گزارش اختصاصی آوای هامون در باب چگونگی گذران اوقات فراغت زنان در بوشهر
اوقات فراغت در لغت به معنای پرداختن، فرصت و مهلت، مجال و ضد گرفتاری از شغل و کار می باشد. در دنیای مدرن امروز فراغت یک اصل مهم در زندگی مردم محسوب می شود. زمان هایی که افراد دست از کار می کشند و فارغ از هر دغدغه ای ساعاتی را به خود می پردازند. این به خود پرداختن ممکن است تفریح و سرگرمی صرف باشد،(گشت و گذار و…) یا انتخاب یک مقوله برای یادگیری .
همچنین در تعرف دیگری از اوقات فراغت آمده است؛ حالتی که در خلال آن فرد- با آزادی از الزامات، با انتخاب آزادانه فعالیتی که از نظر فرهنگی، فراغتی دانسته می‌شود، و خشنودی از شرکت در آن- در بهترین درجه تعامل با محیط قرار می‌گیرد(پارکر، ۱۹۷۶).
موقعیت اجتماعی، تحصیلات، سن، جنسیت، اعتقادات مذهبی و…بر چگونه گذراندن اوقات فراغت تاثیر می گذارد.
با این تفاسیر می توان گفت برای هر گروه و طبقه اجتماعی و همچنین مرد یا زن اوقات فراغت می تواند معنای متفاوتی داشته باشد. در ایران اغلب فراغت به زمانهایی گفته می شد که افراد بتوانند دور هم به گفت و گو بپردازند، با گذشت زمان و تغییر سبک زندگی این معنا نیز تغییر یافت، سبک های متفاوت زندگی برای گذاراندن اوقات فراغت برنامه های متفاوتی نیز دارند. به گفته نوشین احمدی خراسانی کارشناس ارشد مطالعات زنان: «اوقات فراغت با سبک های مختلف و متکثر زندگی مردم گره خورده است و از این رو برنامه ریزی برای گذراندن اوقات فراغت، در ابتدا نیازمند پذیرش و به رسمیت شناختن سبک های مختلف زندگی از سوی دولت و مسئولان است.»
در ایران جنسیت نقش تعیین کننده در انتخاب نوع گذراندن اوقات فراغت دارد. بنا به مناسباتی که در جامعه ما وجود دارد انتخاب ها برای یک زن محدود می شود. در عرصه های عمومی این مهم به شدت خود را نشان می دهد. در گذشته صرف کردن زمان و وقت برای یک زن همواره در خانه و برای خانواده تعریف می شد اما امروز همراه با تغییرات به وجود آمده و دگرگونی سبک های زندگی این مفهوم نیز متحول شده و اوقات فراغت برای زنان از حالت خانگی بیرون آمده است. هرچند هنوز میل برنامه ریزان و مسوولین در برنامه ها و طرح هایشان به سمتی پیش می رود که زنان وقت خود را اغلب در خانه بگذرانند. تعریفی که توسط رسانه ها و تبلیغات بیشمار تلویزیونی ارایه می شود این معنا را بازتولید می کند.
اما باید گفت مانند موارد دیگر برای گذران اوقات فراغت نیز، محدودیت ها و ممنوعیت هایی برای زنان در ایران وجود دارد، انتخاب برای آنها محدود می شود. مانند دیدن مسابقات ورزشی، ممنوعیت حضور زنان در ورزشگاه ها که تا هم اکنون نیز بر سر آن جدال های بسیار وجود دارد. بدین گونه است که زنان از حضور در عرصه های عمومی حذف می شوند. مسئولین نیز در حوزه برنامه ریزی و قانون گذاری از وضع قانونی حمایتی در این خصوص عاجزند.
از عوامل محدودیت های زنان در نوع انتخاب آنها برای گذراندن اوقات فراغت خود، می توان به عوامل اقتصادی، اعتقادی، خانوادگی، عدم دسترسی به امکانات عمومی یا قوانینی که در این زمینه وجود دارد، اشاره کرد.
اما وضعیت زنان در استان بوشهر چگونه است؟
پایگاه اجتماعی زنان در نوع انتخاب آنها بسیار تاثیر گذار است، گروهی رفتن به مناسک مذهبی مانند، عزاداری ها، جشن ها و یا اعیاد مذهبی و غیره ر ا برای خود در زمان های فراغت از کار لذتبخش می دانند، در محلات قدیمی که گذر کنیم؛ متوجه خواهیم شد، دورهمی های عصرانه زنان محله خود یک نوع گذراندن اوقات فراغت محسوب می شود. تورهای زیارتی زنانه، خرید، دیدن تلویزیون و… از مواردی است که زنان بیشترین وقت خود را هنگام فراغت از کار صرف آن می کنند.
