پرچم صلح را همواره زنان برافراشته اند
مطالبات زنان را قطره چکانی دادن به جز متوقف کردن مسیر توسعه پایدار هیچ حاصلی ندارد
گفتگوی اختصاصی آوای هامون با شهربانو امانی
شهربانو امانی؛ فعال سیاسی اصلاح طلب، در تاریخ چهارم آذر ماه ۱۳۹۲، با حکم دکتر معصومه ابتکار معاون رییس جمهور و رییس سازمان حفاظت محیط زیست، بعنوان مشاور رییس سازمان حفاظت محیط زیست در امور زنان و خانواده منصوب شد و تا کنون در همین سمت مشغول به فعالیت است. امانی؛ نمایندگی مردم ارومیه در دورههای مجلس پنجم و ششم شورای اسلامی را در کنار دیگر فعالیت های خود، در کارنامه دارد. یکی از دغدغه های امانی در کنار مساله بحرانی محیط زیست، مساله زنان و حضور آنها در عرصه عمومی هست. جهت آشنایی بیشتر از ایده ها و نظرات وی در خصوص نقش زنان در توسعه پایدار، آوای هامون گفت و گویی با وی انجام داده که در ادامه می خوانید: آوای هامون: به دلیل پیچیدگی و فراوانی مسایل دنیای امروز و مشکلات آن، سازمان ملل در طرح توسعه پایدار، اهداف خود را از ۸هدف طرح هزاره به ۱۷ هدف در طرح توسعه پایدار افزایش داد. نظر شما در خصوص افزایش اهداف و گستردگی بیشتر موضوعات در ۱۷حوزه چیست؟ اگر چنانچه در قرون قبلی دانش بشری هر صد سال، دو برابر می شده اکنون بنا به گفته کارشناسان در طی چهار سال دو برابر شده است. با توجه به اینکه تولید و انباشت دانش بشری در قرن بیست و یکم و در هزاره ی سوم بسیار زیاد بوده و با توجه به انباشت دانش بشری و نخبگان جهان، این تغییرات در حوزه دانش مانند سرعت نور در جهان درنوردیده می شود. لذا همانگونه که انفجار دانش بشری در اواخر قرن بیستم و قرن بیست و یکم حادث شد، متاسفانه همانگونه؛ زیاده خواهی بشرنیز افزایش یافت. شعار سازمان ملل در سال ۲۰۱۵ برای حفظ کره زمین و محیط زیست این بود که “هفت میلیارد رویا، یک زمین، با احتیاط مصرف کنید” این به این معنی هست که به اندازه ی تولید دانش، فشار بر روی کره زمین و فشار بر روی منابع پایه آب، هوا و خاک آمده و حال کره ی زمین خوب نیست و از هر زاویه و از هر گوشه جهان به محیط زیست و حفظ زمین نگاه کنیم، نفس زمین به شماه افتاده است. لذا وقتی که سران ۱۹۳ کشور دور هم جمع شدند و از ۸ هدف اهداف هزاره را از توسعه همه جانبه به توسعه پایدار در ۱۷ هدف افزایش دادند، این به آن معنی است که توجه به محیط زیست داشته باشیم. یعنی هرکجای زمین، هر کسی بخواهد کاری را انجام بدهد باید توجه کند که چه فشاری بر زمین و منابع پایه بوجود می آورد و اینکه آیا این امر جبران پذیر هست یا نه؟ کما اینکه هر اتفاقی در روی کره خاکی می افتد یک و نیم سال زمان لازم هست تا بتواند خود را ترمیم بکند. لذا این حساسیت و دغدغه برای سران کشورهای جهانی با انباشت دانش بشری صورت گرفت. همین طور چون هر جای جهان هر زخمی بر تن مادر جهان، یعنی کره ی زمین زده شود، این زخم فقط در یک گوشه و مال یک کشور نیست. در واقع همه شریک این زخم هستند و همه از این زخم آسیب خواهند دید. در رابطه با افزایش تعداد اهداف توسعه پایدارباید اضاف کنم که تعدادی از پیشنهادات ایران توسط رییس جمهور روحانی به پیشنهادات طرح توسعه پایدار اضاف ومصوب شده ا ست. آوای هامون: اهدافی که در طرح توسعه پایدار در دستور کار قرار گرفته، با هدف توانمندی زنان تا سال ۲۰۳۰ شکل گرفته است. بنظر شما تا چه میزان این اهداف در کشورها، به خصوص کشورهای توسعه نیافته و در حال توسعه مورد استقبال قرار می گیرد؟ به گفته ی یکی از بزرگان -زن یا مادر- “محیط زیست انسان” هست. علی رغم اینکه در خیلی از کشورها سعی شده نابرابری های جنسیتی و شکاف جنسیتی در طول روند توسعه بهبود پیدا کند و برابری جنسیتی برای تمام آحاد جامعه اعم از زن و مرد بوجود بیاید ولی کماکان شاهدیم که قدرت همواره در دست مردان هست. لذا شاید نهادینه شده که کارآفرینی و اداره ی جهان به دست جنس مذکر یا مردان هست. شاید این باور در برخی از زنان نیز بوجود آمده است که چرخ جهان با دست مردها بهتر می چرخد. ولی امروزه با توجه به مشکلات بسیار زیاد بالاخص تولید سلاح های کشتار جمعی و جنگ افروزی های همیشگی که متاسفانه تنها از نظر جغرافیایی بعضا جابجا می شود وخشونت طلبی و افراط گرایی دامن جامعه بشری را خون آلود و چرکین کرده و بالاخص آسیب بسیار جدی به زنان و بچه ها و مام جهان و کره زمین زده است. لذا در اهداف ۱۷گانه ی توسعه پایدار، همانگونه که توجه به توسعه اقتصادی، اجتماعی و محیط زیست شده به زنان نیز توجه شده است. مثلا ردیف پنج این طرح، صراحتن به برابری جنسیتی اشاره دارد. تا زمانی که برابری جنسیتی برای بهبود حال کره ی زمین باشد، به آن هدف غایی و نهایی نخواهیم نرسید و تغیییر نگرش حتی برای سران ۱۹۳کشور جهان حادث شده و اتفاق افتاده است. بندهای طرح توسعه پایدار، نشانگر این هست که (کما اینکه اگر کارشناسان معتقدند که اگر یک مرد را آموزش دهیم فقط یک انسان آموزش دیده است. اگر یک مرد را توانمند سازیم تنها یک مرد توانمند شده ولی اگر ما یک زن را آموزش دهیم و توانمند سازیم، نسل ها را آموزش داده ایم) در بحث هزینه فایده توجه به توانمندسازی زنان در همه جوامع بالاخص در جوامع توسعه نیافته یا در حال توسعه، می تواند برای استفاده بهینه و مطلوب از نیمی از سرمایه های انسانی و کشورهای مختلف جهان کمک کند. آوای هامون: بنظر شما تا چه میزان طرح اهداف توسعه پایدار سازمان ملل در ایران مورد استقبال قرار می گیرد و یا موفق می شود؟ در ایران هر از چند گاهی دستگاه های اجرایی بر اساس برنامه های کوتاه مدت توسعه در خصوص حوزه زنان، برنامه هایی را اجرا کرده اند و تجاربی دارند. مانند بحث واکسیناسیون، پیشگیری از معلولیتها، طرح های کوتاه مدتی که نهادهای اجرایی در روستاها به دلیل شکاف های شهری- روستایی انجام داده اند.