۹ چالش زیست محیطی استان بوشهر
محمود مقیمی
۱-افزایش جمعیت:
بدون شک بزرگترین چالش زیست محیطی که محیط زیست استان با آن درگیر است افزایش بیش از حد جمعیت انسانی در سطح استان میباشد.
جمعیت استان از ۸۸۶۲۶۷ نفر در سال ۱۳۸۵ به ۱۰۳۲۹۴۹ نفر در سال ۱۳۹۰ رسیده است که از این تعداد ۲/۶۵ درصد آنها در نقاط شهری و بقیه در نقاط روستایی سکونت دارند و میتواند به هر یک از جنبه های محیط زیست استرس وارد نماید و روزانه زمین های زیادی صرف گسترش توسعه شهری مورد استفاده قرار داده شود که خود باعث استرس به محیط زیست طبیعی منطقه شده و در حال حاضر این فشارها به طبیعت کماکان ادامه دارد.
۲-تعییرات اقلیمی:
این مورد یکی از بحث برانگیزترین و سیاسی ترین مسایل زیست محیطی می باشد که استان بوشهر را تحت شعاع خود قرار داده است. اخیرا اکثریت قریب به اتفاق متخصصین تغییرات اقلیم بر این باورند که در حال حاضر فعالیتهای مخرب انسانی تاثیر بسزایی بر تغییرات اقلیمی داشته که حتی از نقطه اوج آن گذشته است.به عبارت دیگر, دیگه فرصتی برای خنثی سازی و مقابله با آسیبهایی که تغییرات اقلیمی بر محیط زیست ایجاد کرده است وجود ندارد و بسیار دیر شده است. در این مرحله بهترین کاری که ما می توانیم انجام دهیم این است که تاثیرات منفی آتی بر محیط زیست را با توسعه روش های سازگار با محیط زیست وتولید انرژی از طریق کاهش و استخراج معادن و سوزاندن سوخت های فسیلی تنظیم کنیم. بر اساس تعهدات کشور مقرر گردیده که ۷۰ درصد گازهای گلخانه‌ای و آلودگی‌های دریا و خاک در منطقه عسلویه تا سال ۲۰۱۸ کاهش یابد. تا سال ۲۰۲۰ احتمال زیاد اجلاس APP پروتکل کیوتو را حذف خواهد کرد والبته تلاش این است که این پروتکل حذف نشود چون به نفع کشورهای در حال توسعه است اما در صورت حذف پروتکل کیوتو ADP جایگزین آن میشود. تا ۲۰۲۰ همه فعالیتهای استان به ویژه صنایع نفت و گاز عسلویه برای کنترل گازهای گلخانه‌ای به صورت داوطلبانه خواهد بود اما بعد از ۲۰۲۰ در صورت تصویب ADP مشکلات زیادی برای ما ایجاد میشود و مشمول جرایمی مانند مالیات بستن به نفت و امثال آن می‌شویم که شاید مشکلات آن کمتر از مشکلات انرژی هسته‌ای نباشد
۳-کاهش تنوع زیستی:
کاهش تنوع زیستی در سطح استان می تواند ارتباط مستقیم با نوع رفتار انسان با طبیعت داشته باشد. زمانی که ما با رفتارهای تخریب کننده یمان باعث نابودی زیست بومها و موجودات پیرامون آن میگردیم, تاثیر آنرا در زنجیره غذایی که موجودات بر اساس چرخه حیات به یکدیگر وابسته هستند خواهیم دید مانند استحصال زمین از دریا که باعث مدفون کردن طیف گسترده ای از موجودات آبزی در سواحل استان شده و باعث قطع ارتباط این موجودات با موجودات دیگر آبزی که در زنجیره غذایی شان از آنها استفاده میکنند گردیده است. تاثیر فاجعه بار کاهش تنوع زیستی بر محیط زیست به احتمال زیاد برای میلیونها سال آتی بر طبیعت کره زمین باقی خواهد ماند.کاهش فعلی تنوع زیستی را نیز به نام ششمین انقراض از آن یاد میکنند.
