آوای هامون در گفت و گو با کارشناسان حوزه بهداشت و سلامت «طرح تحول نظام سلامت» را بررسی کرد
نقاط قوت و ضعف
طرح تحول نظام سلامت در استان بوشهر
رضا شبانکاره
اهداف و اجزاء طرح تحول نظام سلامت:
در دنیای امروز دیدگاه های سلامت چشم اندازی وسیع تر یافته و به انتظارات غیر پزشکی توجه ویژه ای معطوف شده است. رشد انتظارات و توجه مردم نسبت به ایمنی، کیفیت و عدالت، فشار جهت ایجاد نظام سلامتی پاسخگو در برابر عملکرد را افزایش داده است. اگرچه در سال های اخیر نظام سلامت توانسته است با استفاده از راهبرد مراقبت های بهداشتی اولیه به پیشرفت های چشم گیری در سطح کلی سلامت مردم و بالا رفتن شاخصهای مربوط به آن برسد، اما همچنان یکی از مهم ترین دغدغه های سیاستگذاران، برقراری عدالت در سلامت و دسترسی به خدمات سلامتی است. وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به عنوان متولی سلامت در کشور با عنایت به وظایف و ماموریت های کلی و اسناد بالادستی بویژه سند چشم انداز ۲۰ ساله، مواد قانونی مرتبط با سلامت در برنامه پنجم توسعه و برنامه های دولت تدبیر و امید؛ به ریاست جمهوری حجت الاسلام والمسلمین حسن روحانی اجرای برنامه تحول سلامت را پس از یک مرحله مطالعاتی شش ماهه از اردیبهشت ماه ۱۳۹۳ آغاز کرده است. تحول در نظام سلامت با سه رویکرد حفاظت مالی از مردم، ایجاد عدالت در دسترسی به خدمات سلامت و نیز ارتقای کیفیت خدمات اجرا می شود تا بتدریج با همکاری خدمتگذاران عرصه سلامت شاهد تحقق سیاست های کلی رهبری و ارتقای مورد انتظار در نظام سلامت باشیم.
اهداف نهایی طرح تحول نظام سلامت:
- افزایش پاسخگویی نظام سلامت
- کاهش پرداخت مستقیم از جیب مردم
- کاهش درصد خانوارهایی که به خاطردریافت خدمات سلامت دچار هزینه کمرشکن شده اند.
- بهبود پی آمدهای بیماران اورژانسی
- افزایش زایمان طبیعی
هم چنین طرح تحول نظام سلامت شامل ۸ بسته اجرایی است:
۱– کاهش میزان پرداختی بیماران بستری در بیمارستانهای دولتی
۲- حمایت از ماندگاری پزشکان در مناطق محروم
۳- پزشکان متخصص مقیم در بیمارستا نهای دولتی
۴- ارتقای کیفیت هتلینگ در بیمارستانهای دولتی
۵- ارتقای کیفیت خدمات ویزیت در بیمارستانهای دولتی
۶- برنامه ترویج زایمان طبیعی
۷- برنامه حفاظت مالی از بیماران صعب العلاج، خاص و نیازمند
۸- راه اندازی اورژانس هوایی
در ادامه نقطه نظرات برخی از کارشناسان حوزه بهداشت و درمان را درباره ی طرح تحول نظام سلامت در دو حیطه ی بهداشت و درمان در سطح استان بوشهر جویا شده ایم که در ادامه خواهید خواند. «انجمن اندیشه سلامت سبز» با همکاری «آوای هامون» در شماره های بعدی نیز بررسی این طرح را دنبال خواهد کرد.
یکی از صاحب نظران و مطلعین حوزه سلامت وضعیت اجرایی و استقرار طرح تحول نظام سلامت (کاهش فرانشیز-زایمان) را از نظر نقاط قوت از زمان اجرای طرح تحول در بیمارستان های تابع دانشگاه علوم پزشکی استان بوشهر تا کنون در گفت و گو با آوای هامون چنین تشریح می کند:
استقرار طرح تحول نظام سلامت (کاهش فرانشیز-زایمان)
- بسته کاهش میزان پرداختی : حدود ۲۴۰ هزار نفر از خدمات این بسته بهره مند شده اند.که در این بسته درصد پرداختی از جیب بیماران را بسیار پایین آورده است.
