نتیجه الصاق حاشیه شهرها به متن
حاشیه‌نشینان کرمان بازیچه دست زمین‌خواران
| امیرحسین خواجوی |
حاشیه نشینی در شهرها شاید عمری به درازای خود شهرنشینی داشته باشد. به ویژه آن که در چند دهه گذشته با رشد روزافزون جمعیت و میل به مهاجرت برای زندگی در شهر این مولود نامشروع شهرنشینی نیز روز به روز فربه تر و پرحاشیه تر شده است. حاشیه نشینی معضلی است خودساخته که انسان با بی برنامگی، بی عدالتی و در سایه عدم توجه به شأن و کرامت والای انسانی روز به روز بر وسعت آن افزوده، حال آن که اندیشه انسان هنوز در جست وجوی مدینه فاضله است. به طور کلی ظهور و پیدایش حاشیه نشینی در ایران نیز به مانند الگوی جهانی آن، همزاد و همراه پدیـده مهـاجرت و تـاحدی پیامد آن بوده است. حاشیه نشینی در مقیـاس وسـیع و معنـای جدیـد بـه دوره پـس از وقـوع انقلاب صنعتی در اروپا و سپس سرایت آن به سایر نقاط جهان برمی گـردد. در ایـران نیـز پـس از آغاز نوسازی اقتصادی و اجتماعی و دسترسی روستاها به خدمات جدید بهداشتی، آموزشی و نیز مکانیزه شدن کشاورزی و تغییر الگوی مدیریت روستایی از یک سو و ظهور اقتصـاد نفتی و قطـع وابستگی به کشاورزی از سوی دیگر مهاجرت های روستا – شهر آغاز و در پیامد آن پیدایش حاشـیه نشینی پیرامون شهرهای بزرگ نمایان شد. بسیاری از جامعه شناسان و آسیب شناسان حوزه اجتماعی آغاز حاشیه نشینی نوین در ایران را بعد از اصلاحات ارضی انجام شده در زمان پهلوی دوم می دانند. اصلاحاتی که نه تنها کمکی به شرایط اقتصادی و اجتماعی ایران آن زمان نکرد بلکه خود نیروی محرکه قوی ای شد برای ایجاد بحران های عمیق اجتماعی و سیاسی سال های بعد. از طرف دیگر به دلیل برنامه ریزی های صورت گرفته مبتنی بر الگوهای ناقص غربی و عدم توجه به شرایط بومی و مختصات فرهنگی، حاشیه نشینی در ایران روز به روز رو به فزونی گذاشت و پس از انقلاب نیز تلاش های صورت گرفته که بیشتر مبتنی بر الصاق حاشیه شهرها به متن بود نتوانست به طور جدی و کارآمد با این پدیده مخرب مقابله کند. اما با تغییر نگرش مسئولان نسبت به پدیده حاشیه نشینی به ویژه در چند سال گذشته باید در انتظار اقدامات موثر و برخوردهای قاطعی در این زمینه باشیم. خوشبختانه کرمان به عنوان یکی از اولین شهرهای ایران به صورت جدی و با عزم راسخ مسئولان بلندپایه شهری و استانی درصدد مقابله با این پدیده مخرب برآمده است. تا جایی که استاندار کرمان نابودی کلیه مناطق حاشیه نشین این شهر را تا سال آینده وعده داده است.
