روز جهانی مبارزه با ایدز
روز جهانی مبارزه با ایدز
اپیدمی جهانی ایدز و ویروس آن، با توجه به مقیاس و تأثیر ویرانگری که دارد یک مورد اضطراری جهانی و یکی از وحشتناک ترین چالشها را در برابر زندگی و حیثیت انسان و همچنین در برابر برخورداری مؤثر ازحقوق بشر تشکیل می دهد، که رشد اجتماعی و اقتصادی را در سراسر جهان تضعیف می کند و بر تمامی سطوح جامعه ملی، اجتماعی، خانوادگی و فردی تاثیر می گذارد. همانگونه که اطلاع داریم از زمان شناسایی بیماری ایدز، بیش از ۲۲ میلیون نفر بعلت این بیماری جان خود را از دست داده اند و انتظار میرود تا سال ۲۰۱۰ این تعداد به دو برابر افزایش یابد.
مردم بیش از بیست سال است که درباره “اچ. آی. وی.” و “ایدز” هشدار داده می شوند. ایدز تا به حال جان میلیون ها انسان را گرفته است و در سرتاسر جهان هر ساله میلیون ها انسان به ویروس “اچ. آی. وی.” آلوده می شوند. تاکنون هیچ راهی برای درمان قطعی آن پیدا نشده است. اطلاعات ما در این باره چقدر به واقعیت نزدیک است؟
اول دسامبر/ دهم آذر ماه، روز جهانی مبارزه با ایدز نامگذاری شده است و این روز در سراسر جهان گرامی داشته میشود. اهمیت این روز در این است که به عموم مردم یاد‌آور می شویم که HIV از بین نرفته است و هنوز کارهای زیادی است که باید انجام شود.
در این روز از پیشرفتهایی که در زمینه مقابله علیه اپیدمی این بیماری صورت گرفته تقدیر میشود و چالش‌های باقی مانده مورد توجه قرار می‌گیرند. در روز جهانی ایدز ۲۰۰۵ با موضوع «ایدز را متوقف کنید، به عهد خود پایبند باشیم» بر روی تعهداتی متمرکز میشود که بر اساس آنها ایدز باید در تمام سطوح از جمله فردی، اجتماعی، سازمانی و دولتی متوقف شود.
در این روز از تلاش‌های برنامه حمایت جهانی مبارزه با ایدز برای اجرای بیانیه تعهد سازمان ملل در زمینه ایدز و تعهدات خط مشی پس از آن در این حوزه حمایت و پشتیبانی میشود.
در این حال، کوفی عنان دبیر کل سازمان ملل متحد با انتشار اعلامیه از سرعت افزایش بیماری ایدز در جهان ابراز نگرانی کرده است. در این پیام آمده است که در کشور هایی که دارای بیشترین آمار مبتلایان به ایدز هستند طول عمر به سرعت کاهش می یابد.
نماینده صندوق کودکان ملل متحد، یک عامل عمده مشترک که سبب انتشار گسترده ویروس در سراسر جهان می شود را وجود اقشار آسیب پذیر جوامع، مانند معتادان تزریقی مواد مخدر و کسانی دانست که با هدف درآمد، خون خود را می فروشند.
نمایندگان سازمان جهانی بهداشت (who)، صندوق جمعیت سازمان ملل متحد (unfpa) و یونیسف نیز بر این موضوع تأکید داشتند که باید یک استراتژی جدید برای مراقبت و جلوگیری از بیماری ایدز در جهان ایجاد شود.
و اما ویروس ایدز چیست؟
ویروس ایدز همان ویروس نقص ایمنی اکتسابی انسان است که بیماری ایدز را به وجود میآورد. ویروس ایدز عضو گروهی از ویروسها به نام رترویروسها است که سلولهای انسان را آلوده میکند و انرژی و مواد غذایی این سلولها را صرف رشد و تولیدمثل خود میکند.
بیماری ایدز چیست؟
بیماری ایدز یا سندرم نقص ایمنی اکتسابی بیماری است که سبب اختلال سیستم ایمنی بدن میشود به صورتی که بدن قادر به مبارزه با برخی عفونتها نمیباشد. این عفونتها عبارتند از: عفونتهایی که عفونتهای فرصت طلب نام دارند و سایر بیماریهایی که در شرایط ضعف سیستم ایمنی عمل میکنند.
