون” از وضعیت خدمات سازمان تامین اجتماعی شهرستان دشتستان
مهدیه امیری
تامین اجتماعی یکی از ارکان جامعه ی “مدرن” هست که در خود تلاش دارد به رعایت مولفه ی “رفاه” بپردازد و بیشتر با هدف نقش آفرینی “بیمه” شکل گرفته است. هدف دولت از بیمه کردن افراد، پیشگیری از “فقر” و توسعه “عدالت اجتماعی” می باشد و بعضن افراد را جهت حفظ و حمایت از خود، مجبور به بیمه می کند. مطابق اصل ۲۹ قانون اساسی: “برخورداری از تامین اجتماعی از نظر بازنشستگی، بیکاری، پیری، از کارافتادگی، بی سرپرستی، درراه ماندگی، حوادث و سوانح، نیاز به خدمات بهداشتی و درمانی و مراقبت های پزشکی به صورت بیمه و غیره؛ حقی است همگانی. دولت موظف است طبق قوانین از محل درآمدهای عمومی و درآمدهای حاصل از مشارکت مردم، خدمات و حمایت های مالی فوق را برای یک یک افراد کشور فراهم نماید.” در این گزارش جهت معرفی کیفیت حال بیمه شدگان تامین اجتماعی در شهرستان دشتستان به بیان مواردی از زبان آن ها اشاره می کنم.
یک. برطبق شنیده های بدست آمده در شهرستان دشتستان حدود بیست وپنج هزار نفر تحث پوشش بیمه ی تامین اجتماعی می باشند. در این شهرستان برای این تعداد بیمه شده تنها یک درمانگاه و یک بیمارستان تک تخصصی زنان و زایمان در نظر گرفته شده که این امر، موجب نارضایتی شدید بیمه شدگان شده است. یکی از بیمه شدگان تامین اجتماعی که به دلیل بیماری مزمن؛ ارتباط زیادی با نهادهای مرتبط با تامین اجتماعی دارد، در خصوص کمبود ارایه خدمات دهی این سازمان گفت: “تامین اجتماعی در کنار وزارت نفت، یکی از نهادهای پردرآمد و پولدار دولتی است؛ اما آن طور که می بینیم با توجه به وضعیت درآمدی مستقل خود و تعداد افرادی که حق البیمه به طور ماهیانه پرداخت می کنند، خدماتی به بیمه شدگان خود ارایه نمی دهد. در شهرستان دشتستان به لحاظ سخت افزاری و نرم افزاری خدمات تامین اجتماعی بسیار بسیار ناچیز است. شهرستانی با این بزرگی و داشتن چندین بخش، شهر و روستا و به عنوان بزرگترین شهرستان استان بوشهر، مردمانش شایسته ی چنین رفتاری از سوی تامین اجتماعی نیستند. نباید در دشتستان از لحاظ تامین اجتماعی تنها به یک درمانگاه ( کلینیک امام موسا کاظم) و یک بیمارستان مهر (زنان و زایمان) بسنده شود.”
دو. تامین اجتماعی یکی از سرمایه دارترین سازمان ها هست ولی متاسفانه ساختمان درمانگاه امام موسا کاظم برازجان استیجاری می باشد و درصدی از هزینه های خود را بابت پرداخت کرایه بجای مصرف آن در بخش های خدماتی-درمانی ازدست می دهد. این ساختمان از لحاظ فیزیکی بسیار کوچک است به گونه ای که تعداد صندلی های آن نیز برای مراجعه کنندگان کافی نمی باشد و اغلب بیماران بدلیل کمبود فضا و کوچک بودن آن، ایستاده در سالن پذیرش و حیاط منتظر رسیدن نوبت خود می مانند. یکی از مراجعه کنندگان در خصوص فضای این درمانگاه گفت:” درمانگاه تامین اجتماعی هنوز تا هنوز نتوانسته خود را به داشتن یک ساختمان مستقل و پرامکانات مجهز کند؛ درمانگاه تامین اجتماعی با مشکلات بسیار زیادی دست و پنجه نرم می کند و همه ی این مشکلات به ضرر بیمه شوندگان تامین اجتماعی و مراجعه کنندگان آن می باشد. با توجه به اینکه بیمه شوندگان تامین اجتماعی بیشتر از اقشار کم درآمد و گروه های کارگری و گروه های کم توان شهری می باشند؛ متاسفانه این درمانگاه نمی تواند پیشتیبان مطمئن و استواری برای آنها باشد. متاسفانه درمانگاه تامین اجتماعی برازجان پس از چندماه مرتب تغییر مکان می دهد و بسیاری از مراجعه کندگان خود را سرگردان می کند.” گفتنی است زمینی جهت ساخت درمانگاه تامین اجتماعی در ابتدای خیابان شهرک خریداری شده ولی تاکنون اقدامی جهت ساخت آن صورت نگرفته است. انتظار می رود با توجه به قولی که فرماندار دشتستان مبنی بر ساخت یک درمانگاه تخصصی و مجهز با تمام امکانات داده است؛ دست اندرکاران تامین اجتماعی استان بوشهر و شهرستان دشتستان نیز در این خصوص کمکی نمایند تا هزینه ای که از افراد بیمه شده گرفته می شود و برای کرایه ساختمان مصرف می گردد به طور صحیح جهت ساخت ساختمان هدایت شود.
