امروز دیگر همه به این نکته اذعان دارند که مشارکت مردمی بالا، یکی از شاخص های موثر در داشتن یک جامعه پویاست. مشارکت به شکل نوین آن در قالب یک فعالیت سازمان یافته و به معنای دخالت همه جانبه مردم در فرآیندهای سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی هست که زندگی آنها را تحت تأثیر قرار می دهد. عملا این نظریات از دهه ۱۹۶۰ مطرح گردید، اما تجربیات جهانی نشان می دهد که دهه ۱۹۸۰ به بعد در برنامه های توسعه و همچنین توسعه شهری توجه فزاینده ای به رویکرد مشارکتی صورت گرفته است. (فصلنامه مطالعات برنامهریزی شهری، سال اول، شماره ی اول، بهار ۱۳۹۲) کشورها برای داشتن جامعه ای پویا و سالم از ظرفیت های موجود مردمی نهایت استفاده را در جهت توسعه پایدار می کنند. چرا که دولت به تنهایی قادر به انجام همه امور نمی باشد. در حال حاضر دولت ها برای استفاده کردن از این پتانسیل راهکارهایی را در نظر می گیرند، تاسیس سازمان های مردم نهاد (سمن یا NGO ) در راستای همین امر می باشد. در واقع این سازمان ها پل میان مردم و دولت محسوب می شوند که در جهت اهداف سازمانی خود می توانند مردم را به مشارکت ترغیب کنند.
در ایران تاسیس و ثبت این تشکل های غیردولتی (سمن یا NGO ) پیروگذراندن شرایطی است که زیاد هم آسان نیست. سوالی که اینجا می توان مطرح کرد این است که این گونه فعالیت هایی که کاملن داوطلبانه و بدون چشم داشت مادی و مالی از طرف افراد صورت می گیرد، چرا ثبت یک NGO باید هفت خوان رستم را طی کند؟ آیا نباید این مسیر کوتاه تر و راحت تر طی شود تا زمان افراد متقاضی در پیچ و خم های مسیرهای بوروکراتیک به هدر نرود و شوق شان برای مشارکت و فعالیت سودمند به یأس و ناامیدی مبدل نشود؟
برای ثبت یک NGO در ایران ابتدا باید به پورتال وزارت کشور مراجعه کرد و مسیرهای قید شده در این پورتال را به ترتیب طی کرد تا ثبت، نهایی شود و کد رهگیری به فرد متقاضی داده شود. اما این ابتدای راه است، به گفته اکثر متقاضیان ثبت سمن در استان بوشهر بعد از این مرحله باید کفش آهنین به پا کرد و به دنبال تکمیل پرونده و طی کردن مسیرها، همانطور که تعیین شده است رفت.
شرایط فعالیت NGO ها و همچنین ثبت آنها در دولت قبل به مراتب سخت تر بوده، اما با روی کار آمدن دولت روحانی و نگاه این دولت به سازمان های مردم نهاد شرایط و بستر ثبت و فعالیت این نهادها بهتر از قبل شده است، هرچند راه دشوار و زمان بر، برای ثبت کردن همچنان پابرجا باقی مانده است.
در این خصوص شیخ حسین رزمجو؛ مدیرکل امور اجتماعی استانداری در اواخر سال قبل گفت: « قبلا صدور مجوزها با کندی تمام صورت می گرفت، در بدو ورودم به این معاونت بررسی هایی در این زمینه انجام شد، طبق این بررسی ها NGO هایی هستند که یک الی دو سال هم روند مجوزدهی به آن ها با تاخیر روبرو بوده است، در دولت تدبیر و امید چون بنا بر اجتماع محور کردن همه کارها است، بر همکاری با سازمان های مردم نهاد تاکید فراوان شده است. در راستای نهادینه کردن این شعار، دولت لایحه ای را تدوین کرده است، که پیش نویس آن به مجلس شورای اسلامی فرستاده شده است، با تصویب این لایحه کار برای این نهادها راحت تر خواهد شد. یکی از اهداف من هم، کوتاه تر کردن مسیر صدور مجوز برای متقاضیان صدور NGO هاست. با تجربه ای که قبلا در سازمان اطلاعات داشته ام، با نحوه و روند کار آشنایی دارم، به همین دلیل با استفاده از این تجربیات سعی کرده ایم که این مسیر کوتاه شود. تمامی پرونده هایی که از قبل مانده است و پرونده های جدید، کارهایشان در حال انجام شدن است، پرونده هایی که درخواست مجوز استانی کرده اند، به روز هستند، مراحل استعلام آنها انجام شده و در مرحله ثبت قرار گرفته اند.»