۴-چرخه فسفر و نیتروژن:
اگرچه ازاثر فعالیتهای انسانی بر چرخه کربن بهتر شناخت پیدا کرده ایم ولی کمتر از اثر فعالیتهای انسانی بر چرخه نیتروژن که واقعا تاثیرات آن بیشتر از چرخه کربن بر طبیعت است , اطلاعات داریم. نژاد بشری برای دهه ها است که از چرخه نیتروژن بعنوان یکی از روشهای مفید ,برای گونه های گیاهی و جانوری استفاده های متعددی می نماید همه ساله بشر بطور تقریبی ۱۲۰ میلیون تن نیتروژن را به اشکال واکنشی نظیر نیترات در قالب کود های حاوی نیتروژن برای محصولات کشاورزی و غذاهای افزودنی تبدیل می نماید. تخلیه پسابهای کشاورزی از طریق رودخانه ها به آبهای ساحلی و در نهایت دریا تاثیر منفی بر جمعیت پلانکتونهای گیاهی که مسولیت تولید اکسیژن به اتمسفر را دارند, خواهد گذاشت.
۵-آب:
متأسفانه استان بوشهر، رتبه دوم خشکسالی کشور را دارد از این رو کنترل این شرایط نیازمند مدیریت و همکاری همه مردم با مسئولین ذیربط است. استان بوشهر ۳ منبع تأمین آب شامل سد کوثر، چشمه ساسان کازرون و منابع آبی داخل استان دارد که ۶۵ درصد از سد کوثر،۲۷ درصد از چشمه ساسان و ۸ درصد هم از منابع داخلی آب برای استان بوشهر تأمین میشود. بر اساس استاندارد آب موردنیاز برای جمعیت شهری ۲۲۰ لیتر است اما برای شهر بوشهر ۲۰۰ لیتر آب نیاز است. متأسفانه بسیاری از مردم به مصرف بی رویه آب، عادت کرده اند این در حالی این که نه تنها استان بوشهر منابع آبی ندارد بلکه با توجه به خشکسالی های کشور، تأمین آب از استان های دیگر نیز با مشکلاتی همراه است
۶-اسیدی شدن دریا :
اثر مستقیم تولید بیش از حد گاز دی اکسید کربن باعث جذب ۲۵ درصد آن توسط دریاها از طریق اتمسفرمیگردد. گاز تولید شده با دیگر عناصر در طبیعت مخلوط شده و ترکیبی از اسید کربولیک تولید می نماید. بیش از ۲۵۰ سال گذشته سطح اسیدیته دریاها بطور تقریبی ۳۰ درصد افزایش یافته است و انتظار میرود این افزایش تا سال ۲۱۰۰ به ۱۵۰ درصد برسد.اسیدی شدن بیش از حد دریاها تاثیر منفی بر حیات موجودات دریایی بویژه صدفها و پلانکتونها همانند پوکی استخوان در انسانها خواهد داشت. اسید های موجود در دریاها باعث تخریب و از بین بردن اسکلت موجودات آبزی میگردد. اسیدی شدن دریاها ممکن چالشی در حیات موجودات دریایی ایجاد کند که تا به حال با آن برخورد نکرده باشیم.
۷-آلودگی:
آلودگی های خاک, آب و هوا که ناشی از ترکیبات شیمیایی بوجود میایند سالیان سال طول خواهد کشید که شکسته شده و از محیط خارج شوند. اکثر اینگونه ترکیبات شیمیایی تولیدات ناشی از زندگی مدرن است که ما از طریق توسعه صنایع نفت و گاز در سطح استان بوجود آورده ایم.. آلودگی تنها به هوا محدود نمی شود بلکه خاک از دیگر عناصر زمین است که در معرض آلودگی قرار دارد. مواد سمی مشترک نطیر فلزات سنگین, نیتراتها و پلاستیک باعث آلودگی خاک میگردد. پلاستیک های زیادی که توسط بشر به طبیعت رها میگردد در نهایت وارد آبهای ساحلی استان و از آنجا به دریاها رها میشود. اینگونه پلاستیکها که از دید برخی از مردم بعنوان آلودگی از آنها یاد نمی شود معمولا با بادهای غالب به سمت دریا هدایت شده و باعث ایجاد آلودگی دریا و حتی مرگ برخی موجودات دریایی نظیر لاکپشتان دریایی میگردد که آنها را به اشتباه بجای عروس دریایی یا جله فیش مصرف کرده و در سیستم تنفسی آنها گیر کرده و باعث خفگی آنها میگردد.