بنا به محدودیت در انتخاب،گزینه های زیادی برای یک زن در بوشهر وجود ندارد، بوشهر با داشتن دریا و ساحل، همواره شنا کردن را در ذهن تداعی می کند، اما همین گزینه هم برای زنان بوشهری با ممنوعیت روبروست. از اندک گزینه های دیگر می توان به پیاده روی و گاها دوچرخه سواری ساحلی نام برد.
پارک بانوان بوشهر، بیشتر نام بانوان را یدک می کشد تا اینکه واقعا برای این مورد طراحی شده باشد ساعات اولیه روز در اختیار زنان برای ورزش صبگاهی قرار دارد و مابقی روز مورد استفاده عموم قرار می گیرد.
پلاژ بانوان بوشهر واقع در پارک دانشجو، گزینه دیگری است که بانوان بوشهر جلوی روی خود دارند اما این گزینه همواره با مشکلاتی مواجه است، این مکان بیشتر روزهای سال بعلت تعمیرات بسته است.
بعلت همین محدودیت ها و همچنین شرایط اقلیمی سخت زنان بوشهر اغلب وقت آزاد خود را در خانه و با سرگرمی های خانگی می گذرانند.
در پاسخ این پرسش که شما اوقات فراغت و بیکاری خود را چگونه سپری می کنید؟ سحر ۳۳ساله با شغل آزاد(فروشندگی و آریشگری) می گوید صبح تا ساعت ۲ بعد از ظهر سرکار است وقتی به خانه می آید آماده کردن ناهار و رسیدگی به بچه ها و بعد استراحت کوتاهی می کند و سپس کار دوم یعنی کار در آریشگاه، با این حساب سحر وقت زیادی به عنوان فراغت ندارد ولی مقدار اندکی را که بدست می آورد ورزش می کند.
زهرا ۳۸ ساله و خانه دار، دارای چهار فرزند، وقتی سوال بالا را از او می پرسم با چهره ای خسته لبخندی می زند و می گوید: «اوقات فراغت! به بچه ها می رسم، بیشتر اوقات توی خونه هستم .» زهرا تعریف و تصور مشخصی از اوقات فراغت ندارد، زمانی برای خود، اختصاص ساعاتی از روز به خود.
فریبا ۱۸ ساله و خانه دار، به تازگی ازدواج کرده است او تشکیل زندگی را به درس خواندن ترجیح داده است و از انتخابش پشیمان نیست.
فریبا شاد و سرزنده می گوید: «اغلب ساعاتی را که کار ندارم به گشت گذار در دنیای مجازی یا دیدن سریال های تلویزیونی می گذرانم.»
سهیلا ۳۰ ساله و خانه دار، مترجمی زبان خوانده است و یک فرزند دارد، علارغم اینکه زمان زیادی را صرف نگگهداری از فرزند کوچک خود می کند زمانی را به ترجمه متون و کار در رشته مورد علاقه اش صرف می کند. ساعات زیادی برای فراغت ندارد ولی همان زمان محدود را دوست دارد به کار ترجمه مشغول باشد.
دیدگاه زنان بوشهری به اوقات فراغت با نوع و سبک زندگی شان ارتباط مستقیمی دارد. در ضمن باید به این نکته اشاره کرد فضاهای تفریحی مشترک با مردان نیز وجود دارد که بیشتر زنان در آن احساس ناامنی می کنند و ترجیح می دهند در فضای خانه یا مکان هایی زنانه وقت خود را بگذرانند. مانند پیاده روی کنار ساحل هرچند امروزه زنان زیادی علاقه به اینگونه پیاده روی ها دارند ولی زنانی هم هستند که به خاطر متلک گویی یا آزار دیدن از طرف مردان قید آن را زده اند و ترجیح داده اند به محیط های بسته خانه یا سالن ورزشی زنانه روی آورند.
در پایان بایدگفت؛ یافته‌ها نشان می‌دهد که «میانگین مشارکت زنان در فعالیت‌های فراغتی پایین‌تر از حد متوسط است. بدین جهت که نخستین مسئولیت زنان، سازماندهی امور خانه بوده و مسئولیت‌های خانگی به‌گونه‌ایست که تنظیم و مشخص کردن مرز کار از اوقات فراغت را دشوار می‌سازد و موجب تکه تکه شدن اوقات فراغت می‌شود. از این‌رو برای زنان ترسیم خط میان کار و فراغت دشوار است.»
منابع:
مریم رفعت جاه: «جنسیت و اوقات فراغت در عرصه های زندگی شهری»، فصلنامه انسان شناسی، ش ۴، ۱۳۸۵
پژوهش قربانعلی ابراهیمی‌و رقیه مسلمی‌پطرودی ۱۳۹۰ نشریه «زن در توسعه و سیاست»، دوره ۹ شماره ۴
ستاره تناور؛ روزنامه نگار