سه. تامین اجتماعی همه قشرهای اجتماعی را در برابر خطرات شغلی و انسانی مورد حمایت قرار می دهد و به نوعی امنیت اقتصادی، روحی و روانی تمام اقشار در هر سطح _کم درآمد یا پر درآمد_ را تامین می کند. یکی از وظایف تامین اجتماعی که خود را موظف به انجامش می داند این هست که در زمینه ارایه خدمات درمانی به بیمه شدگان خود به نوعی باید عمل کند که تمامی بیمه شدگان در هر سطح درآمدی که باشند، بتوانند از این خدمات استفاده نمایند و از لحاظ روانی احساس امنیت کنند. متاسفانه ارایه خدمات درمانی در شهرستان دشتستان با نواقص و کمبودهای بسیار شدیدی روبرو می باشد و احساس امنیت روانی جهت درمان، به نوعی از استرس جهت پذیرش شدن یا نشدن در بیماران تبدیل شده است. یکی از مراجعه کنندگان به درمانگاه در این خصوص گفت:” به دلیل کمبود پزشک عمومی در روز تنها تعداد کمی از بیماران پذیرش می شوند و این درمانگاه؛ برای شهرستانی با این وسعت، تنها سه پزشک عمومی دارد که برای این تعداد بیمه شده کافی نیست. ما ماهانه مبلغی را به تامین اجتماعی پرداخت می کنیم و در نتیجه ی آن نیز انتظار ارایه خدمات داریم که تامین احتماعی دشتستان در کوچک ترین خدمات خود که پذیرش بیمار می باشد درمانده است چه برسد به باقی خدمات.” وی افزود: به دلیل عدم پذیرش به دلیل کمبود پزشک، بارها به مطب پزشکان مراجعه کرده و هزینه های زیادی را بابت پذیرش، دارو، آزمایشگاه و… پرداخت کرده ام. من یک کارگر هستم اگر قرار باشد در هر بار مراجعه به درمانگاه با عدم پذیرش روبرو باشم پس اینجا بیمه بودن من و درمانگاه چه دلیلی دارد؟ یکی دیگر از مراجعه کنندگان به درمانگاه امام موسا کاظم بیان کرد: “درمانگاه؛ از تعداد پزشک کافی برخوردار نیست. به عنوان شخصی که مراجعه کننده مستقیم به درمانگاه هستم، دکترها زمانی معدودی را در درمانگاه به سر می برند، یا گاه تنها با یک تا دو پزشک اداره می شود که این خود باعث ناامیدی مراجعه کننده نیازمند به درمانگاه تامین اجتماعی می شود. در اکثر مواقع برای گرفتن دارو یا معاینه یی سطحی مثل سرماخوردگی و امثالهم با کاغذ چسب شده ی نوبت این شیفت به اتمام رسیده است. مواجه می شوید!! آخر برای بیمه کننده یی که نزدیک به صدهزار تومان حق بیمه پرداخت می کند از طرف کارفرما و… باید با چنین خدماتی ناچیزی و کم اهمیتی رو به رو شود؟!” وی افزود:” به دلیل مراجعه زیاد به درمانگاه متوجه شده ام که هر پزشک عمومی در هر شیفت ۱۰۰نفر را پذیرش می کند. به دلیل تعداد کم پزشک، معاینه نیز به خوبی انجام نمی شود و چندین بیمار با هم وارد اتاق پزشک می شوند. زمانی هم که دلیل را می پرسیم به ما گفته می شود سازمان بوشهر پی گیری نمی کند و پزشک جدید وارد سیستم نمی کند.این وسط من بیمار ضربه می بینم.”