در سال جاری و در هفته گذشته (هفته اول خردادماه ۹۴) شیخ حسن رزمجو در نشست با مسئولان دفتر امور مجامع و تشکل‌های مردم نهاد سازمان میراث فرهنگی در خصوص بهبود شرایط ثبت NGO ها گفت: «سازمانهای مردم نهاد در استان بوشهر از شش تشکل به ۳۵ تشکل افزایش یافته و این در حالی است که ۲۰ تشکل دیگر برای دریافت مجوز درخواست خود را ارائه کرده‌اند. با هماهنگی‌های صورت گرفته استعلامات این سمن‌ها در زمان کمی انجام می‌شود که در مجموع دو تا سه ماه مجوز فعالیت سازمان مردم نهاد صادر می‌شود.»
به این ترتیب باید منتظر افتادن اتفاقات خوبی در این زمینه باشیم. در این خصوص همچنین به سراغ وحید موحد؛ مشاور جوان فرماندار بوشهر در امور سازمان های مردم نهاد رفتم و این پرسش را با وی مطرح کردم که چه تعداد NGO در بوشهر مجوز گرفته اند و محتوای آن ها در چه زمینه ای است؟ آیا فرمانداری برای تسهیل مراحل ثبت NGOها تمهیداتی اندیشیده است؟
وحید موحد در پاسخ این چنین گفت که: «دوازده ان.جی.او برای صدور پروانه از طریق فرمانداری اقدام کردند که دوتای آنها در زمینه مسائل شهری و حقوق شهروندی هستند، دو سمن دیگر در زمینه امور اجتماعی و بانوان، یکی در زمینه میراث فرهنگی، یکی در زمینه زیرساختهای فرهنگی و کتابخانه سازی، چهار سمن در زمینه خیریه و یکی در زمینه مذهبی هستند. پنج سمن ازآنها در مراحل پایانی دریافت پروانه هستند. در همین زمینه مهمترین اقدام این است که طبق آیین نامه قانونی تاسیس سازمانهای مردم نهاد کار پیش برود. یعنی با اجرای همین قانون توسط مدیران و کارشناسان و آگاهی فعالان مدنی از حقوق خود در این زمینه و انجام به موقع مراحل تاسیس، حداکثر زمان برای دریافت پروانه دوماه و نیم خواهد بود. علاوه بر پیگیری این موضوع و پیگیری موردی وضعیت پرونده ها، بنده به عنوان مشاور در امور سازمانهای مردم نهاد، در حال کار روی قوانین و سازوکارها و دستورالعملها برای ارائه پیشنهادها و راهکارهایی جهت بهبود بستر قانونی تاسیس و فعالیت سازمانهای مردم نهاد نیز هستم. همچنین از ان.جی.او های فعال در حوزه شهرستان بوشهر، ۱۷ تشکل در زمینه پیشگیری و توانبخشی و امور اجتماعی از اداره بهزیستی، یک ان جی او جوانان در زمینه اینترنت و فضای مجازی از اداره ورزش و جوانان، یکی در زمینه مذهبی از اداره فرهنگ و ارشاد و ده ها تشکل مذهبی از اداره تبلیغات اسلامی مجوز دارند. همچنین بیش از ده تشکل هم در زمینه های محیط زیست، میراث فرهنگی، فرهنگ و هنر، حقوق شهروندی، امور اجتماعی و… نیز که مرکز فعالیت های شان در شهرستان بوشهر است از طریق استانداری برای صدور پروانه اقدام کرده اند.»
سیدرضا محمودی؛ مشاور جوان فرماندار شهرستان جم در امور سازمان های مردم نهاد در این شهرستان گفت: «مسیر ثبت ان.جی.او ها بسیار طولانی و دست و پاگیر است، به همین خاطر ابتدای حضورم در این پست، جلسه ای را با جوانان شهرستان جم برگزار کردم و در آن مراحل ثبت سمن ها را آموزش دادیم و در این خصوص با آنها گفت وگو کردیم اما چون این مراحل زمان بر و سخت است، اشتیاقی نشان ندادند، بنابراین خودم وارد عمل شدم و ان.جی.اوهایی را در زمینه فرهنگ عمومی و محیط زیست به ثبت رساندم که هم اکنون در حال طی کردن مسیر مجوز دهی است. همچنین کانون توسعه استان شهرستان نیز که طبق دستور استاندار در شهرستان ها راه اندازی شده است نیز در مرحله پایانی دریافت مجوز است.» وی در ادامه درباره فعالیت NGO های مجوزدار شهرستان جم گفت: «متاسفانه اغلب غیرفعال شده اند، بنا به رفتاری که در دولت قبل با این سمن ها شد باعث غیرفعال شدن بیشتر آنها شد. در حال حاضر هم تنها کاری که می شود کرد این است که مسیر دریافت برخی مجوزها کوتاه تر شود و کسانی که می خواهند فعالیت کنند در مسیر تعیین شده خود حرکت کنند و دست آویز حرکت های سیاسی نشوند.»