- بسته ترویج زایمان طبیعی : تا کنون بیش از ۱۳ هزار زایمان طبیعی رایگان صورت گرفته است.که آمار چشمگیری نسبت به سزارین در بیمارستانهای تابع دانشگاه داشته است.
- بسته هتلینگ: نوسازی تختهای بستری – رنگ آمیزی همه اتاقهای بستری –استقرار امکانات رفاهی بیمار نظیر تلویزیون –یخچال و صندلی همراه بیمار
- بسته ارتقاء کیفیت ویزیت : تا کنون بیش از ۲ میلیون ویزیت در درمانگاه بیمارستانهای استان صورت پذیرفته است.
استراتژی های ۵ گانه شامل:
۱)افزایش بخش های ویژه( ICU-NICU-PICU ) :
از ۹۰ تخت به ۱۴۵ تخت ویژه با همت مدیران دانشگاه که نقش ویژه ایی در تحقق این مهم داشته اند.
۲)توسعه و استاندارد سازی فضای بلوکهای زایمان :
در شهرهای گناوه کنگان اهرم خورموج
۳)- ساخت کلینیک های ویژه :
در اکثر شهرستانهای استان
۴)توسعه فضای اورژانس :
توسعه اورژانس بیمارستان شهداء بوشهر
توسعه اورژانس بیمارستان زینبیه خورموج
توسعه اورژانس بیمارستان ۱۷شهریور برازجان
توسعه اورژانس بیمارستان امام خمینی کنگان
۵)توسعه و استاندارد سازی فضای تشخیصی درمانی سرپایی سرطان :
در شهر بوشهر
چالش های حوزه درمان در طرح تحول
یکی دیگراز کارشناسان حوزه بهداشت و درمان که نخواست نامش فاش شود، در گفت و گو با انجمن اندیشه سلامت سبز چالش های حوزه درمان در طرح تحول نظام سلامت چنین بر می شمرد:
کمبود بخش سخت افزاری:
کمبود تخت بیمارستانی و تخت ویژه
کمبود شدید نیروی انسانی:
الف) نیروهای درمانی تخصصی به نحوی که با عث ارجاع درصد قابل ملاحظه ایی از بیماران به مرکز استان یا خارج از استان می گردد.
ب)کمبود کادر پرستاری و پیراپزشکی با توجه به توسعه بخش های بیمارستانی
ج) هزینه بالای نگهداری و مدیریت بیمارستانها کوچک
زهرا اشرف کارشناس پرستاری و عضو هیات موسس انجمن اندیشه سلامت سبز در گفت و گو با آوای هامون درباره ی اجرای طرح تحول نظام سلامت در سطح استان بوشهر می گوید: «کاهش پرداختی مردم در حوزه سلامت آرزویی بود که در قوانین و برنامه های توسعه ای کشور چندین بار ذکر شده و اکنون با طرح تحول نظام سلامت این آرزو محقق شده است.
در حال حاضر میزان پرداخت از جیب مردم در حوزه سلامت و در قالب طرح تحول سلامت حداقل ده درصد کاهش یافته است.
اجرای این طرح عظیم و ماندگار نگاه مردم را به خدمتگزار بودن حوزه سلامت کشور نسبت به گذشته متفاوت کرده و کاهش هزینه های سرسام آور درمان و ارتقا بی نظیر خدمات در عرصه بهداشت، درمان و دیگر خدمات سلامت به بهترین وجه ممکن برای مردم قابل لمس شده است.» وی در ادامه افزود: « دست پزشکان نیز در تجویز داروهای بهتر و گرانتر و پاراکلینیک باز شده است.» اشرف در ادامه خاطرنشان کرد: یکی دیگر از نقاط مثبت طرح تحول نظام سلامت،کاهش دریافت زیر میزی پزشکان به میزان ۲۰ تا ۳۰ درصد بوده است.