وقتی فردی با ویروس ایدز آلوده میشود و ویروس وارد بدن او میگردد، ابتدا ویروس در سلولهای سفید خون او زندگی و تکثیر پیدا میکند. این سلولهای سفید سلولهای ایمنی هستند که بطور طبیعی ما را در مقابل بیماریها محافظت میکنند. شاه علامت آلودگی با ویروس ایدز بصورت از بین رفتن پیشرونده گروه خاصی از سلولهای ایمنی به نام سلولهای T کمکی یا سلولهای CD4 میباشد. ویروس در حین رشد خود در بدن سبب از بین رفتن این سلول وسلولهای دیگر میشود. انهدام این سلولها سیستم ایمنی را تضعیف میکند در نتیجه باعث مستعد شدن شخص به عفونتها و بیماریهای فرصت طلب مختلف میشود از عفونت ریه گرفته تا سرطان.
مرکز کنترل و پیشگیری بیماریهای ایالات متحد (CDC) فردی را مبتلا به بیماری ایدز میداند که تست ویروس ایدز (تستHIV) وی مثبت بوده ویک یا هر دو شرط زیر را داشته باشد:
۱. مبتلا به حداقل یک نوع عفونت یا بیماری وابسته به ایدز شده باشد.
۲. تعداد سلولهای کمکی از ۲۰۰ عدد در میلیمتر مکعب خون بیشتر نباشد (به این معیار تعداد سلولهای T میگویند). در یک شخص سالم تعداد سلولهای T بین ۴۵۰ تا ۱۲۰۰ عدد است.
فاصله زمانی ورود ویروس تا بروز علایم بیماری چقدر است؟
در برخی افراد علایم ایدز که همانا کاهش تعداد سلولهای T و عفونتهای فرصت طلب میباشد خیلی زود بعد از اولین آلودگی با ویروس اتفاق میافتد. اما اغلب افراد به مدت ۱۲-۱۰ سال و تعداد کمی حتی مدتهای طولانی تری بدون علامت باقی میمانند. همانند بیشتر بیماریهای دیگر رسیدگیهای بموقع پزشکی میتواند عمر شخص را طولانی تر سازد.
تعداد افراد آلوده به ویروس یا مبتلا به بیماری ایدز چقدر است؟
مجمع برنامه ریزی برای ویروس/بیماری ایدز سازمان ملل متحد تعداد مبتلایان به ویروس/بیماری ایدز را در دنیا در حال حاضر حدود ۱/۳۶ میلیون نفر تخمین زده است. اغلب این افراد نمیدانند که حامل ویروس ایدز هستند وممکن است که سبب انتقال ویروس به افراد دیگر بشوند.
از زمان شروع همه گیری ایدز در دنیا حدود ۲۲ میلیون نفر بر اثر ایدز درگذشته اند. ایدز در دنیا چهارمین علت اصلی مرگ بالغین را تشکیل میدهد و بعد از مالاریا و سل کشنده ترین بیماری عفونی بالغین است. در اثر همه گیری ایدز در دنیا تابحال بیش از ۱۳ میلیون کودک یتیم شده اند.
چگونه ویروس ایدز منتقل میشود؟
فرد آلوده به ویروس ایدز ویروس را در مایعات خاص بدنش از جمله خون، شیر و … حمل میکند. انتقال ویروس فقط در صورتی میسر است که این چنین مایعات آلوده به ویروس ایدز وارد جریان خون فرد دیگری بشوند.
معمولاً انتقال ویروس ایدز از یکی از این راهها اتفاق میافتد: تماس جنسی بدون پیشگیری با فرد آلوده به ایدز.
استفاده از سوزن یا سرنگ مشترک با یک فرد آلوده به ویروس ایدز: بررسیهای آزمایشگاهی نشان داده است که ویروس ایدز در یک سرنگ آلوده میتواند حتی بیشتر از یک ماه زنده بماند، ومعتادان تزریقی به منظور پیشگیری از ایدز هرگز نباید سرنگ، آب و وسایل تهیه مواد مخدر را بطور اشتراکی مصرف نمایند یا اینکه بیشتر از یک بار مصرف کنند. این شامل سوزنها و سرنگهایی میشود که برای تزریق مواد مخدر و حتی داروهایی مثل استروئیدها به کار میرود. سایر انواع سوزن و سرنگ مثل آنهایی که برای سوراخ کردن گوش و خالکوبی یا تاتو کردن به کار میرود نیز میتواند سبب انتقال ایدز شود.
انتقال ویروس از مادر به فرزند در حین بارداری، زایمان، یا شیردهی: هر زنی که باردار است یا قصد بارداری دارد و به هر دلیل مشکوک است که احتمال آلودگی با ویروس برای وی وجود دارد لازم است قبل از بارداری آزمایش و مشاوره مربوط به ایدز را دریافت کند.