۵/۱ میلیارد تومان برق رایگان
براساس طرح جامع و تفضیلی وسعت شهر کرمان چیزی حدود ۱۴ هزار هکتار است، در حالی که این شهر ۳ برابر این مقدار توسعه پیدا کرده و به حاشیه شهر افزوده شده است و جالب تر آنکه در هر هکتار فقط ۴۲ نفر زندگی می کنند که این نشان از توسعه غیرمعقول شهر دارد. توسعه حاشیه نشینی در کرمان به عقیده رزم حسینی، استاندار کرمان به بحران خطرناکی تبدیل شده است که اگر ادامه می یافت متن شهرها خالی می شد و حاشیه نشینی افزایش پیدا می کرد و به همین دلیل مسئولان بلندپایه استانی در تصمیمی مهم و با هماهنگی کامل تمامی دستگاه های اجرایی به سمت ریشه کنی این آسیب حرکت کردند. استاندار کرمان با اشاره به این که برای ریشه کنی حاشیه نشینی در کرمان یک سال زمان نیاز داریم، گفت: <<این مناطق به صورت خودرو و قارچ گونه و بدون هیچ گونه ساماندهی و سازماندهی رشد کرده اند و از طرف دیگر این اراضی پس از مدتی توسط افراد سودجو به تصرف درمی آیند که خود سرآغاز مشکلات و ناهنجاری بسیاری است.>> او با اشاره به برخی اظهارنظرها در مخالفت با برخورد با حاشیه نشینی گفت: <<مردم درون شهر عوارض دولتی پرداخت می کنند، حق شهروندی ای که آنان به دولت می دهند، ما را مکلف می کند که به آنان خدمات ارایه بدهیم. این درحالی است که حاشیه نشینان از آب و برق و گاز بدون مجوز استفاده می کنند. مصرف برق مناطق حاشیه نشین کرمان در سال گذشته رقمی بالغ بر ۵/۱ میلیارد تومان بوده است. حاشیه نشینان، امکانات شهر که متعلق به شهرنشینان و افرادی که از مسیر قانونی به ساخت وساز و سکونت در شهر اقدام کرده اند را تصرف می کنند. این بی عدالتی نیست؟ به عقیده ما مجموعه این آسیب هایی که برخی نمی خواهند بشنوند، موجب شده است که امروز حرکتی جهادی که رو به سازندگی دارد، شکل بگیرد.>>
یقه سفیدها حامیان حاشیه نشینان
البته این موضوع بر کسی پوشیده نیست که پدیده حاشیه نشینی یک شبه و در مدت زمان کوتاهی شکل نمی گیرد و این معضل به مرور زمان و در سایه بی توجهی دستگاه های اجرایی ذیربط در سالیان متمادی رشد کرده و درحال حاضر به مرز بحران رسیده است. هرچند کوتاهی برخی دستگاه ها به دلیل عدم قدرت و امکانات کافی در برخورد با این پدیده مضموم قابل توجیه است، ولی با توجه به وجود زمین خواری به صورت سازمان یافته نمی توان نقش مافیای پشت پرده در تصرف ارضی حاشیه شهرها را نادیده گرفت. چرا که قطع به یقین تغییر کاربری ها و تصرف عدوانی اراضی خصوصی و دولتی نمی تواند بدون هماهنگی و سازماندهی باشد، بنابراین می توان نتیجه گرفت که مافیای زمین خواری توانسته در برخی از سازمان ها و دستگاه های اجرایی نفوذ کند. موضوعی که رزم حسینی نیز به آن اذعان دارد. او با اشاره به این که نقش یقه سفیدها در بحث زمین خواری در حاشیه شهرها به شدت پررنگ است، افزود: <<در برخورد با این معضل نبود امکانات و قدرت لازم که تسامح و کوتاهی دستگاه های اجرایی را به دنبال دارد از یک طرف و رشد شبکه های زمین خواری زیرزمینی مملو از فساد از طرف دیگر باعث رشد بیش از حد حاشیه نشینی در کرمان شده است اما این دلیلی بر آن نیست که ما به وظیفه خودمان عمل نکنیم. اگر به نفس مبارزه با حاشیه نشینی و زمین خواری دقت کنیم، متوجه می شویم که اولویت ما نیز در این قضیه در کنار کمک به آبادانی و توسعه، قطع دست افراد سودجو و فاقد صلاحیت از منابع و امکانات است و در این راه از هیچ کس و هیچ گروهی واهمه ای نداریم.>>