عضو هیات موسس انجمن اندیشه سلامت سبز، نقاط ضعف طرح تحول نظام سلامت را در استان بوشهر چنین بر می شمرد: «اجرای این طرح باعث تعمیق شکاف درآمدی در کادر درمانی گردید و نارضایتی سایر کادر درمانی غیر از پزشکان را به وجود آورد. پرستاران، ماماها و سایر کادر درمانی از اجرای این طرح ذینفع نبوده و اجرای طرح فقط به نفع پزشکان عمومی شاغل و متخصصین می باشد.» وی در ادامه افزود: «در طرح تحول، برای پیشگیری بیماری ها برنامه ریزی نشده و فقط درمان محور می باشد. در حالی که پیشگیری بهتر از درمان است و با پیشگیری می توان کلی از هزینه های درمان که فشار اقتصادی مضاعفی به دولت وارد می آورد را کاهش داد. در اجرای این طرح بیمه ها نیز از پرداخت تعهدات خود اظهار عجز می کنند. با توجه به هزینه های بالا و فقدان پایداری منابع، اجرای طرح با کمبود منابع مالی مواجه گردیده است. بنابراین تداوم اهداف طرح تحول نظام سلامت، فقط با تزریق منابع مالی مستمر ممکن است.»
زهرا اشرف، کارشناس پرستاری در ادامه ی گفت و گوی خود با آوای هامون به نقش سازمان تامین اجتماعی در طرح تحول نظام سلامت می پردازد و می گوید: « تامین اجتماعی با طرح تحول نظام سلامت همسو است. این طرح یکی از طرح های بزرگ در حوزه سلامت بوده است که با همراهی و همگامی سازمان تامین اجتماعی که بیش از ۵۰ درصد جمعیت کشور را تحت پوشش دارد، به اجرا گذاشته شد.» وی درباب تعهد سازمان تامین اجتماعی در اجرا شدن طرح تحول نظام سلامت می گوید: این طرح برای سازمان تامین اجتماعی بار مالی زیادی به همراه داشت که از منابع داخلی خود تامین کرد. در مورد بیمارستان های تامین اجتماعی، به طور ویژه در شهرهایی که وزارت بهداشت بیمارستان ندارد، از بیمارستان های تامین اجتماعی در طرح تحول نظام سلامت استفاده می شود.» اشرف به نقل از مدیر عامل سازمان تامین اجتماعی کشور گفت: حدود ۸۷ درصد تامین کننده منابع طرح تحول نظام سلامت سازمان های بیمه گر هستند و مهمترین آنها سازمان تامین اجتماعی است.»
در ادامه گفت و گویی داشتیم با فاطمه قائد موسایی، کارشناس بهداشت عمومی و عضو هیات موسس انجمن اندیشه سلامت سبز و نظر او را درباره طرح تحول نظامت سلامت جویا شدیم. وی گفت: «طرح نظام سلامت در دو بستر درمان و بهداشت تعریف شده است که فاز اول آن در حوزه درمان و در سطح مراکز دولتی اجرایی شد و هم اکنون نیز بخش مهم آن در حوزه بهداشت در حال راه اندازی است.» وی گفت: «در حوزه بهداشتی، هدف از طرح تحول نظام سلامت؛ بالابردن سطح سواد سلامت جامعه، خدمات رسانی بهتر و وسیع تر به مردم می باشد که شامل چندین برنامه است.
- برنامه خود مراقبتی ۲- مراقبت کودکان ۳- مراقبت نوجوانان ۴- مراقبت جوانان ۵ مراقبت میان سالان ۶- مراقبت سالمندان و ۷- بیماریابی افراد جامعه از لحاظ بیماری های غیر واگیر.