چهار. گفتنی است براساس صحبت هایی که با مراجعه کنندگان به درمانگاه صورت گرفت، تعدادی از مراجعه کنندگان از شهرهایی مانند کنارتخته، گناوه و روستاهای اطراف شهر برازجان بودند که از وضعیت خدمات دهی و پذیرش درمانگاه بسیار ناراضی بودند. یکی از این مراجعه کنندگان که از روستاهای اطراف براجان به این درمانگاه مراجعه کرده بود در خصوص مشکلات خود گفت:” درست است که درمانگاه به ما خدمات رایگان می دهد اما در قبال آن ما هزینه بیمه را ماهانه پرداخت می کنیم و انتظار داریم مسافت طولانی را که برای درمان طی می کنیم، حداقل پذیرش شویم. من بارها به درمانگاه مراجعه کرده ام به دلیل بعد مسافت اغلب به زمان جمع آوری دفترچه ها نمی رسم و می گویند زمان پذیرش تمام شده و باید به مطب مراجعه کنم و یا بدون مراجعه به دکتر به روستای خود برگردم. من برای آمدن به دکتر هزینه های زیادی را جهت کرایه پرداخت می کنم و انتظار دارم حداقل پزشک من را معاینه کند. این رفتار به دور از انسانیت است. من یک کشاورز هستم و پول زیادی ندارم که بابت کرایه بدهم و بعد ناامید برگردم.”
پنج. هدف نظام بیمه ای، حمایت از افراد بیمه شده و پیشگیری از فقر و افزایش عدالت اجتماعی می باشد اما گویا این عدم پذیرش بیماران و پرداخت هزینه های زیاد بدلیل مراجعه به مطب ها، فشار بسیار زیادی بر اقشار کم درآمد جامعه وارد می کند و کارایی معکوسی که افزایش فقر می باشد را نیز بدنبال داشته است. چراکه؛ هزینه هایی که افراد جهت تامین رفاه خود باید داشته باشند را، در مطب های دکتر صرف می نمایند و همزمان پرداخت ماهیانه خود، جهت پرداخت بیمه را نیز باید داشته باشند. همچنین اغلب مراجعه کنندگان به این درمانگاه جدای از افراد کم درآمد و روستاییان، سالمندان و بیماران خاص هستند که این افراد جز اقلیت ها محسوب می شوند و در این درمانگاه نیز به معنای واقعی اقلیت هستند چرا که به دلیل مشکلات خاص خود اغلب توانایی مراجعه به درمانگاه در صبح را ندارند و در صورت مراجعه به دلیل دیر رسیدن با عدم پذیرش روبرو می شوند. یکی از بیماران خاص در خصوص این مشکل گفت:” من صبح باید دارو مصرف کنم و بعد از دارو باید استراحت داشته باشم و از آنجایی که قبل از ساعت هفت و نیم صبح دفترچه ها جمع آوری می شود و بدلیل هجمه ی زیاد مراجعه بیماران به درمانگاه نوبت پذیرش به خود آنها نمی رسد چه برسد به من مریض که توانایی صبح زود آمدن را ندارم.”
یکی دیگر از بیمه شده های تامین اجتماعی در خصوص وضعیت سالمندان گفت:” به عنوان مراجعه کننده بارها با سالمندان مواجه شده ام که از ساعات اولیه صبح برای نوبت دهی در تامین اجتماعی به انتظار نشسته اند تا برای ساعت های بعدی نوبت دریافت کنند. به عنوان یک مراجعه کننده از خدمات بسیار ضعیف و گاه مسخره تامین اجتماعی در شهر برازجان بسیار ناراحت هستم؛ که مرد یا زن کهنسالی را بدون خدمات دهی روانه ی منزل می کند. واقعن از فرماندار محترم؛ ریاست تامین اجتماعی استان بوشهر و شهرستان دشتستان تقاضا دارم به وضعیت اسفبار خدمات رسانی درمانگاه تامین اجتماعی رسیدگی کنند.”
