سال ۲۰۱۶، روز جهانی زن و محوریت اهداف ۱۷گانه توسعه پایدار تا سال ۲۰۳۰
بهنوش صمدی‌تبار
موضوع و تِم اصلی روز جهانی زن در سال ۲۰۱۶، «بهره‌برداری از کره زمین ۵۰-۵۰ تا سال ۲۰۳۰: اقدام برای تحقق برابری جنسیتی» است. ملل متحد در ۸ مارس سال جاری در جهت تسریع اهداف توسعه پایدار تا سال ۲۰۳۰ اقدام خواهد کرد. در این اجلاس، بر روی اقدامات نهاد زنان ملل متحد و دیگر نهادها در راستای تحقق برابری جنسیتی، توان‌افزایی زنان و حقوق بشر زنان تمرکز خواهد شد.
در سال ۲۰۱۵، مقارن با پایان‌یافتن زمان تحقق اهداف توسعه هزاره، موضوع و تِم اصلی پنجاه‌ونهمین اجلاس سالانه کمیسیون مقام زن، اختصاص به اهداف توسعه هزاره یافت. در همان سال یعنی سال ۲۰۱۵، دولت‌ها درصدد تصویب اهداف ۱۷گانه توسعه پایدار برآمدند. تمامی اهداف توسعه پایدار، مرتبط با زنان است (۱).
اجلاس شصتم کمیسیون مقام زن در سال ۲۰۱۶، با محوریت اهداف توسعه پایدار است. در یادداشت حاضر، سعی شده است، مروری اجمالی بر اهداف ۱۷گانه توسعه پایدار، با محوریت قرار دادن زنان و دختران از دیدگاه نهاد زنان ملل متحد، صورت گیرد.
درباره روز جهانی زن
نهاد ملل متحد، هر سال در ۸ مارس، بزرگداشت روز جهانی زن را برگزار می‌کند. در سال ۱۹۷۵ برای نخستین‌بار روز جهانی زن برگزار شد و دو سال بعد در سال ۱۹۷۷، مجمع عمومی ملل متحد قطع‌نامه رسمی جهت تعیین ۸ مارس به عنوان روز جهان زن را به تصویب رساند. در ابتدا، روز جهانی زن با فعالیت‌ها و جنبش‌های مربوط به کار ادغام شد، اما به‌تدریج این روز استقلال یافت و به ارتقای وضعیت حقوق بشر زنان و توان‌افزایی زنان اختصاص پیدا کرد (۲).
هدف ۱: پایان‌دادن به فقر در تمامی زمینه‌ها
تا سال ۲۰۳۰، تمامی زنان و مردان باید از حقوق برابر در خصوص بهره‌برداری از منابع اقتصادی برخوردار باشند. همچنین زنان و مردان باید به‌طور برابر، از حق مالکیت و حق کنترل بر زمین، حق مالکیت و بهره‌برداری از منابع طبیعی برخوردار باشند. از سوی دیگر تا سال ۲۰۳۰ باید فقر مفرط برای تمامی افراد در هر جای کره زمین ریشه‌کن شود. به علاوه تا سال ۲۰۳۰ حداقل باید نیمی از افراد فقیر اعم از زن، مرد و کودک، در سراسر جهان از وضعیت فقر خارج شوند.
همچنین مقرر شد تا سال ۲۰۳۰ دولت‌های مختلف از طریق اتخاذ اقدامات و سیاست‌های مقتضی در جهت اِعمال حمایت مؤثر از تمامی افرادی که در فقر مفرط به‌سر می‌برند، در راستای مقابله با آن اقدام کنند. فقر از جمله معضلاتی است که خود می‌تواند زمینه‌ساز معضلات دیگر نظیر اِعمال تبعیض، عدم برخورداری از سایر حقوق بشر از جمله حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی باشد. به‌رسمیت شناختن و برخورداری از حقوق بشر کامل، به عنوان یکی از اهداف کلیدی اهداف توسعه پایدار قلمداد می‌شود (۳).