حصار سبز ۷۰ کیلومتری
هرچند تاکنون مسئولان استان آمارهای متنوعی از تعداد حاشیه نشینان در اطراف کرمان ارایه کرده اند اما صرف نظر از جمعیت آماری حاشیه نشینان با نگاهی به کانون های تمرکز حاشیه نشینی به سادگی می توان به عمق مشکلی که در این زمینه در شهر کرمان وجود دارد پی برد. سکونت هزاران نفر در سازه های ناامن و غیر استاندارد که بسیاری از آنها در مدتی کمتر از ۲۴ ساعت و در تاریکی شب ساخته شده جدا از تهدیدات جدی برای شهرنشینان، مخاطرات جسمی و روانی زیادی هم برای حاشیه نشینان به همراه دارد. از طرف دیگر در این طرح باید به فکر اسکان این زاغه نشینان نیز بود. موضوعی که به گفته رزم حسینی یکی از محورهای اساسی این طرح است. او با بیان این که تخریب بنایی که به ناحق ساخته شده و این همه عارضه اجتماعی و اقتصادی به دنبال داشته باشد، لازمه آبادانی و توسعه است، گفت: <<به شهرداری دستور داده شده برای مردمی که در درون شهرها ساخت وساز می کنند امتیازات مناسبی در نظر بگیرد، به خصوص به افرادی که در بافت های فرسوده اقدام به ساخت بنا می کنند این مزایا تعلق می گیرد. از سویی ساز و کاری ایجاد شده است که دستگاه های اجرایی مرتبا از وقوع حاشیه نشینی و زمین خواری مراقبت کنند. اگر در جایی نیاز به مقابله وجود دارد و قدرت آن را دارند حتما اقدام کنند و اگر این قدرت وجود ندارد قضیه را به شورای تأمین بیاورند. فرمانداران موظف به پیگیری مداوم در این خصوص هستند.>> او افزود: <<یکی از طرح هایی که به مبارزه با حاشیه نشینی می رود طرح کمربند سبز است. طرحی که براساس آن ۷۰ کیلومتر جنگل به دور شهر کشیده خواهد شد و مرز قانونی آن را مشخص می کند. برای اجرای این طرح منابع بخش خصوصی را به میدان آوردیم. تاکنون بیش از ۱۲ کیلومتر آن انجام شده و مابقی نیز درحال تکمیل است. اگر این کار به سرانجام برسد جنگل خوبی برای آیندگان به ارمغان می گذاریم. از سویی طرح های دیگری در دست بررسی و مطالعه است که به فراخور زمانی اعلام و اجرا خواهند شد.>>
بی شک همکاری و حمایت سایر ارگان ها در اجرای هر چه موفق تر این طرح بزرگ امر لازم و ضروری است. طرحی که به نظر می رسد مورد حمایت تمامی مقامات استانی و شهر کرمان است. حجت الاسلام و المسلمین مهدی عرب پور، امام جمعه موقت کرمان نیز با حمایت از اقدامات انجام گرفته برای مبارزه و برخورد با این معضل گفت: <<اقدامات جسورانه استاندار محترم کرمان و نیز مجموعه مدیران استانی اصولی و تماما با مشورت انجام گرفته، البته اصل رأفت اسلامی نیز در حق افراد رعایت شده است، افرادی پذیرفته و تسلیم اجرای قانون شدند و افرادی نیز که بر بی قانونی خود پافشاری می کردند به قوه قهریه گرفتار شدند.>> رئیس سازمان تبلیغات اسلامی استان کرمان با مثبت ارزیابی کردن اقدامات صورت گرفته در جهت آزادسازی اراضی تصرف شده و مبارزه با پدیده حاشیه نشینی افزود: <<اقدامات استاندار و مسئولان مربوطه کاملا در راستای تامین و حفظ منافع ملی بوده است زیرا اگر اتفاقی ضد امنیتی در حاشیه شهرها رخ دهد پاسخگویی آن ابتدا متوجه شخص استاندار و مقامات دستگاه قضایی خواهد بود بنابراین لازم است که این افراد جدیت لازم را در اجرای قانون مبذول دارند.>>
تصرف یکهزار و ۵۳۸ هکتار
توسط زمین خواران