حجت مرادی؛ مشاور جوان فرماندار گناوه در امور سازمان های مردم نهاد نیز با اشاره به مشکلات NGO ها در ادوار قبل گفت: «با توجه به مشکلات قانونی که در ادوار قبل برای ثبت سمن ها وجود داشته است، خوشبختانه با حمایت های دکتر حقیقی و شیخ رزمجو در مرکز استان و همچنین فرماندار و معاونت سیاسی در شهرستانها، تا به امروز توانسته ایم استارت ثبت چندین سمن تخصصی را بزنیم، که بعضی توانسته اند بعد از سپری کردن استعلامات به مرحله صدور مجوز برسند و بعضی از درخواست کننده ها در مراحل استعلام هستند، البته ما هنوز امیدواریم با تدبیر دولت امید، در روند امور اداری و به خصوص در فرآیند استعلامات و انگشت نگاری ها تجدید نظر شود و این روند را ساده تر نموده و در عین حال کرامت انسانی برای فعالین مدنی را در نظر بگیرند. خوشبختانه و بنا به سیاست های دولت تدبیر، ما سعی در تشویق و حمایت جوانان در ثبت سمن های تخصصی نموده ایم.» مرادی در ادامه چنین توضیح داد که: «انجمن معماران گناوه، کانون توسعه ی شهرستان گناوه، اندیشه راه سبز، کانون توسعه بخش ریگ، انجمن امام علی شهرستان گناوه، کانون توسعه بخش مرکزی، انجمن بانوان همچنین کانون معماران، راه اندیشه، سوی سوم، کانون بانوان و باد صبا ، انجمن دوستداران محیط زیست از سمن های است که در این شهرستان به ثبت رسیده است.»
ابراهیم ثابت؛ مشاور جوان فرماندار کنگان در امور سازمان های مردم نهاد نیز در خصوص تعداد سمن های ثبت شده در شهرستان کنگان گفت: « یکی از سمن های ثبت شده عنوان انجمن اعتلای جنوب را دارد که در زمینه حقوق شهروندی فعلیت خواهدکرد و سمن دیگری با عنوان سیراف پارس که در حوزه میراث فرهنگی به ثبت رسیده است، کانون توسعه شهرستان نیز در مرحله استعلام قرار دارد همچنین حدود ده سمن در سامانه وزارت کشور به ثبت رسیده اند که وضعیت این سمن ها در این سامانه در حال بررسی است.» وی در ادامه گفت: «ثبت سمن ها از گذشته تا کنون بسیار طولانی و سخت است، یکی از مشکلات ما در خصوص ثبت سمن ها ارگان های ذی ربط در زمینه استعلام است که گاها پاسخ هایی دریافت می کنیم که بسیار ناراحت کننده است. اما با توجه به نگاه ویژه فرماندار به این مبحث تلاش هایی در زمینه تسهیل روند پاسخ دهی در حال انجام است که کارها راحت تر انجام شود.»
بررسی وضعیت این چهار شهرستان (بوشهر – جم – گناوه – کنگان) حکایت از رونق نه چندان این سازمان های مردم نهاد را می کند که علت اصلی آن نیز همان فرآیند فرسایشی ثبت NGO ها است.
شیخ حسین رزمجو؛ مدیر کل امور اجتماعی استانداری در خصوص مشکلات موجود در شهرستان ها می گوید: «یکی از معضلاتی که وجود دارد این است که در شهرستان ها در خصوص ان.جی.او ها فعال برخورد نکرده اند، طبق گزارشی که از دستگاه های مربوطه دارم، افراد متقاضی درخواستی را داده اند ولی پیگیری های بعدی را اجام نداده اند، از دستگاه ها خواسته شده که این افراد را احضار کنند و در رابطه با مشکلات و موانعی که مانع پیگیری یا گرفتن مجوز ان.جی.او های خود شده اند را بیان کنند تا رفع شود. یکی دیگر از مسایلی که باعث کند شدن صدور مجوز می شود، این است که در شهرستان ها با اینکه فرمانداری ها می توانند مستقیما از دستگاه های مربوطه استعلام بگیرند ولی دستگاه ها این را نمی پذیرند و اصرار بر این است که از طریق استانداری درخواست استعلام صورت بگیرد، که این خود باعث تاخیر می شود، که در این زمینه به دنبال برگزاری نشستی با دستگاه های مربوطه برای ایجاد تعامل بیشتر و راحت تر کردن کار مجوز ان.جی.او ها هستیم.»
****
اغلب مسوولین مرتبط در این حوزه وعده تسهیل ثبت سمن ها را داده اند، باید دید آیا این وعده ها به سرانجام می رسد یا در حد همان وعده باقی خواهد ماند. در گزارشی که چند هفته دیگر تهیه و تدوین خواهم نمود به سراغ دیگر شهرستان های استان بوشهر خواهم رفت و بار دیگر از مدیرکل امور اجتماعی استانداری پیگیری خواهم نمود که سرانجام آن ۲۰ تشکل غیردولتی که در مراحل نهایی فرآیند ثبت بوده اند، چه خبرهایی خواهند داد.
منبع: اتحادخبر