هدف۲: پایان‌دادن به گرسنگی، دسترسی به امنیت غذایی، ارتقای وضعیت تغذیه و ارتقای کشاورزی پایدار
تا سال ۲۰۳۰ باید تمامی اشکال سوءتغذیه ریشه‌کن شود. همچنین تا این سال بایستی نرخ تولید محصولات کشاورزی، دو برابر شود، وضعیت زنان فعال و شاغل در عرصه کشاورزی، ماهی‌گیری، دامداری و سایر عرصه‌های تولید مواد غذایی ارتقا یابد، در جهت توان‌افزایی هر چه بیشتر آنان اقدام شود و با هرگونه اِعمال تبعیض علیه زنان شاغل در امور کشاورزی مقابله گردد (۴).
هدف ۳: تضمین برخورداری از زندگی سالم و ارتقای رفاه برای همگان در تمامی سنین
تا سال ۲۰۳۰ باید نرخ مرگ‌ومیر مادران و نوزادان، به میزان ۷۰ مورد به ازای ۱۰۰ هزار مورد تولد کاهش یابد. همچنین بایستی دولت‌ها تصمین کنند که تا سال ۲۰۳۰، زنان از حق دسترسی به خدمات مربوط به سلامت جنسی و باروری برخوردار باشند. از سوی دیگر از دولت‌ها درخواست شده است که برنامه‌های مربوط به تنظیم خانواده و جمعیت را در برنامه‌ها و سیاست‌های ملی خود بگنجانند. یکی از معضلات زنان در امر سلامت جنسی و باروری، معضل ابتلا به ایدز و ویروس اچ. آی. وی است (۵).
هدف ۴: تضمین برخورداری از آموزش و ارتقای وضعیت آموزش برای همگان
تا سال ۲۰۳۰، تمامی دولت‌ها باید تضمین کنند که کلیه دختران و پسران از آموزش مؤثر و بهینه در مقطع ابتدایی و متوسطه برخوردار باشند. در بسیاری از مناطق و کشورهای در حال توسعه در سراسر جهان، به‌طور تقریبی برابری در آموزش در مقطع دبستان میان دختران و پسران برقرار است، اما در برخی از کشورهای کمترتوسعه‌یافته نظیر کشورهای آفریقایی، فقط ۲۳ درصد از دختران در مناطق روستایی از حق آموزش در مقطع دبستان برخوردارند. حق آموزش به عنوان یکی از مصادیق حقوق بشر است که منجر به توان‌افزایی و برخورداری از رفاه بیشتر زنان می‌شود. یکی از موضوعات در دستور کار نهاد زنان ملل متحد، ارتقای وضعیت آموزش زنان و دختران است (۶).
هدف ۵: تحقق برابری جنسیتی و توان‌افزایی زنان و دختران
تا سال ۲۰۳۰ دولت‌ها باید در جهت مقابله با اشکال مختلف تبعیض جنسیتی علیه زنان و دختران اقدام کنند. امحا و ریشه‌کن‌کردن تمامی اشکال خشونت علیه زنان و دختران در بخش عمومی و خصوصی، از جمله وقوع قاچاق و اشکال مختلف استثمار و سو استفاده به عنوان یکی از اهداف توسعه پایدار است.
برطبق آمارهای نهاد زنان ملل متحد در خصوص برابری جنسیتی، تا سال ۲۰۱۴، از ۱۹۵ کشور جهان، بالغ بر ۱۴۳ کشور توانسته‌اند در قانون اساسی خود، برابری جنسیتی را مورد تصریح قرار دهند. بنا به اذعان نهاد زنان ملل متحد در خصوص مقابله با اشکال مختلف خشونت علیه زنان و دختران، نیاز به تصویب هنجارها و قواعد لازم‌الاجرا وجود دارد (۷).
هدف۶: تضمین حفاظت و مدیریت پایدار آب برای همگان
تا سال ۲۰۳۰، دولت‌ها باید دسترسی برابر زنان و دختران به آب را فراهم کنند. حق برخورداری از آب تضمین‌کننده برخورداری زنان و دختران از سایر حقوق از جمله حق سلامت است. بر طبق آمارهای سازمان ملل متحد، بالغ بر ۶۶۳ میلیون نفر هنوز از حق برخورداری از آب محروم‌اند.