از طرف دیگر فرماندار کرمان با اشاره به شناسایی ۳۱ نقطه حاشیه ای در اطراف کرمان و آغاز عملیات قلع و قمع و تخریب سازه های ساخته شده در این مناطق گفت: <<کل این اراضی یکهزار و ۵۳۸ هکتار است که توسط زمین خواران به ۱۰ هزار قطعه تقسیم شده اند. عمده این اراضی یا زمین های دولتی است که به صورت غیرقانونی تصرف شده یا زمین های کشاورزی بوده که خارج از روال قانونی تغییر کاربری پیدا کرده و در آن ساخت وساز صورت گرفته است.>> محمد علی توحیدی با اشاره به باز پس گیری ۶۵۰ هکتار از این اراضی و تحویل آن به دولت افزود: <<زمین های دولتی به دستگاه متولی تحویل داده می شود و زمین های کشاورزی نیز همچنان در مالکیت مالکان قرار دارد اما حق استفاده مسکونی را از این اراضی ندارند و این روند با جدیت کامل و بدون هیچ ملاحظه کاری ادامه خواهد داشت.>> او با بیان این که بی خبری از قانون دلیلی برای انجام کار غیرقانونی نیست، گفت: <<از مردم به صورت جدی می خواهیم زمین هایی را که در محدوده شهری هستند، خریداری کنند و فریب زمین خو اران و قیمت های پایین زمین را نخورند زیرا این زمین ها مشکل دارند و قابلیت ساخت وساز در آنها وجود ندارد. مردم باید استعلام های لازم را قبل از خرید خانه های مسکونی انجام دهند و در معاملات دقت بیشتری داشته باشند زیرا قانون بدون هیچ ملاحظه ای با ساخت وسازهای غیرقانونی برخورد می کند.>>
از سوی دیگر همواره حواشی شهرها و کانون های زاغه نشینی پتانسیل بالایی برای شکل گیری کانون های فساد و جرم دارند. موضوعی که گزارش های منتشر شده از سوی فرماندهی انتظامی استان کرمان نیز آن را تایید می کند. یدالله موحد، رئیس کل دادگستری کرمان نیز با ابراز رضایت از عزم جدی مسئولان بلند پایه کرمان درخصوص مبارزه با حاشیه نشینی و برخورد با ساخت و سازهای صورت گرفته در حاشیه شهر کرمان گفت: <<حاشیه شهرها کانون های جرم خیز هستند زیرا اصولا این سکونتگاه ها غیرقانونی ایجاد شده اند و این مناطق کانون مشکلات اجتماعی هستند و
خدمات رسانی به مردم شهر را نیز با مشکل مواجه می کنند. به همین دلیل همکاری تنگاتنگی در راستای مقابله با حاشیه نشینی در کرمان شکل گرفته است.>> او همچنین با اشاره به مطالبه مردم کرمان در برخورد با زمین خواری افزود: <<اجرای طرح کمربند سبز در کرمان دست زمین خواران را خواهد بست و دستگاه قضایی نیز همچون گذشته با جدیت با پدیده زمین خواری برخورد خواهد کرد.>>
در مجموع می توان گفت، اتحاد و همدلی کلیه دستگاه های متولی در سطح استان برای برخورد با این پدیده شوم امری مبارک است. کارگروهی متشکل از استاندار، ائمه جمعه، نماینده ولی فقیه، فرماندار، فرمانده انتظامی، مسئولان قضایی استان، مجمع نمایندگان استان کرمان در مجلس، شهرداری و سایر دستگاه های مرتبط با هماهنگی کم نظیری عزم خود را جزم کرده اند تا با جدیت تمام با ساخت وسازهای صورت گرفته در حاشیه این شهر کویری مقابله کنند. اما نکته ای که نباید آن را فراموش کرد، سرنوشت ساکنان این مناطق است. ساکنانی که از اقشار فوق العاده آسیب پذیر هستند که به امید زمین دار شدن فریب وعده های سودجویانی را خورده اند که به چیزی جز کسب سرمایه و ثروت نمی اندیشند. سودجویانی که با انباشت سرمایه به کانون های قدرت نزدیک شده و برای پیشبرد اهداف شوم خود بیش از پیش برنامه ریزی می کنند. بی شک مبارزه با سرحلقه های این شبکه های فساد امری نیکو و پسندیده است ولی در این میان باید تا سر حد ممکن از آسیب رسیدن به اقشار ضعیف ساکن در این مناطق جلوگیری کرد و با راهکارهای مناسب از صدمات مالی و روانی آنان کاست.
روزنامه شهروند
کد خبر: ۲۲۵۰۰
تاریخ خبر: ۱۳۹۳ پنج شنبه ۱۶ بهمن