اگر آزمایش ایدز خانم بارداری مثبت باشد باید داروهای لازم برای پیشگیری از انتقال ایدز به فرزندش را دریافت کرده و از شیر دادن وی خودداری نماید.
ویروس ایدز از چه راههایی منتقل نمیشود؟
انتقال ویروس ایدز از یک فرد به فرد دیگر به آسانی ویروسهای دیگر نمیباشد. این ویروس از راه هوا یا غذا منتقل نمیشود (به عنوان مثال از طریق عطسه یا سرفه کردن). هیچ موردی از انتقال ایدز از طریق تماسهای عادی روزانه یک فرد آلوده با همخانه ای ها، همکاران، خویشاوندان، یا دوستانش که از ظروف و توالت مشترک استفاده میکنند دیده نشده است. ایدز همچنین از طریق در آغوش گرفتن و بوسیدن منتقل نمیشود. انتقال ایدز از طریق تزریق خون در صورتی که آن قبلا از نظر آلودگی با ویروس کنترل شده باشد اتفاق نمیافتد. همچنین اهدا خون در یک مرکز معتبر باعث آلوده شدن با ویروس ایدز نمیشود. ویروس ایدز در عرق، استفراغ، مدفوع و ادرار وجود دارد ولی تاکنون مواردی از انتقال توسط آنها گزارش نشده است. (بجز دو مورد که انتقال ویروس از طریق تماس مدفوع با پوست بریده شده اتفاق افتاده است.) مگس، پشه و حشرات دیگر ویروس را منتقل نمیکنند.
آیا بیماری ایدز علاج قطعی دارد؟
تابحال بیماری ایدز علاج قطعی نداشته است. داروهای جدید اگر چه دربرخی بیماران باعث افزایش طول عمر و بهبود نسبی بیماری آنها میشود مشکلات زیادی را نیز به همراه دارند:
درمانهای موجود در حال حاضر برای بسیاری از بیماران مبتلا به ویروس/ بیماری ایدز کارگر نمیباشد.
داروهای ضدویروس ایدز عوارض زیادی از قبیل آسیبهای قلبی، نارسایی کلیه، وپوکی استخوان دارند. بسیاری (شاید اکثر بیماران) نمیتوانند عوارض درمان درازمدت بسیار مؤثر ضد ویروس را تحمل کنند.
ویروس ایدز دائماً جهش پیدا میکند. حتی آنهایی که به درمان ضد ویروس بسیار مؤثر پاسخ خوبی میدهند، تقریباً نیمی از آنها بدلیل این که ویروس به داروهای موجود مقاومت پیدا میکند، در عرض یکی دو سال درمانشان دچار مشکل میشود. در آمریکا در حدود ۱۴% بیماران جدید دچار گونه هایی از ویروس میشوند که به داروهای موجود از ابتدا مقاوم هستند.
چون رژیمهای درمانی نامطلوب و پیچیده هستند، بسیاری از بیماران گاهاً دُزهایی از درمانشان را فراموش میکنند. درست مصرف نکردن داروهای ضدویروس ایدز طبق برنامه و دُز تعیین شده قبلی میتواند ایجاد گونه های جدید ویروسی مقاوم به دارو را تسریع کند.
حتی هنگامی که بیماران به درمان ضد ویروسی بسیار مؤثر خوب پاسخ میدهند، این درمان ویروس ایدز را ریشه کن نمیکند. ویروس در حد بسیار کم به تکثیر خود ادامه میدهد و اغلب در مخازن خود در بدن (مثل غدد لنفاوی و مغز) باقی میماند. ۹۵% مبتلایان به ویروس/ بیماری ایدز در کشورهای در حال توسعه زندگی میکنند که در آنها احتمال دستیابی به داروهای ضد رتروویروس کم است.
در کشور آمریکا بین سالهای ۱۹۹۸-۱۹۹۶ استفاده از رژیم دارویی ضدویروس بسیار مؤثر سبب کاهش تعداد مرگ و میر سالیانه ناشی از ایدز شده بود، اما این روند کاهش به نحو فاحشی کند شده است و در برخی جوامع مرگهای ناشی از ایدز بیشتر شده است.
تشخیص آلودگی با ویروس ایدز
بلافاصله بعد از آلوده شدن، برخی افراد ممکن است علائمی گذرا شبیه یک سرماخوردگی ساده داشته باشند. حتی ممکن است آلوده شده باشند، اما کاملاً احساس سلامت کنند. تنها راهی که شخص میتواند از وضعیت خود مطمئن شود انجام آزمایش برای کشف آنتی بادیهای ضدویروس ایدز (پروتئین هایی که در بدن برای مبارزه برعلیه ویروس ایدز تولید میشوند) میباشد. این آزمایش بر روی نمونه خون فرد مشکوک انجام میشود. اگر در خون شخص آنتی بادیهای ضدویروس ایدز موجود باشد معنای آن این است که به ویروس ایدز آلوده شده است.