در دهه‌های اخیر، آلودگی‌های زیست‌محیطی سبب بروز آلودگی در آب و سایر منابع شده است. بیش از ۴۰ درصد از جمعیت جهان با معضل کمبود آب مواجه‌اند. در فاصله سال‌های ۱۹۹۰ تا ۲۰۱۰، بالغ بر ۲ میلیارد نفر از حق دسترسی به آب سالم برخوردار می‌شوند (۸).
هدف ۷: تضمین دسترسی پایدار و مؤثر به انرژی برای همگان
تا سال ۲۰۳۰، دسترسی جهانی به خدمات انرژی مدرن و آسان باید برای همگان محقق شود. همچنین تا این سال، افزایش پایداری انرژی بایستی تضمین گردد. برخی از شاخصه‌ها و ملاک‌های موجود، حاکی از آسیب‌پذیرتربودن زنان و دختران در قبال دسترسی به انرژی است. زنان فقط ۲۰ درصد از نیروی کار شاغل در زمینه تولید انرژی مدرن و انرژی قابل بازیابی را تشکیل می‌دهند (۹).
هدف۸: ارتقای رشد اقتصادی پایدار، جامع و کامل و حق اشتغال برای همگان
تا سال ۲۰۳۰، دولت‌ها باید دسترسی کامل و کارآمد و نیز تضمین برخورداری از حق کار و حق اشتغال برای زنان را فراهم آورند. حمایت از نیروی کار و ارتقای فضای کاری ایمن و امن برای تمامی کارگران؛ به‌خصوص زنان و نیز زنان کارگر مهاجر، از جمله تعهدات دولت‌ها تا سال ۲۰۳۰ است. بر طبق آمارهای موجود، در سراسر جهان، میزان درآمد و دستمزد زنان، حدود ۲۴ درصد از دستمزد مردان کمتر است (۱۰).
هدف ۹: ارتقای چامع و پایدار صنعتی‌شدن
حمایت از توسعه اقتصادی و رفاه انسانی، با ارتقای وضعیت همگان از جمله اولویت‌ها است. توسعه اقتصادی در هر کشوری مبتنی بر زیرساخت‌های مقتضی و مؤثر است؛ این زیرساخت‌ها باید پایدار و کارآمد باشند. بر طبق آمارهای سازمان ملل متحد، فقط یک‌پنجم کشورها زیرساخت‌های لازم برای برخورداری زنان از توسعه اقتصادی را فراهم کرده‌اند. همچنین حدود ۴۵ تا ۵۵ درصد از کشورها از زنان در بخش تحقیقات استفاده می‌کنند. این در حالی است که با به‌کارگیری زنان در بخش تحقیقات، می‌توان زیرساخت‌های لازم را برای ارتقای وضعیت اقتصادی زنان فراهم کرد (۱۱).
هدف۱۰: کاهش نابرابری میان کشورها
تا سال ۲۰۳۰، دولت‌ها متعهد شده‌اند که توان‌افزایی و رشد اجتماعی، اقتصادی و سیاسی برای همگان را فارغ از سن، جنسیت، معلولیت و وضعیت جسمانی، نژاد و قومیت، منطقه، موقعیت اقتصادی و سایر وضعیت‌ها تضمین کنند. در طول ۲۰ سال اخیر، نرخ مشارکت زنان در پارلمان و مجلس قانون‌گذاری، دو برابر شده است. با این وجود در حال حاضر، نرخ مشارکت زنان در پارلمان فقط در حدود ۲۲ درصد است؛ درحالی‌که زنان ۲۴ درصد کمتر از مردان دستمزد دریافت می‌کنند. بالغ بر ۷۵ درصد از مشاغل زنان، معطوف به بخش غیررسمی است و همین امر، آسیب‌پذیری زنان شاغل را افزایش می‌دهد (۱۲).
هدف۱۱: ایمن‌سازی و پایدارکردن شهرها و سازوکارها
تا سال ۲۰۳۰، باید دسترسی ایمن، پایدار و آسان به سیستم حمل و نقل شهری و سایر سازوکارهای حیاتی و ضروری فراهم شود. همچنین تا این سال بایستی دسترسی جهانی به فضای عمومی ایمن برای همگان خصوصاً زنان و دختران، افراد سالخورده و افراد معلول فراهم گردد.