شش. بخش دندانپزشکی این درمانگاه نیز در روز تنها ۱۵مریض را پذیرش می کند و تنها یک دندانپزشک دارد. جهت پذیرش، بیماران صبح زود پشت درهای بسته درمانگاه می مانند و دفترچه ها را جمع آوری می کنند. گفتنی است بیمارانی که معاینه می شوند اگر نیاز به جرم گیری یا پرکردن دندان داشته باشند باید نام خود را به همراه شماره تماس یادداشت کنند تا برای یک هفته آینده با انها تماس گرفته شود. یکی از مراجعه کنندگان در خصوص مشکلات دندانپزشکی گفت:” من چندین بار به درمانگاه مراجعه کرده ام ولی موفق به پذیرش نشده ام اما همسر من که یک بار پذیرش شده، برای نوبت دهی با مشکلات زیادی روبرو بوده و مجبور شده که صبح بسیار زود به درمانگاه مراجعه کند و پشت درهای بسته، به انتظار جمع آوری دفترچه نشسته است. جالب اینجاست که بیماران خود دفترچه ها را جمع آوری و نوبت دهی می کنند. بعد از معاینه هم به همسرم گفته شده که باید به مطب مراجعه کند چون امکانات لازم در درمانگاه برای عصب کشی و گرفتن عکس وجود ندارد.” وی افزود:” خانواده ما ماهانه مبلغ زیادی را به تامین اجتماعی پرداخت می کند ولی خدماتی در برابر آن به ما داده نمی شود که بتوان از آنها استفاده کرد. برای یک بیماری ساده هم باید به مطب مراجعه کنیم.”
هفت. یکی دیگر از بخش های این درمانگاه داروخانه می باشد که صف بسیار شلوغ و طولانی دارد. برحسب تحقیقات و پرسش هایی که از مراجعه کنندگان به درمانگاه شد، مشخص گردید که داروخانه این درمانگاه تنها جوابگوی بیماری های ساده از قبیل سرماخوردگی و …می باشد و نیاز بیماران داخلی، اطفال، زنان و بیماران خاص را تامین نمی کند. یکی از افرادی که در صف دارو ایستاده بود در خصوص داروخانه درمانگاه تامین اجتماعی گفت:” در داروخانه تامین اجتماعی هیچ داروی خارجی یافت نمی شود و داروی ایرانی برخی از بیماری های اعصاب و روان؛ کلیه و کبد و ….. هم در موجود نیست. در صورتی که در شهرهای بزرگ تر؛ با تاییدیه دارو، حتا اگر خارجی هم باشد در اختیار شخص مراجعه کننده تحت پوشش تامین اجتماعی قرار می گیرد. متاسفانه چنین سامان دهی در سطح شهرستان دشتستان وجود ندارد و تنها برخی از داروهای ایرانی به طور سهمیه بندی شده در اختیار بیماران قرار داده می شود و در برخی مواقع نیز تامین اجتماعی مثل داروهای انسولین ان پی اچ را نمی توانند در اختیار فرد بیمار تحت پوشش تامین اجتماعی قرار دهد.”
این فرد که به دیابت نوع یک مبتلا بود، ادامه داد:” پزشک معالجم برای من داروی خارجی نوشته، چون هزینه ی دارو بسیار گران است از داروخانه های آزاد نمی توانم تهیه کنم؛ اما در شیراز و … با تاییدیه دارو از تامین اجتماعی می توانم داروی مورد نیاز بیماری ام که ساخت خارج هم هست با تخفیف ۸۰ درصد بدست بیاورم در صورتی که در برازجان از چنین خدماتی بی بهره ام.”