عناصر تشکیل دهنده ی جامعه، تمامی اعضای یک کشور و یک جامعه هستند. لذا کارهایی که دولت و نهادهای مختلف انجام داده، لازم بوده ولی کافی نبوده است. بالاخص در حوزه ی محیط زیست به دلیل آنکه سازمان محیط زیست یک سازمان حاکمیتی است و ابزار کافی برای نهادینه کردن و حساس کردن مردم در ارتباط با بحرانهای محیط زیستی که زیاد جدی هستند را در اختیار ندارد و چون آن توان را ندارد، پس کافی نیست. ما نزدیک به ۲۶۰۰ محیط بان در کل کشور داریم. سازمان محیط زیست بدون توجه مردم به بحث های محیط زیست و ایجاد عزم و اراده جدی و لازم، هم در سازمان ها و ارگان ها و نهادها و هم حساس کردن آحاد مردم در حفظ محیط زیست هیچ چاره ای ندارد. متاسفانه در بحث رسانه که امروزه یکی از ابزار بسیار مهم و تاثیرگذار اطلاع رسانی، آگاهی سازی و جلب همکاری مردم و تاثیرگذاری در رفتار مردم بالاخص رسانه دیداری و رسانه ملی هست، علی رغم تلاش هایی که شده است، سازمان محیط زیست یا حساسیت های سازمان محیط زیست هنوز در رسانه های ملی جدی گرفته نشده است. شاهد سخنم فرمایشات مقام معظم رهبری در ۱۷اسفند ۱۳۹۳ هست که اگر نهادها و ارگان های حاکمیتی و دولت و همه قوا فرمایشات ایشان را مطلوب العین بکنند به اهداف توسعه پایدار هم در کشور هودمان و هم در کشورهای منطقه و هم کشورهای هم سان خودمان در جهان برسیم. در سال ۹۳ در ارتباط با آگاهی و توانمندسازی زنان برای حفظ آب و صرفه جویی در آب، طرحی را برای آگاهی سازی و توانمند سازی زنان روستایی با تشکیل سازمان های محلی در حوزه دریاچه ارومیه به دستور خانم ابتکار؛ رئیس سازمان محیط زیست کشور شروع کرده ایم. تغییر رفتار در جامعه به خصوص در جامعه روستایی برای زنان، مشکل است و نهادینه کردن و استمرار آن نیازمند پشتیبانی است. خوشبختانه کارها پیش می رود و این فعالیت ها در دستگاه های دیگر نیز با توجه به امکانات در دسترس آنها صورت گرفته و هشت گامی که برای تشکیل سازمان های محلی بوده، هدف گذاری شده است. در ارتباط با “معیشت جایگزین” یا “مشاغل سبز” می توانیم بگوییم که سازمان محیط زیست گام هایی هر چند کوچک برداشته و اجرای این طرح در آذربایجان غربی و شرقی شروع شده است. هر چند سرعت آن بسیار آهسته هست ولی برای نهادینه کردن و فرهنگ کردن و تغییر رفتار دادن یک پروسه، زمان لازم است. خوشبختانه حساسیت مردم منطقه و ایران در ارتباط با خشک شدن تالاب ها و خالی شدن سفره های زیر زمینی، بوجود امده است و برای گامهای بعدی باید تلاش بکنیم که چه باید کرد. در استان آذربایجان تمامی کارها را نهادها و سمن ها دارند به پیش می برند. این امادگی هست که در هر جای ایران نیاز به تشکیل تکنیک های سازمان محلی هست، کارشناسان و مجریان این طرح که سمن ها هستند،می توانند در کشور در هر جایی که به این طرح علاقمند هستند، ان را اجرایی کنند. لذا امروز همگرایی که موجب هم افزایی نهادهای دولتی و حکومتی است، می تواند به پیش برد اهداف کمک شایان توجه ای را بکند. آوای هامون: برای طرح هایی که اشاره کردید، تا چه میزان به قشر زنان توجه شده است؟ اولین قدم ما در ارتباط با تشکیل سازمان های محلی زنان بود. طبق دستور سال گذشته خانم دکتر ابتکار درواقع اگر در روستاها مردان هم اعلام آمادگی کنند حتمن این طرح قابل اجرا هست. طرح مورد اشاره در راستای طرح IPcN یاهمان طرح توسعه پایدار در حوزه کشاورزی هست که از سال ۹۰ با کمک دولت ژاپن در روستاهای آذربایجان اجرا می شود. درواقع ، از صفر تا صد این پروژه با همیاری و مشارکت خود زنان روستایی بوده است. یکی از رکن های اصلی