اکنون در فضای شهری، اشکال مختلف نابرابری سبب نقض حقوق افراد خصوصاً افراد متعلق به گروه‌های خاص می‌شود. فجایع و بلایای طبیعی، زنان را بیش از مردان تحت‌تأثیر قرار می‌دهد و نرخ مرگ‌ومیر زنان در اثر بلایا و فجایع طبیعی، بیشتر از مردان است (۱۳).
هدف ۱۲: تحقق الگوی پایدار تولید و مصرف
تا سال ۲۰۳۰ تمامی دولت‌ها خصوصاً کشورهای در حال توسعه، متعهد شده‌اند که الگوی پایدار تولید و مصرف را در بخش‌های مختلف صنعت خود محقق سازند. ناپایداربودن الگوهای تولید و مصرف، سبب شده است که زنان از حق برخورداری از حداقل استانداردهای زندگی محروم شوند. زنان در راستای تحقق تولید و مصرف پایدار بایستی از دسترسی برابر به منابع انرژی برخوردار باشند (۱۴).
هدف۱۳: اقدام فوری برای مقابله با تغییرات آب‌وهوایی و آثار سوء آن
ارتقای مکانیسم‌های مؤثر و کارآمد برای افزایش ظرفیت جهت مقابله با تغییرات آب‌وهوایی از جمله اهداف دولت‌ها تا سال ۲۰۳۰ است. افزایش دما و حرارت کره زمین و نیز افزایش گازهای گلخانه‌ای، وقوع بلایای طبیعی نظیر سیل و طوفان، خود از عوامل و آثار تغییرات آب‌وهوایی است. نهاد زنان ملل متحد، مقابله با تغییرات آب‌وهوایی را از طریق ارتقای برابری جنسیتی و توان‌افزایی زنان به منظور ارتقای مشارکت و نقش‌آفرینی زنان در بخش‌های مختلف در دستور کار خود قرارداده است (۱۵).
هدف۱۴: استفاده پایدار از دریاها، اقیانوس‌ها و منابع دریایی برای تحقق توسعه پایدار
تا سال ۲۰۲۵ دولت‌ها متعهد شده‌اند تا به‌طور مؤثر از میزان اشکال مختلف آلودگی‌های دریایی و آب‌ها بکاهند همچنین دولت‌ها متعهد شده‌اند تا سال ۲۰۲۰، به‌طور پایدار، حمایت از اکوسیستم دریایی را در برنامه خود قرار دهند تا به میزان مؤثر از آثار سوء ناشی از آن بکاهند (۱۶).
هدف۱۵: حمایت، حفاظت و ارتقای استفاده پایدار از اکوسیستم‌ها و مدیریت بهینه منابع طبیعی
بر طبق آمارها و اطلاعات ارایه‌شده توسط نهاد زنان ملل متحد، تاکنون حدود ۲۴ درصد از دستور العمل‌های ملل متحد برای مدیریت بهینه منابع طبیعی، متوجه زنان بوده و مخاطب بالغ بر ۷۶ درصد از این دستور العمل‌ها، مردان هستند (۱۷).
هدف۱۶: ارتقای جامعه سالم از طریق دسترسی مؤثر همگان به عدالت در تمامی سطوح
مقابله با اشکال مختلف خشونت علیه زنان و حمایت مقتضی از زنان و دختران قربانی اشکال مختلف خشونت، از طریق ایجاد یک نظام قضایی کارآمد و مؤثر، خود می‌تواند از مهم‌ترین مظاهر و مصادیق این هدف باشد. همچنین پایان‌دادن به اشکال مختلف سوءاستفاده و استثمار زنان و دختران نیز در همین راستا قرار دارد.
بر طبق آمارهای موجود، فقط در حدود ۹ درصد از مذاکره‌کنندگان صلح در سطح بین‌المللی را زنان تشکیل می‌دهند؛ این در حالی است که به خطر افتادن صلح و امنیت بین‌المللی در سراسر جهان و وقوع مخاصمات مسلحانه جهانی، زنان را بیش از مردان تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. همچنین اکنون ۴.۵ میلیون نفر قربانی قاچاق انسان و اشکال مختلف استثمار هستند که در این میان، زنان، بالغ بر ۹۸ درصد از قربانیان را تشکیل می‌دهند (۱۸).
