(گزارشی از نخستین عصر فرهنگی “هامون”)
سبحان حسن پور
به تازگی انجمن اندیشه هامون ایران با همکاری هفته نامه اتحاد جنوب نشست هایی تحت عنوان ” عصرانه فرهنگی هامون ” برگزار می کند. این نشست ها سه شنبه های هر هفته در دفتر هفته نامه اتحادجنوب (برازجان) برگزار می شود.
سه شنبه مورخ ۱۸ تیرماه ۱۳۹۲ نیز، شاهد برگزاری نخستین نشست عصرانه فرهنگی هامون با موضوع نقد و بررسی ایده ” لیبرالیسم و محافظه کاری ” بودیم. در این جمع ابتدا آقای اسماعیل حسام مقدم و رضا شبانکاره ، مقدمه ای ارائه نمودند و این نشست ها را در ادامه تحقق اهداف NGO هامون، افزایش آگاهی عمومی و آگاهی به حقوق شهروندی و در نتیجه بروز این آگاهی در عملکرد اجتماعی عنوان کردند. پس از آن آقای حسین پاپری مطالبی را در مورد لیبرالیسم ارائه دادند واشاره کردند که لیبرالیسم نخستین بار در انگلستان به مفهوم اقتصادی آن بکار رفت و هنگامی بود که مقررات اقتصادی جدید به منظور محدود کردن اقتصاد آزاد و برقراری کنترل بر تجارت مطرح شد. در آن زمان (نیمه اول قرن ۱۹) بویژه انبوه کارگران بر علیه مقررات جدید قیام کردند و …
این موضوع توسط حاضران به بحث و نقد گذاشته شد و اشاره شد که این تعریف از لیبرالیسم با نام لیبرالیسم جدید یا لیبرالیسم اقتصادی شناخته می شود و برای شناخت بیشتر لیبرالیسم باید به عقب برگشت و زمینه ها و ریشه های شکل گیری آن را در قرن شانزدهم دید. در ادامه آقای پاپری اصول لیبرالیسم را به طور کلی بیان کردند که از آن جمله به آزادی فردی، محدود کردن قدرت دولت، ارزش برابر همه انسان ها، استقلال اراده فرد می توان اشاره کرد؛ و گفته شد که این اصول لیبرالیسم اولین بار در قرن شانزدهم مطرح شدند. یعنی هنگامی که لیبرالیسم بدوی با دو بازوی رنسانس و جنبش دین پیرایی یا اصلاح دین رشد کرد و تا قرن هفدهم بیشتر جنبه کسب آزادی های سیاسی داشت (لیبراسیم سیاسی یا فرهنگی). همچنین در میان بحث و گفتگو به نظریه های جان لاک، فیلسوف انگلیسی در قرن هفدهم و تاثیر او بر پایه نظری لیبرالیسم جدید اشاره شد.
در ادامه این سوال از سوی حاضران مطرح شد که چرا لیبرالیسم جدید یا لیبرالیسم بدوی (که البته کاربرد واژه ی لیبرالیسم برای آن چندان مناسب نیست) تفاوت کرده است ؟ در جواب دو نگاه مطرح شد.
۱- آنچه که از آن به عنوان تفاوت یاد می شود در واقع یک تفاوت نیست، بلکه رشد طبیعی یک اندیشه و به بلوغ رسیدن آن است.
۲- برخورد و تاثیرپذیری لیبرالیسم با دیگر اندیشه ها و بطور خاص تر با اندیشه مارکس. در توضیح این مورد گفته شد که اندیشه ی مارکس نقاط ضعف لیبرالیسم را مورد توجه قرار داده بود و برای آنها پاسخ هایی داشت و به همین خاطر هم توانست در انگلیس مهد لیبرالیسم مطرح شود. از جمله مواردی که در اندیشه مارکس مورد توجه قرار داشت حقوق کارگران بود و از طرفی در انگلیس با وجود رخ دادن انقلاب صنعتی توده ی انبوه کارگران محروم و تهی دست در کارخانه های جدید بودند. در نهایت با تشکیل انجمن ها و اتحادیه های کارگری وضع مقررات بهداشت و بیمه های اجتماعی این ضعف لیبرالیسم کمرنگ تر شد.
بحث تا اینجا ادامه پیدا کرد که آیا لیبرالیسم در ایران قابل اجراست؟ در پاسخ به این سوال نیز به دوره های مختلفی در ایران اشاره شد که حرکت به سمت این اندیشه با شکست مواجه شده بود. پیرامون این موضوع یکی از حاضران این سوال را مطرح کرد که مشکل از مردم یا حکومت است؟ جواب ها در دو دسته جای گرفتند:
دسته اول، رشد یا اجرای لیبرالیسم در ایران را بخاطراندیشه مذهبی و آنچه که از آن به عرف یاد می کنیم شکست خورده می دانستند.
دسته دوم ، سوال را بازتعریف کردند و گفتند که در این مورد نمی توان مشکلی را تعریف کرد و در واقع لیبرالیسم اندیشه ای ست که می تواند بین مردم و در کنار اندیشه مذهبی رشد کند و باشد و از جمله تاثیر گذارترین عوامل در این زمینه رسانه ها و جامعه مدنی هستند.
گفتگو در باره لیبرالیسم در ایران با چون و چراهای زیادی همراه بود و با توجه به اینکه بحث وارد دریچه ی دیگری شده بود، ناتمام ماند و قرار شد که ادامه همین بحث با عنوان ” محافظه کاری، لیبرالیسم و جامعه ی ایران ” سه شنبه مورخ ۵ شهریورماه ۱۳۹۲ دنبال شود. همچنین سه شنبه آینده ۲۵تیرماه نیز دومین جلسه عصرانه فرهنگی هامون ساعت ۱۷ با پخش کامل فیلم ” پذیرایی ساده ” به کارگردانی مانی حقیقی و نقد و بررسی آن، برگزار خواهد شد.