تاثیر اینترنت بر حواس‌پرتی حین مطالعه
آیا باید لپ‌تاپ‌ها بسته و کتاب‌ها گشوده شوند؟
سامه گل‌زاده
این روزها اینترنت نقشی کلیدی و اساسی در زندگی افراد پیدا کرده. بخش اعظمی از کارها، به صورت آنلاین انجام می شوند؛ مانند مطالعه ایمیل ها و اخبار یا خواندن مطالب علمی و غیرعلمی.
خواندن مطالب طولانی علاوه بر آنکه گاهی کسالت آور هستند باعث خستگی چشم نیز می شوند. همین دو عامل کافی است که خواننده از ادامه مطلب غافل شود و احتمالا به کارهای آنلاین و غیرآنلاین دیگر مشغول شود. بدین ترتیب مطلب هرگز تا آخر خوانده نشود.
بین جوانان، خصوصا آنهایی که بالای ۲۵سال دارند بسیار شایع شده که اگر کسی برایشان از مقاله و کتاب و کتابخوانی به مدت طولانی حرف بزند، می گویند دیگر نمی توانند مانند قدیم کتاب بخوانند.
آنها می گویند اینترنت تمرکزشان را به هم می زند. معمولا داستان هایی دارند از کودکی های شان و زمانی که غرق در خواندن رمان می شدند، به طوری که گذر زمان را حس نمی کردند، اما الان نهایت کاری که می توانند انجام دهند خواندن متن ها و نوشته های کوتاه است؛ آن هم نه برای مدت زمان طولانی.
اغلب افراد ممکن است فکر کنند یا به یاد آورند که باهوش و حواس جمع بوده اند و هنوز هم هستند، اما لحظاتی بعد متوجه می شوند که واقعا همانی نیستند که قبلا بوده اند. البته این موضوع بسیار دردناک است. اینجاست که سیل خاطرات کودکی و نوجوانی به سراغشان می آید؛ خاطراتی که کتاب خواندن ها را به یادشان می آورد. سپس از خود می پرسند: <<چه اتفاقی برای من افتاده؟ تمرکزم کجا رفته؟ چطور با این مشکل مبارزه کنم؟>>
تجربه نشان می دهد افراد حس می کنند دیگر از مطالعه کردن چیز زیادی دریافت نمی کنند. به همین دلیل کتابی که مطالعه می کردند را برای مدتی روی میز خود رها کرده و در عوض وقتشان را در شبکه های اجتماعی صرف دیدن عکس ها و نوشته های کسانی می کنند که حتی به سختی خاطرات مشترکشان را به یاد می آورند! این کار به طور رقت باری حواس افراد را پرت می کند و خلسه ناشی از واردشدن به دنیای مجازی برای آنها جز خستگی چیزی به ارمغان نمی آورد. اگر طبق تعریف ویرجینا وولف (بانوی رمان نویس انگلیسی)، بهشت جایی باشد که <<خستگی برای مطالعه ای طولانی و پیوسته [در آن] بی معناست>>، می توان نتیجه گرفت که همگی ما از بهشت به بیرون پرتاب شده ایم.
عدم تمرکز و حواس پرتی حین مطالعه، در همه جا و در میان همه افراد رسوخ کرده. در مکالماتی که میان دوست ها و همکاران صورت می گیرد، اغلب به این نکته اشاره می کنند که تمرکز و درکشان از مطالب کاهش یافته و تمام کردن یک کتاب ساده و کوچک برایشان یک سال طول می کشد. در بسیاری اوقات یک نفر این میان پیدا می شود که برای حل این مشکل پیشنهاد می دهد که گروه های کتابخوانی تشکیل شود یا از برنامه هایی که سرعت خواندن و درک مطلب را بالا می برند استفاده شود. با این امید که خودشان و تمرکزشان را از ورطه نابودی نجات دهند. اما عموما به مشکل برمی خورند.
برای عموم افراد خواندن کتاب های کاغذی مانند خیلی چیزهای دیگر دوران کودکی و نوجوانی، به نوستالژی تبدیل شده. دنیای امروز با دنیایی که زندگی در آن آغاز شده بسیار متفاوت است. باید بتوان خود را با آن تطبیق داد و البته امروزه این از نگرانی های افراد زیادی محسوب می شود.