هدف ۱۷: تقویت ابزارهای تحقق مشارکت برای توسعه پایدار
دولت‌ها متعهد شده‌اند تا سال ۲۰۳۰، زیرساخت‌ها و زمینه‌های لازم برای تحقق توسعه پایدار را در عرصه داخلی و بین‌المللی فراهم آورند (۱۹).
بررسی پنل‌های اجلاس شصتم کمیسیون مقام زن
پنل اول: زنان و اهداف توسعه پایدار
نخستین پنل اجلاس شصتم کمیسیون مقام زن، اختصاص به بررسی اهداف توسعه پایدار دارد که محوریت اصلی اجلاس را تشکیل می‌دهد. تحقق اهداف توسعه پایدار تا سال ۲۰۳۰ مستلزم مشارکت و نقش‌آفرینی بخش‌ها و نهادهای مختلف دولتی و غیردولتی است و یکی از مهم‌ترین بازیگران و نقش‌آفرینان، نهادهای دولتی و غیردولتی متصدی امور زنان در سطح ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی هستند.
نکته بسیار مهم و جالب توجه این است که در تمامی برنامه‌ها و رویکردهای اتخاذی در خصوص تحقق اهداف توسعه پایدار، تلاش در جهت تحقق برابری جنسیتی و توان‌افزایی زنان به عنوان پیش‌شرط لازم برای تحقق اهداف توسعه پایدار برشمرده شده است.
برخی از اهم محورهای مورد بحث در این پنل عبارت‌اند از:
۱. آیا دولت‌ها، سیاست‌ها و زیرساخت‌های لازم برای تحقق اهداف توسعه پایدار را ایجاد کرده‌اند؟
۲. چه اقداماتی برای تضمین تحقق جامع، مؤثر و کارآمد اهداف توسعه پایدار در سطح نهادهای ملی باید صورت بگیرد؟
۳. چالش‌ها و موانع احتمالی برای تحقق اهداف توسعه پایدار در سطوح مختلف ملی و بین‌المللی چیست؟
پنل دوم: ابعاد مالی و تخصیص بودجه برای تحقق برابری جنسیتی و توان‌افزایی زنان تا سال ۲۰۳۰ برای تحقق اهداف توسعه پایدار
موضوع اصلی مورد بحث در این پنل، پرداختن به ابعاد مالی تحقق اهداف توسعه پایدار برای زنان است؛ زیرا ماهیت اهداف توسعه پایدار تا سال ۲۰۳۰ به‌گونه‌ای است که بی‌تردید، مستلزم برنامه‌ریزی مناسب و مقتضی است.
برخی از اهم موضوعات مورد بحث در این پنل عبارت‌اند از:
۱. چه اقدامات، سیاست‌ها و برنامه‌های مالی باید برای کاهش شکاف و خلأ موجود میان وضعیت کنونی زنان و وضعیت مطلوب برای تحقق اهداف توسعه پایدار تا سال ۲۰۳۰ اتخاذ شود؟
۲. چگونه باید دولت‌ها برای تحقق اهداف توسعه پایدار، در برنامه‌ریزی مالی و تخصیص بودجه خود، رویکرد جنسیتی اتخاذ کنند؟
پنل سوم: تقویت و ارتقای رویکردهای جنسیتی برای تحقق اهداف توسعه پایدار
پنل چهارم: ارتقای مشارکت و مدیریت سازمان‌های زنان و تحقق برابری جنسیتی در اِعمال نظارت و اجرای اهداف توسعه پایدار تا ۲۰۳۰
مهم‌ترین موضوع مورد بحث در این پنل، پرداختن به این سؤال است که دولت‌ها چگونه می‌توانند با افزایش مشارکت و نقش‌آفرینی سازمان‌های متصدی امور زنان اعم از سازمان‌های دولتی و غیردولتی، به تضمین تحقق اهداف توسعه پایدار برای زنان کمک و مساعدت مؤثر کنند (۲۰).
منبع: مهرخانه