هشت. یکی از بیماران که شخص جوانی بود گفت:”نوبت دهی آزمایشگاه تامین اجتماعی بسیار متراکم است و با فاصله ی سه تا چهار و پنج روزه نوبت نصیبت می شود؛ واقعن برای کسانی که بیماری مزمن دارند، مرقوم به صرفه به لحاظ زمانی نیست. با چنین خدمات ضعیف درمانی، آزمایشگاهی و رفاهی تامین اجتماعی، بیماران تحت پوشش تامین اجتماعی هزینه های زیادی متقبل می شوند.”یکی دیگر از بیماران در خصوص آزمایشگاه برای تکمیل صحبت های شخص جوان اضافه کرد:” برای آزمایش به آزمایشگاه مراجعه کرده ام ولی هیچ کدام از آزمایش ها را انجام نمی دهند و مجبور هستم به آزمایشگاه های خصوص مراجعه کنم که بسیار گران هستند.”
نه. نبود فضای درمانی مناسب نه تنها باعث افزایش استرس و ناامیدی در بیماران می شود بلکه میزان اعتماد بیمه شده گان را نیز نسبت به بیمه های تامین اجتماعی پایین می آورد. لذا از آنجایی که یکی از اهداف تامین اجتماعی افزایش رفاه حال بیمه شدگان می باشد و احترام به حقوق آنها یکی از اصول راهبردی در پیشبرد اهداف تامین اجتماعی جهت جذب بیشتر بیمه شونده گان هست، سازمان تامین اجتماعی در برازجان می تواند با تاسیس شعبه دوم درمانگاه تامین اجتماعی یا شبانه روزی کردن همین درمانگاه امام موسا کاظم در ساختمانی مجهزتر و با امکانات کامل تری موجبات رضایت بیمه شده گان را فراهم سازد.
ده. یکی از اصول تامین اجتماعی سهیم بودن جامعه در درآمدهای عمومی می باشد تا اندازه ای که عدالت اجتماعی بین افراد جامعه برقرار شود. بیمه های تامین اجتماعی شامل مجموعه ای از اقدامات می باشد که جهت حفاظت از شهروندان در نظر گرفته شده است. یکی از حوزه های حفاظتی از حق شهروندان در زمینه سلامت می باشد که گاهی این حوزه با مشکلات زیادی روبرو می باشد و جهت برآورده شدن نیازهای شهروندان و بیمه شدگان کارآیی لازم را ندارد. به طور مثال بیمارستان تک تخصصی زنان و زایمان برازجان که مراجعه کننده ی بسیار زیادی دارد دارای امکانات تخصصی نیست. این بیمارستان بر اساس ظرفیت ده سال گذشته طراحی شده و در حال حاضر نیاز مراجعه کنندگان را برطرف نمی سازد. بر اساس گفت و گوهایی که با تعدادی از مراجعه کنندگان این بیمارستان شد آنها معتقد بودند که فضای ساختمان و تعداد پرسنل و پرستاران جوابگوی تعداد بیماران نیست.
یازده. بخش زنان و زایمان بیمارستان مهر تنها ۲۵ تخت برای بیماران خود دارد درحالی که روزانه به طور معمول بین ۳۰ تا ۳۲ نفر پذیرش می شوند و به طورنرمال تمامی تختها همواره در اختیار بیماران می باشد. تعدادی از بیماران نیز بر روی صندلی ها پذیرش می شوند و تخت برای آنها وجود ندارد و برای رفتن به اتاق عمل باید به مدت ۴ یا ۵ ساعت قبل از آن، بر روی صندلی ها منتظر بمانند و رگ گیری و سرم دهی شوند.
یکی از همراهان مریض در خصوص امکانات بیمارستان مهر گفت:” تعداد تخت ها برای بیماران کافی نیست و مریض ما بر روی صندلی رگ گیری شده و بعد از چند ساعت به اتاق عمل رفت. من شاهد این هستم که برای همراهان بیماران هم تخت نیست و همراه باید روی زمین یا صندلی های معمولی بخوابند در حالی که باید صندلی تاشو برای همراه کنار تخت ها گذاشته شود.”