علم هم به این موضوع دامن می زند و این باور را که تغییر بزرگی رخ داده، تقویت می کند. تحقیقات نشان می دهند که روش مطالعه مردم در اینترنت متفاوت از روش مطالعه مطالب چاپ شده است. در اینترنت هرچیزی که نیاز باشد از گوشه وکنار پیدا شده و مطالعه می شود. در حالی که به هنگام مطالعه کتاب یا مقالات چاپی از ابتدا تا انتهای یک موضوع باید دنبال شود. هنگام خواندن مطالب اینترنتی چشم ها به هرسو می چرخند یا جذب لینک ها می شوند. بیشتر افراد هنگام مطالعه اینترنتی به روش سنتی عمل نمی کنند، بلکه بیشتر نگاه سرسری به مطالب دارند. سریع تر از روی نوشته عبور می کنند و دایما بین لینک ها در رفت وآمد هستند.
تاثیر این سبک مطالعه تنها در حرکت بین مطالب و از لینکی به لینک دیگر پریدن نیست. برای انجام تحقیقی در یک مدرسه، معلم از دانش آموزان خواست که مطلبی را یا از روی کاغذ یا از طریق کیندل بخوانند و آن را خلاصه کنند. با وجود اینکه کیندل بسیار سعی کرده که رنگ و کیفیتی مشابه جوهر و کاغذ داشته باشد اما در پایان تحقیق مشخص شد کسانی که مطلب را از روی کاغذ خوانده بودند درک بهتر و عمیق تری نسبت به آن پیدا کرده اند. به همین منوال وقتی از آنها خواسته شد تا درباره آنچه خوانده بودند مقاله کوتاهی بنویسند، کسانی که از کتاب کاغذی استفاده کرده بودند مقاله های بسیار بهتری نوشتند.
پس شاید نگرانی درباره حواس پرتی و عدم تمرکز در حین مطالعه اینترنتی بی مورد نباشد. یک دلیل می تواند این باشد که افراد به تماس فیزیکی با کتاب در مقایسه با صفحه های مانیتور، موبایل یا تبلت بیشتر اعتماد می کنند. آنلاین بودن مطالب این حس را می دهد که آنها واهی و زودگذر هستند. آیا این باور می تواند تاییدی بر کم دوام بودن به خاطرسپاری آنها نیز باشد؟
در قرون وسطا، وقتی نوشته ها رسومات گفتاری را تغییر می دادند، این تصور پیش آمد که زبان، ممکن است خواص ناپایدار یا دایم خود را از دست بدهد و این معضلی بزرگ به شمار می رفت. زمان بسیاری صرف شد تا نگهداری از اطلاعات و نوشته های مکتوب برای انسان جایگاه خود را پیدا و حفظ کند و حالا با پدیدارشدن سیستم های مطالعه آنلاین همه آن تلاش ها کنار گذاشته می شوند.
علاوه بر این موضوع مطالعه مطالب به طور آنلاین عاری از لطافت و بسیار کسل کننده است و همین موضوع تمرکز روی آنها را دشوار می کند. از سوی دیگر ایمیل، پیغام های خصوصی، شبکه های اجتماعی و همه محتویات فریب دهنده تنها به اندازه یک کلیک فاصله دارند. البته هرکدام که انتخاب شوند علاوه بر محتویات صفحه، تبلیغات و پاپ آپ ها به سمت خواننده هجوم می آوردند. نتیجه تحقیقاتی که اخیرا انجام شده نشان می دهد درک مطالب در هنگام مطالعه اینترنتی کمتر است و این به دلیل حجم بالایی از اطلاعات نامرتبط و خارجی است که در آن واحد به خواننده منتقل می شود. تحقیقات، نشان داده اگر توانایی تنظیم کردن ذهن و نادیده گرفتن عوامل حواس پرتی وجود نداشته باشد، یادگیری مطالب سطحی تر خواهد بود. برخی می گویند وقتی اینترنت را برای مدتی بایکوت می کنند، دوباره قدرت یادگیری عمیق مطالب را به دست می آورند.
