بررسی دلایل سهل‌انگاری در پیشگیری از سرطان
فقدان متولی یا ضعف در قوانین
حمید خواجه‌پور . کارشناس و تحلیلگر حوزه سلامت
برای تغییر یک عادت عمومی ولی نادرست در سطح جامعه که بار مادی، معنوی و حتی جانی با خود به همراه دارد و هیچ آموزش حساب شده و کاملی هم برای اصلاح آن از دوران کودکی وجود ندارد، بهترین راه، تصویب قوانین جامع و مانع و انتخاب متولی مشخص برای تضمین اجرای آن است. اگر به خاطر داشته باشید تا همین چند سال پیش، در اکثر موارد، فقط وقتی به یاد اهمیت استفاده از کمربند ایمنی در هنگام رانندگی می افتادیم که بعد از وقوع تصادف، سرمان از شیشه جلوی اتومبیل عبور کرده بود یا از فاصله ای بسیار بالاتر از سطح زمین، نظاره گر جسم بی جان خود بودیم. متاسفانه باید اقرار کنیم که به واسطه همه چیزدانی موروثی که در وجودمان نهادینه شده یا به دلیل اعتقاد ذهنی به ضرب المثل معروف <<مرگ حق است اما برای همسایه>>، همواره توصیه های مختلفی را که کارشناسان تحصیلکرده و باتجربه در رشته های تخصصی خود بیان می کنند، تا زمانی که خودمان آن را تجربه نکرده باشیم، قبول نمی کنیم و به کار نمی بندیم. به عنوان مثال، کارشناس تغذیه، نکات ایمنی مهندسان ساختمان را جدی نمی گیرد و مهندسان عزیز هم رژیم غذایی اکتشافی خود را دنبال می کنند و بر همین روال، هرکس به نوبه خود با همین طرز تفکر عمل می کند. مگر اینکه در ارتباط با آن مساله، قوانینی سفت و سخت به همراه یک مجری رسمی و قدرتمند برای ضمانت اجرای آن وجود داشته باشد. آن وقت مانند ماجرای کمربند ایمنی، قضیه دیگر فرقی نمی کند؛ از کارشناس تغذیه گرفته تا مهندس ساختمان، همه ملزم به رعایت آن می شوند. هزینه های مالی و جانی برای مردم و دولت نیز به حداقل می رسد و به مرور که با شروع آموزش در رسانه ها و مدارس، بستن کمربند به عادتی معمول تبدیل شد، هزینه های جانبی برای پایش اجرای قانون نیز به کمترین میزان خود می رسد.
اگر تعارف را کنار بگذاریم، متاسفانه در حالت عادی، اکثر ما گمان می کنیم که تصادف، دزدی، برق گرفتگی یا ابتلا به بیماری هایی همچون سرطان فقط برای دیگران اتفاق می افتد. با آنکه سال هاست شاهد رشد آمار مبتلایان به سرطان هستیم و دیگر کمتر خانواده ای وجود دارد که به نوعی با عوارض و مصایب دوره درمان انواع سرطان آشنا نباشد و این مشکلات را حداقل نزد یکی از اقوام یا دوست و همسایه خود به چشم ندیده باشد، اما هنوز به فکر پیشگیری نیستیم. با توجه به آگاهی رسانی ها و جست وجوی فردی، اطلاعات نسبتا مفیدی هم از راه های جلوگیری ابتلا به سرطان داریم، اما همچنان پدر خانواده سیگار می کشد و خرید پیتزا مخلوط همراه با پنیر اضافه را به عنوان تشویقی برای کودکان دلبندش در نظر می گیرد. البته در بسیاری از موارد، باید وجود چنین رفتاری را به دلیل اعتقاد برخی افراد به بی ثمر بودن رعایت نکات فردی در برابر هجوم عوامل سرطان زای محیطی دانست. چرا که عوامل متعدد و گوناگونی به غیراز رعایت مسایل فردی در ایجاد این بیماری دخیل هستند. چه بسا افرادی که تمامی اصول بهداشتی و روش های شناخته شده پیشگیری از ابتلا به سرطان را به کار می بستند و با دقت به آنها عمل می کردند، با سرطان پیشرفته ریه مواجه شده و سپس نام گاز رادون را از پزشک معالج خود شنیده اند که پس از سیگار، دومین علت ابتلا به این بیماری خطرناک