قائد موسایی در ادامه توضیحاتی درباره ی بخش هایی از این برنامه ی بهداشتی طرح تحول نظام سلامت ارایه کرد و گفت: « همان طور که گفته شد در حوزه بهداشتی ِ طرح تحول نظام سلامت، هدف بالا بردن سطح آگاهی و سواد سلامت است و به همین منظور در برنامه ی خود مراقبتی از بین مردم، سفیر سلامت و حامی سلامت بین ارگان های دولتی گرفته می شود. قرار است که در این طرح به صورت اپلیکیشین این برنامه بر روی گوشی نصب و مطالب آموزشی زمینه بهداشت و درمان برای این سفیران ارسال شود.»
وی هم چنین درباره ی طرح بهداشتی مراقبت کودکان توضیحاتی ارایه کرد و گفت: « مراقبت مادران باردار، هدف مراقبت مادران، کاهش مرگ و میر مادر و نوزاد، و یک بارداری موفق، تولد نوزاد سالم و برای همین مادر به محض اطلاع بارداری، باید به مرکز بهداشتی درمانی، مراجعه و تشکیل پرونده می دهد. بعد هم یک سری آزمایش و سونوگرافی انجام می شود که مشخص شود آیا مادر از لحاظ بیماری دیابت، تیروئید، آنمی و سایر موارد سالم است. سونوگرافی هم انجام داده خواهد شد آیا جنین سالم است و طبق هفته بارداری، رشد کودک جلو می رود. در ادامه ی طرح مراقبت از کودکان، در هفته ۱۲تا ۱۶ بارداری یک سری آزمایش و سونوگرافی مجددن انجام می شود که آیا جنین مبتلا به سندرم داون هست یا نه؟ اگر سندرم داون مثبت باشد تا قبل از هفته ۱۶ بارداری سقط قانونی صورت می گیرد. دوران بارداری مادرمرده از لحاظ فشارخون و وزن گیری نیز بررسی می شود.»
قائد موسایی، عضو هیات موسس انجمن اندیشه سلامت سبز در ادامه افزود: « چنین دوران بارداری که مادر مراقبت می شود، آموزش های لازم نیز به او داده خواهد شد. از لحاظ شیر مادر به نوزاد دادن و مضرات شیرخشک، علایم خطر دوران بارداری، علایم خطر دوران نوزادی، تشویق مادران به زایمان طبیعی، عواقب سزارین و… مورادی است که مادر ِ کودک آموزش می بینید. در ای طرح به مادران توصیه می شود که بعد از تولد نوزاد در روز سوم تا پنجم ِ پس از ایمان، نوزاد را جهت آزمایش تیروئید، فنیل کتیل نوری یا pku، آزمایش شنوایی سنجی، نوزاد را به مرکز بهداشتی آورده تا این آزمایش ها انجام شود. زیرا اگر نوزاد مشکلی از لحاظ تیروئید، و یا pku داشته باشد تا قبل از ۳ ماهگی قابل درمان است و اگر دیر تشخیص داده شود، عواقب جبران ناپذیری مثل کم توان ذهنی، عقب مانده گی ذهنی و کندی رشد نوزاد را در پی خواهد داشت.»
فاطمه قائد موسایی در پایان افزود: « آموزش رفتاری باکو دک به والدین، مشاوره قبل ازدواج، آموزش مهارت های زندگی و فرزندپروری، آموزش رفتار در خانواده و مشاوره اعصاب و روان، مشکلات تحصیلی، فردی، زناشویی و مدیریت استرس، از جمله خدماتی است که قرار است در بُعد بهداشتی در چارچوب طرح تحول نظام سلامت به زودی به جامعه ی تحت پوشش ارائه شود.»
همان طور که گفته شد پرونده ی بررسی همه جانبه ی طرح تحول نظام سلامت در حوزه ی جغرافیایی استان بوشهر هم چنان باز است و از علاقمندان و صاحب نظران در حوزه بهداشت و درمان دعوت به عمل می آید تا نقظه نظرات و یادداشت های خود در این زمینه برای نشریه آوای هامون به یی میل shabankareh1362@gmail.com ارسال نمایند در تا شماره های بعدی انتشار دهیم.»