ولی بایکوت کردن اینترنت امروزه غیرممکن است. هر روزه صدها سوال مطرح می شود که تنها پاسخگوی آنها جست وجوی اینترنتی است. ضمن اینکه اینترنت به بستری ضروری برای انجام بسیاری از امور روزانه نیز تبدیل شده. این حواس پرتی ها به نوعی یادآور می شوند که چقدر زندگی افراد به دنیای اینترنت وابسته است.
احتمالا افراد زیادی این جملات را شنیده اند که <<این حرف ها بهانه است و اگر کسی بخواهد کاری را انجام دهد تحت هر شرایطی حتما آن را انجام می دهد! کافی است سعی کند عوامل حواس پرتی را از صفحه کارش دور کند.>> حقیقت این است که فراوانی امکان دسترسی به اینترنت یکی از دلایلی است که محاسبات زمان مطالعه را دستخوش تغییر می کند. اما در این رابطه هیچ کس تنها نیست. مردم نشان داده اند که هنگام مطالعه در کامپیوتر صبر کمتری دارند. حتی شاید در این باره بتوان آنها را تنبل و خودخواه به حساب آورد.
یک راهکار می تواند این باشد که لپ تاپ ها بسته شوند و کتاب های بیشتری مطالعه شوند. کتاب!؟ به احتمال زیاد برگشت از عادت های مطالعاتی آنلاین به کتاب و مطالب چاپی ما را بیمار خواهد کرد. عده ای حتی کتاب ها را مانند تب های صفحات وب می بیند و دایم از کتابی به کتاب دیگر می پرند.
با همه این احوالات، نباید فراموش شود که اینترنت همان قدر که از ما گرفته، به ما ارزانی هم داشته است. با دقت یا بی دقت با وجود دسترسی به اینترنت، میزان مطالعه بالاتر رفته است. نوشته ها و مطالب همه جا وجود دارند و با قیمت کمتری قابل دسترسی هستند. سرعت مطالعه بیشتر شده و گستره دانش افزایش یافته است. همه این امکانات از طریق بیش از یک میلیارد وب سایت فراهم شده و نمی توان خود آنها و آثارشان را نادیده گرفت. نگاهی صادقانه تر به قضیه بیان می کند که کمتر پیش می آید شخصی شش ساعت مدام سرگرم خواندن کتابی باشد، اما همین شخص ممکن است روزانه بیشتر از این زمان صرف خواندن مطالب و نوشته های اینترنتی کند.
نتیجه یک نظرسنجی از جوانان حدود ۱۸ ساله نشان داده با وجود اینکه آنها از خواندن کتاب های چاپی بیشتر از کتاب های الکترونیکی لذت می برند، اما برای جمع آوری اطلاعات و مطالعه از هر دو منبع استفاده می کنند. این امر نشان می دهد با وجود تمایل بیشتر به کتاب های چاپی، وجود کتاب ها و منابع اینترنتی را به هیچ وجه نمی توان نادیده گرفت. شکی نیست که آنها به مرور به طور کامل جایگزین کتاب ها و مقالات چاپی خواهند شد. تحقیقات همچنین نشان داده که وقتی شخصی از مطلبی که می خواند لذت می برد، بدون توجه به آنکه آن را به طور چاپی یا الکترونیکی مطالعه کرده، سرعت مطالعه اش کمتر است.
پیشنهاد می شود به جای نادیده گرفتن تاثیرات مثبت مطالعه آنلاین در میزان مطالعه و آسانی دسترسی به آن و گستردگی مطالب در دنیایی که سرعت رشد دیجیتال آن روزافزون است؛ برای لذت بردن از مطالعه و درست انجام دادن آن مطالب با دقت بیشتر و سرعت کمتری خوانده شوند تا درک بالاتر و تمرکز کافی برای یادگیری به دست آید. برای این کار نیاز به تمرین و پشتکار است.
روزنامه شرق
کد خبر: ۵۵۰۵۲
تاریخ خبر: ۱۳۹۳ پنج شنبه ۱۶ بهمن