این پروژه “توسعه یار روستایی” بوده که در روستا با روستاییان زدگی می کند. خوشبختانه تا این مرحله استقبال خانم ها خوب بوده و ما نتوانسته ایم به خواسته های آنان جوابی دهیم چون منابع مالی محدودی برای شروع کار و پشتیبانی صندوق های محلی داریم. یکی از ارکان مهم سازمان های محلی، صندوقی است که با پول خود خانم ها افتتاح می شود و خانم ها هر دو هفته یک بار حق عضویت را تعیین می کنند و این صندوق فقط و فقط بر اساس پروژه هایی است که اعضا پیشنهاد می کنند و مورد مصوب اعضا قرار می گیرد و به جز اشتغال، به هیچ کدام از نیازهای اعضای سازمان از این صندوق تسهیلات پرداخت نمی شود. -برای این طرح داخلی مشکلات مالی وجود دارد و اگر برای اجرای طرح توسعه پایدار برنامه هایی ریخته شد، مشکلات مالی آن را چگونه برطرف می کنید؟ این موارد طرح توسعه پایدار باید تبدیل به طرح های ملی شود و دربرنامه ششم دولت این برنامه ها آورده شده و خوشبختانه جز اولین کارهایی است که مجلس دهم باید به آن توجه کند و اگر هم نباشد باید مجلس اضافه کند. در معاونت زنان و امور خانواده، کارگروه روستایی- عشایری و مناطق توسعه نیافته را تشکیل داده اند و معتقدیم که برای ماندگاری و نهادینه شدن توسعه پایدار، باید تمامی عناصر یک جامعه آن را باور داشته باشند. هرچند که باید تصمیم گیران و برنامه سازان، اول باور داشته باشند و بعد برنامه های خود از جمله برنامه کوتاه مدت را در بودجه سنواتی و جز وظایف و تکالیف سازمان های دولتی و نهادهای مرتبط بگنجانند. در واقع همه ی ارکان جامعه باید برای استقرار اهداف آموزش های لازم را بکار بگیرند و هم افزایی را جز اهداف اصلی خود قرار دهند. آوای هامون: با توجه به نگاه های جنسی و تبعیض های جنسیتی که به زنان در جامعه ایران وجود دارد، پیش نیازهای اجرای طرح توسعه پایدار چیست؟ من معتقدم که حساسیت کافی در ارتباط با سوال شما اتفاق افتاده است. کما اینکه در انتخابات شهر و روستا و در انتخابات مجلس دهم یک گام بلندی برداشته شد و نسبت زنان منتخب مجلس افزایش پیدا کرده و از نه نفر به هجده نفر رسیده ودر تاریخ پارلمانی جمهوری اسلامی رکورد دار شده است. خانم های منتخب مجلس این مهم را با گوشت و پوست و استخوان لمس و در ک کردند. بالاخص تمامی نماینده های منتخب نیمی از رای های مستقیم خودشان را از جامعه زنان گرفته اند. این مطالبات به حق و انباشته شده ی تاریخی را هر چند، هر مجلس با توجه به شعارها و برنامه های خود، سعی می کند محقق کند ولی مطالبات زنان و نیمی از جامعه را قطره چکانی دادن به جز متوقف کردن مسیر توسعه پایدار هیچ حاصلی ندارد. آوای هامون: برای حل مساله مطالبات زنان چه راهکارهایی پیشنهاد می دهید؟ توسعه زمانی پایدار خواهد بود که تمامی ارکان جامعه در توسعه و استقررتوسعه مشارکت داشته باشند و ایفای نقش کنند. استفاده از نیمی از جمعیت کشور به عنوان سرمایه های مهم انسانی و فکری مخصوصا با تحصیلات دختران کشور و جامعه دانش آموحته ی زنان و دختران بدون حضور این نیم پیکره ی جامعه محقق نخواهد شد. من معتقدم که در این راستا فرصت برای رییس جمهور روحانی هست. کما اینکه در کرمان گفتند من به همه ی وعده هایم وفادار هستم. یکی از این وعده های بسیار مهم ایشان که بارها و بارها باز پخش و بازتولید شده این است که زنان، شهروند درجه دو نیستند و بسترهای لازم برای ارتقای شرایط حضور زنان در اداره ی کشور و پست ها را داده اند. لذا زنان بعد انتخابات دهمین دوره مجلس، یک مطالبه مهم از دولت دارند که به این صحبت مهم جامه عمل بپوشانند ویک مطالبه به حق از مجلسیان و مجلس نشینان دهم دارند که به زنان به عنوان رای دهندگان و به عنوان نیمی از پیکره ی جامعه توجه ویژه بکنند و این شکاف عمیق تاریخی را کمک کنند تا پر شود. ظاهرا در جامعه اینگونه هست که مردان کار آفرینند و همه خوبیها را مردان می توانند انجام دهند. ما هم پسرانمان را در طول تاریخ، شاید اینگونه تربیت کرده ایم. آوای هامون: چون طرح توسعه پایدار ۱۵ ساله هست، به نظر شما با تغییرات سیاسی در ایران، این طرح قابلیت آن را دارد که در طی دورههای مختلف سیاسی دنبال گردد؟ هرچند که این دغدغه ی شما درست است و اگر مقامات اجرایی، مخصوصا شخص اول اجرایی کشور که رییس جمهور هست و مسئول هست قوانین اساسی و قوانین کشور را پاس بدارد و اجرایی کند، اگر اعتقاد و باوری به برنامه نداشته باشد، چه اتفاقی می افتد؟ ما برای سال ۱۴۰۴ برنامه بیست ساله؛ یعنی سند بالا دستی را داریم. هرچند که رییس جمهور قبلی هیچ توجه ای به این مساله نکرد و گفت من این برنامه را قبول ندارم و قانون گریزی را نهادینه کرد. ولی خوشبختانه روند جامعه رو به مسیری است که قانون مطلوب العین هست ومقامات کشور با توجه به اینکه جناب روحانی تجربه کافی در اجرا را دارد و ضمنا مردم ایران شعارهای بی قانونی و تاثیرات بی قانونی که حاصل آن هرج و مرج هست، و از بین رفتن سرمایه های حتی بین نسلی هست را با چشم خود دیدند و با گوشت و پوست و استخوان لمس کردند. لذا قانون مطلوب العین و اجرای قانون وظیفه ی تک تک مسئولین هست و خوشبختانه وقتی کشور از پرتگاه هولناک در سال ۹۲ (انتخابات ریاست جمهوری)نجات پیدا کرده است، مطمئنا با سکانداری فرزندان خدوم این کشوراین طرح نهادینه خواهد شد و با رفت و آمد یک جریان سیاسی یا یک فرد، جامعه به مسیر قبلی برنخواهد گشت. لذا اگر قانون ملاک عمل تک تک مسئولین در هر رده و در جامعه نهادینه شود و ملاک قانون باشد طبیعتا تکانه های جدی و تغییرات بنیادی در فرآیند توسعه پایدار در کشور به وجود نخواهد آمد. توجه به زنان و محیط زیست دیرهنگام هست ولی می شود با یک سرعت و توجه ویژه هم در جهان وهم درایران که راهی غیر از این وجود ندارد، می توان آن خلا را پر کرد و دستی که گهواره ای را تکان می دهد، قطعا هیچ وقت نمی تواند جنگ طلب باشد و نمی تواند محیط زیست و جامعه ای را از بین ببرد. لذا همه با هم اگر اول با خودمان و محیط زیست و طبیعت پیرامون خودمان آشتی بکنیم قطعا جهانی عاری از افراط گرایی و خشونت طلبی که پیشنهاد رییس جمهور ایران در سازمان ملل و مصوب سازمان ملل هست، کمک به صلح خواهد کرد و اگر در دنیا مشعل جنگ را مردان برافروخته اند، پرچم صلح را همواره زنان برافراشته اند.