۸-نازک شدن لایه ازون:
آیا شما تا به حال یک گلخانه دیده اید؟ گلخانه یک اتاق شیشه‌ای است که نور خورشید از شیشه‌های آن به داخل می‌تابد و هوای گلخانه را گرم می‌کند اما شیشه‌های گلخانه اجازه نمی‌دهند که این هوای گرم از گلخانه خارج شود. جو یا هوایی که اطراف ماست, شبیه یک گلخانه است گازهای گلخانه در جو درست مثل شیشه های گلخانه عمل می کنند نور خورشید پس از عبور از لایه های گازهای گلخانه ای وارد جو میشود. زمانی که نور خورشید به سطح زمین می رسد, مقداری از انرژی گرمایی آن توسط آب, خاک و سایر موجودات جذب می شود. مقداری هم در جو زمین می ماند و باقیمانده آن به فضا برمیگردد. اگر مقدار گازهای گلخانه ای در جواز حد طبیعی آن بالاتر باشد, انرژی کمتری به فضا بر میگردد. در نتیجه جو زمین گرمتر میگردد و بدنبال آن دمای کره زمین افزایش می یابد. اثر گلخانه ای, کره زمین را به اندازه ای گرم نگه می دارد که ما انسانها بتوانیم بر روی آن زندگی کنیم و اما اگر اثر گلخانه ای شدت یابد, ممکن است دمای زمین به قدری زیاد شود که ما و بقیه گیاهان و جانوران نتوانیم آنرا تحمل کنیم. از مهم‌ترین گازها ی گلخانه ای می‌توان بخار آب و دی‌اکسیدکربن را نام برد. از دیگر گازهای گلخانه‌ای می‌توان به گاز متان اشاره کرد. مجموعه اینگونه گازها به وفور در منطقه صنعتی عسلویه تولید میشود که در دراز مدت در صورتیکه قوانین و الزامات زیست محیطی رعایت نگردد و جهت کاهش اینگونه گازها از تکنولوژیهای پاک و نوین استفاده نگردد با فاجعه زیست محیطی در سطح استان به ویژه در منطقه عسلویه روبرو خواهیم شد. .
۹-صید بی رویه و غیرمجاز:
کاهش بیش از ۸۰ درصدی ذخایر میگو در خلیج فارس در سالیان اخیر افزون بر نگرانی متولیان شیلات بوشهر، به باور مسوولان اتحادیه صیادی، فعالیت در زمینه صید را نیز برای فعالان این بخش استان غیراقتصادی کرده است. در کنار توصیه کارشناسان شیلات برای بهره گیری از ادوات صید استاندارد و ممنوع کردن برخی از روش ها از جمله صید ترال در سالیان گذشته برای جلوگیری از کاهش ذخایر، اقدام به صید غیرمجاز و بی رویه در فصول ممنوعه در چند سال اخیر تاثیر منفی زیادی بر کاهش ذخایر آبزیان بویژه میگو در خلیج فارس گذاشته است. براساس یک رویه دیرینه یکماه قبل از آغاز صید میگو، که در نیمه دوم مرداد در استان بوشهر آغاز می شد، صیادان طرحی خودخواسته را با عنوان بیرون کشیدن لنج ها از دریا برای تعمیرات و آماده شدن برای فصل صید اجرا می کردند که فرصتی برای تجدید ذخایر قلمداد می شد. اما در سالیان اخیر برخی افراد صیادنما، بدون توجه به این رویه، اقدام به صید در فصل غیرمجاز می کنند به طوری که قبل از آغاز رسمی صید به وفور میگو در بازار عرضه می شود. شدت اثرات مخرب صید غیرمجاز در خلیج فارس باعث شده تا برخی از گونه های آبزی و ذخایر منقرض شوند و یقینا اگر این روند ادامه داشته باشد دیری نخواهد پایید که بسیاری دیگر از گونه ها نیز به سرنوشت ماهی حلوای سفید مبتلا شوند. در گذشته بیش از پنج هزار تن میگو از آب های سرزمینی در حوزه استان بوشهر برداشت می شد که هم اکنون این رقم به کمتر از ۷۰۰ تن رسیده است. بر اساس مطالعات و برآورد های پیش بینی شده تا سال ۲۰۵۰ هیچ گونه ماهی در دریا باقی نخواهند ماند. در واقع اینگونه پیش بینی ها گویای تاراج ذخایر آبزی در دریا خواهد بود که خبر خوبی برای نسل های آینده نخواهد بود. انقراض بسیاری از گونه های ماهی بواسطه صیدهای بی رویه و غیر مجاز توسط انسانها از دریا ها و اقیانوسها جهت عرضه به بازار بعنوان محصولات دریایی ,جمعیت اینگونه موجودات آبزی را با خطر جدی مواجه کرده است. کاهش شدید ذخایر ماهی کد((cod دراقیانوس اطلس نمونه وارز اینگونه دچار سقوط و اضمحلال شدن ذخایر این آبزی بوده که باعث شده جمعیت آنها رو به انقراض برود.