مواردی که باید آزمایش ایدز انجام شود:
اگر شخص به هر دلیل احتمال میدهد که به ویروس ایدز آلوده شده باشد باید هرچه سریعتر مورد آزمایش قرار گیرد، زیرا:
حتی در اولین مراحل بیماری باید گامهای سازمان یافته ای برای حفظ درازمدت سلامتی فرد برداشته شود. بیمار باید به طور منظم به یک متخصص بیماریهای عفونی مراجعه کند تا در وقت مقتضی قبل از بدحال شدن بیمار درمان ضد ویروس ایدز شروع شود. این روش رسیدگی فعالانه در بیماران ایدز سبب میشود بیمار سالهای بیشتری زندگی سالم داشته باشد.
مشارکت فدراسیون بین المللی جمعیتهای هلال احمر و صلیب سرخ در مقابله با ایدز بر اساس اصول بنیادی این نهضت جهانی صورت میپذیرد. که برای تحقق این مشارکت در تخصیص منابع انسانی، تجهیزاتی و مالی اهتمام داشته است. تا بتواند به رسالت های خود یعنی:
· ارایه حمایت های بشر دوستانه به افراد متاثر از ایدز بدون هر گونه تبعیض
· بسیج داوطلبان برای همکاری با دولت ها و سایر سازمانها درمقابله با ایدز
· همچنین آگاه سازی و ارایه خدمات پیشگیری به گروههای هدف به خصوص جوانان دست یابد.
در کشور ما سیاستهای مداخله جمعیت هلال احمر در امر مقابله با ایدز توسط بالاترین سطح و کمیته ای به رهبری رئیس جمعیت هلال احمر و عضویت روسای سازمانها و معاونتهای جمعیت تعیین می شود، که ستاد اجرایی این کمیته در حوزه معاونت درمان و توانبخشی متشکل از کارشناسان بخشهای مختلف برنامه های عملیاتی مصوبات کمیته را تهیه می کند. ضمناً تهیه وچاپ جزوات و کتابهای متعدد آموزشی و انتشار آن در سطح ایران زیر نظر این ستاد انجام، که کتاب آموزشی “کار با جوانان” Action with youth” از انتشارات فدراسیون را نیز ترجمه و در ۵۰۰۰ نسخه چاپ و به سه کشور فارسی زبان ارسال کرده است.
آموزش و اطلاع رسانی، مشاوره و حمایت استراتژی های برگزیده جمعیت هلال احمر ایران در امر مشارکت در کنترل ایدز درکشور هستند که برنامه های مرتبط با آن توسط شعب این جمعیت در سطح کشور به اجرا در می آیند. در اجرای استراتژی آموزش و اطلاع رسانی سازمان جوانان جمعیت توسط مربیان آموزش دیده به اجرای برنامه های مدون آموزشی اقدام می کند و در این برنامه کلیه اعضاء سازمان جوانان در بخش های مختلف (آزاد، دانشجویی و دانش آموزی) ضمن شناخت بیماری راههای انتقال و پیشگیری HIV را می آموزند همچنین جوانان داوطلب در برنامه های آموزش همسالان شرکت می کنند و بعنوان مربی آموخته های خود را به دیگر جوانان جامعه منتقل کنند. همچنین با برگزاری سخنرانی در مناسبتهای مربوطه، و در پایگاههای اطلاع رسانی و با چاپ پوستر و بروشورهای آموزشی، اطلاع رسانی به دیگر بخشهای جامعه صورت میگیرد.
با توجه به شعار امسال این روز؛ «ایدز را متوقف کنید، به عهد خود پایبند باشیم»، مردم حق دارند که از دولتها و سیاستمداران بخواهند که به قولی که داده بودند عمل کرده و همچنین بدانند که آیا دولتها به قولشان پایبند بوده اند و آیا پیشرفتهایی بسوی اهداف بلند مدت برداشته شده است یا خیر.
یکی از اهداف “رشد و توسعه هزاره” (که اعضای سازمان ملل به آن متعهد شدند) این بود که تا پایان سال ۲۰۱۵ گسترش HIV را متوقف کرده و سیر گسترش آن نزولی گردد. تا پایان سال ۲۰۰۵ بایستی پیشرفت قابل توجهی ایجاد شده باشد تا مطمئن شویم که رهبران به قول خود (تا پایان سال ۲۰۱۵) پایبند خواهند بود یا خیر!