است. گازی که به احتمال زیاد در منازل همه ما مخصوصا در واحدهایی که در طبقات پایینی ساختمان هستند، با مقادیر مختلف وجود دارد. یا شخص دیگری که سال های متمادی دستورات تغذیه ای را مبنی بر گنجاندن پنج الی هشت وعده میوه و سبزی در برنامه غذایی خود رعایت کرده است اما به کشنده ترین نوع سرطان در ایران یعنی سرطان معده دچار می شود؛ اما نه می داند و نه می تواند با نیترات زیاد موجود در برخی از مواد غذایی مقابله کند. بنابراین هرچند برای مقابله با چنین مسایلی، خودمراقبتی توسط مردم الزامی است، اما بدون وجود زیرساخت های مناسب و قوانینی روشن و همسو، برای ثمربخشی این اقدامات، نه می توان انتظار همراهی مردم را داشت و نه به مقصد نهایی نزدیک می شویم. همان گونه که شورایعالی سلامت با کمک کارشناسان مختلف، قوانین مرتبط با الزام استفاده از کمربند ایمنی را تصویب و ابلاغ کرد، کارخانجات خودروساز نیز به موقع برای تامین زیرساخت مناسب، اقدام به تجهیز خودروها کردند. اداره راهنمایی و رانندگی، صداوسیما و سایر رسانه ها هم مکلف به اجرای آن شدند و نتیجه مثبت آن، هم اکنون قابل مشاهده است. به همین منوال در ارتباط با معضل سرطان نیز که با توجه به آمار اعلام شده، از پتانسیل تبدیل به یک فاجعه ملی برخوردار است، تا زمانی که در هر کنگره، گردهمایی یا سخنرانی مسوولان، فقط به بیان نکات تکراری پرداخته شود که <<باید شرایطی فراهم کرد که فعالیت بدنی روزانه هر فرد بیشتر شود>>، <<باید استفاده از سموم دفع آفات نباتی و کودهای شیمیایی به میزان حساب شده و استاندارد باشد>>، <<پیشگیری از درمان، مهم تر و کم هزینه تر است>>، <<باید به مردم آموزش داد که چطور از سنین کم تغذیه سالمی را برای کودکانشان فراهم کنند>>، <<مصرف نمک و نوشابه های گازدار در ایران بسیار زیاد بوده است و برای کاهش آن باید اقدام کرد>> و…، اما هیچ برنامه ای برای نیل به آنها نداشته باشیم، وضعیت همین خواهد بود. درحالی که صحبت از خودمراقبتی می کنیم، طرز تهیه غذای روزانه کارمندان خود را در نهادهای دولتی پایش نمی کنیم. در روز هوای پاک، با مترو رفت وآمد می کنیم، اما فکری برای صدها اتوبوس فرسوده سرویس ادارات و کارخانجات دولتی که گازوییل را نیم سوز وارد ریه های مردم می کنند، نمی کنیم. بعد از گذشت چند دهه از تصویب بررسی میزان آلودگی سبزیجات جنوب تهران، هنوز کار چندانی صورت نگرفته است. چون یا قانونی در این زمینه ها وجود ندارد یا متولی اجرای آن مشخص نیست. گاهی اوقات هم این مسایل به واسطه نقص موجود در قوانین است. پخش تبلیغات تلویزیونی محصولات خاص غذایی، سال ها ممنوع است اما دیدیم که پخش آنها همواره بخش مهمی از تبلیغات تلویزیون را شامل می شد. وزارت بهداشت نیز به عنوان متولی اصلی سلامت، چند سالی است که با تذکر و شکایت، پیگیر مساله است. اما اگر از ابتدا به جای ممنوعیت صداوسیما، شرکت های تولیدکننده را ملزم به رعایت آن می کردند، دیگر مجری مساله یعنی وزارت بهداشت به راحتی قادر به برخورد با آن می شد. به هر حال به نظر می رسد که در اولین مرحله از کار باید، با توجه به تجربه موفق کشورهای توسعه یافته، به فکر اصلاح یا وضع قوانین و سپس پیگیری در عمل به آنها باشیم، آنگاه انتظار عملکرد همسو از جانب عموم مردم را داشته باشیم.
روزنامه شرق
کد خبر: ۵۵۰۲۰
تاریخ خبر: ۱۳۹۳ پنج شنبه ۱۶ بهمن