یکی از بیماران بستری شده در این بیمارستان اعتراض های زیادی از کمبود و فضای آن داشت و از نبود امکانات این بیمارستان گفت:” من ۳ روز است در این بیمارستان بستری می باشم. در هر اتاق ۵تخت قرار دارد و فضا به اندازه ای کوچک هست که جا برای تخت نوزدام نیست، چه برسد به همراه من که برای خوابیدن مشکلات زیادی دارد.” وی افزود:”به دلیل کمبود پرستار بعد از بیرون آمدن از اتاق عمل، حدود دو ساعت زمان برد تا پرستار فرصت کرد به داد من برسد. تعداد دستشویی هم برای بیماران بسیارکم هست.”
دوازده. گفتنی است این بیمارستان تنها یک اتاق عمل دارد و پزشکان به طور همزمان دو بیمار را عمل می کنند و اگر بیمار اورژانسی نیز باشد، سه بیمار را به اتاق عمل می برند. روزانه بین یک تا ۱۵ نفر در این اتاق عمل می شوند و این کار حجم عفونت را برای بیماران بالا می برد؛ چرا که نیروی خدماتی فرصت نظافت را ندارد و بلافاصله بعد از عمل سه بیمار دیگر به اتاق وارد می شوند. موجود نبود تخت های ریکاوری از دیگر کمبودهای اتاق عمل می باشد.
سیزده. نکته قابل توجه دیگر این است که تنها یک نیروی خدماتی در این بیمارستان خدمت می کند و علاوه بر فشار بدنی که بر این نیرو وارد می شود به تمامی وظایف خود نیز نمی رسد و بعضن مشاهده می شود که همراهان بیماران تخت را تمییز می کنند که به دلیل نداشتن دستکش احتمال انتشار آلودگی وجود داد.
چهارده. از مشکلات دیگر این بیمارستان نبود n.a.c.u ویژه نوزادان می باشد که مورد اعتراض بسیاری از مراجعه کنندگان بود. یکی از مراجعه کنندگان در این خصوص گفت:” کودک من دارای مشکل بسیار شدیدی شده و به دلیل نبود n.a.c.u مجبور به انتقال کودکم به بیمارستان بوشهر می باشم که شاید در آنجا هم مانند بیمارستان شیراز به دلیل شلوغی و نبود تخت خالی پذیرش نشود. در نهایت مجبور هستم کودکم را به بیمارستان خصوصی ببرم که هزینه بسیار بالایی دارد. در اینجا بیمه دردی از من دوا نمی کند.”
پانزده. هتل مادر؛ اسم اتاقی که در این بیمارستان جلب توجه می کند. بعد از وارد شدن در این اتاق بافضای بسیار کوچکی مواجه می شوی که تنها یک عدد تخت در آن برای شیردهی مادران به نوزادان وجود دارد و به دلیل نبود فضای مناسب برای استراحت همراهان، بعضن دیده می شود که همراهان در این اتاق موکت شده، استراحت می کنند و این امر احتمال عفونت در مادارن تازه عمل شده را بالا می برد.
مادری که در این اتاق مشغول شیردهی به نوزاد خود بود در خصوص کمبودهای این اتاق گفت:” من بعد از عمل باید دوش بگیرم در صورتی که حمامی در این اتاق وجود ندارد. به طور معمول باید هتل مادر مانند دیگر بیمارستان های تخصصی زنان در شهرهای دیگر دو تا سه اتاق و با تعدادی حمام و دستشویی باشد. در صورتی که در این اتاق دستشویی هم وجود ندارد و من روزانه باید چندین بار مسافت این اتاق تا بخش را برای رفتن به دستشویی طی کنم.”
شانزده. بخش درمانگاه این بیمارستان تک تخصصی نیز جالب توجه بود. پزشکان از ساعت هشت و نیم صبح لغایت ده به معاینه بیماران می پردازند و بیماران از ساعت شش و نیم تا هشت پذیرش می شوند. در طول یک الی دوساعت معاینه، تعداد قابل توجه ای پذیرش می شوند و چندین بیمار همزمان به اتاق پزشک وارد می شوند.
هفده. تامین سلامت یکی از اولویت های مطرح در سیاست گذاری دولت می باشد و تامین و ارتقای آن در تعامل دو طرفه بین دولت و مردم به دست خواهد آمد. سلامت یکی از ارکان اصلی دولت رفاه هست و مهیا بودن حوزه های مختلف جهت افزایش اعتماد و سلامت شهروندان از نکاتی است که نباید نادیده و کوچک شمرده شود.