یونسکو در سال ۱۹۸۷ در گزارشی اعلام می کند که: در بلندمدت هیچ اقدامی در زمینه کاهش تهدیدات محلی و بین المللی علیه محیط زیست روی نخواهد داد مگر اینکه میزان آگاهی های مردم درباره ارتباط عمیق میان کیفیت محیط زیست و تامین نیازمندی های مستمر انسان افزایش یابد.” این عبارت به عنوان مقدمه و مدخلی بسیار مناسب می تواند مدنظر قرار گیرد تا به بحثی کلی درباره نقش زنان در توسعه پایدار و حفظ محیط زیست ورود کنیم.
در تکمیل این نکته ای که گفته شد باید نقش هر فرد در جامعه برای حفاظت از محیط زیست را مورد تحلیل و واکاوی قرار دهیم، می بایست به وجوه و ساحت های حقوقی و قانونی این امر اشاره کنیم؛ آن چنان که در اصل پنجاهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران برنقش اساسی نسل های امروز و فردا برای حفاظت از محیط زیست تاکید و تکیه شده است. این تاکید بر نسل های فردا خودش مبین نکات بسیار زیادی هست که به مساله نقش زنان در حفاظت از محیط زیست می تواند همه آحاد جامعه را متوجه و متذکر گردد. این نقش بسیار مهم و حیاتی را در انتقال مفاهیم و ضروریات حیاتی بین نسلها، همواره زنان و مادران ایفا کرده اند؛ نقشی تربیتی و آموزشی که در اغلب موارد بر دوش زنان و مادران خانواده گذاشته شده است. عمومی بودن حفظ محیط زیست که امری قانونی و حقوقی برای تمام شهروندان تلقی شده، به تمامی می تواند بر دوش آموزش عمیق مادرانی باشد که بی واسطه با کودکان و نوزادان ارتباط برقرار می کنند و نخستین مرجع آموزش و تعلیم و تربیت نسلهای بعد هستند.
از سویی دیگر هر برنامه توسعه ای که تدوین و برنامه ریزی شود، زمانی می توان از موفقیت آن امیدوار بود که همه گروه های اجتماعی در اجرای آن نقشی را برای خود تعریف شده بیابند و حوزه های نقش پذیری اجتماعی خویش را معلوم و مشخص در اختیار داشته باشند. در این حوزه برنامه ریزی توسعه ای هم می توان از گروهی یاد کنیم که نیمی از جمعیت هر ملتی را به خود اختصاص می دهد، و این زنان هستند که به نظر می رسد در توازنی اجتماعی باید نقش خود را در توسعه ایفا کند. در همین زمینه می توانیم از افزایش تشکیل انجمن های زیست محیطی توسط زنان در جامعه ایران یاد کنیم که چگونه این گروه در نظر دارند که به صحنه اجتماع بیایند و مسئولیت شهروندی خودشان را در قبال محیط زیست محقق سازند. این مشارکت همگانی و فراگیر زنان حاکی از عمق درک و فهم این گروه اجتماعی هست که نسبت به محیط زیست و سرنوشت نسلهای آینده دارند و می توان با اندک پژوهشی در لایه های زیرین جامعه ایران، به این خیزش آرام زنان در حوزه محیط زیست واقف شد.
همه نکاتی که در بالا ذکر شد در ارتباط بسیار پیچیده و همبسته ای با نوع حکمرانی قرار می گیرد که با توجه به آنچه که در دستورالعملهای سازمان ملل متحد جهت عمران و آبادانی آمده باید همه گروه ها در شکل دهی به حکمرانی پایدار هم صدا شوند و به نوعی همه گروه ها در این حکمرانی سهیم باشند و تریبونی برای ارائه صداهای خود در اختیار داشته باشند. و اینجا هست که برای رسیدن به این حکمرانی پایدار باید زنان و مردان در کنار هم به مشارکت اجتماعی بپردازند تا در نهایت به جوامع به توسعه پایدار دست یابند.
جامعه ایران در مسیر رشد و توسعه ای که قرار گرفته، امکان بارور شدن توانایی ها و ظرفیت های اجتماعی زنان را بسیار مهیا نموده و ازهمین رو می توان از افزایش نرخ رشد موفقیت های علمی در بین زنان و دختران ایرانی یاد کرد و همین شاخص نشان دهنده این نکته ظریف هست که سرمایه های انسانی توسعه پایدار در سرزمین مان تا چه حد می تواند پتانسیل بالایی داشته باشد وقتی که زنان و دختران یک سرزمین دارای علم و آگاهی بالایی باشند. ازهمین رو هم هست که در حال حاضر با افزایش حجم فعالیت ها و کنشگری های مدنی در حوزه های متعدد اجتماعی فرهنگی و به خصوص زیست محیطی در سطح کشور مواجه شده ایم. این ورود زنان به عرصه و کارزار مشارکت اجتماعی می تواند با خود امکان ها و فرصت های توسعه پایدار را به ارمغان بیاورد. این ورود و خیزش آرام زنان در عرصه های مشارکت زیست محیطی در چند سال اخیر همراه شده با روی کار آمدن دولت تدبیر و امید و ریاست سرکارخانم دکتر ابتکار که ایشان اهتمام جدی در حوزه نقش آفرینی زنان در حفاظت از محیط زیست دارند. در دوره ریاست ایشان بستری فراهم آورده شده تا هر شهروندی با آزادی کامل وارد فعالیت های زیست محیطی شوند و به گونه ای مطالبات زیست محیطی خودشان را بیان نمایند.
اداره کل حفاظت محیط زیست استان بوشهر در راستای سیاستگذاری های سالانه خویش و با الگوبرداری از سیاستهای کلان سازمان مرکزی حفاظت محیط زیست سال ۱۳۹۵ را به فعالیت های توسعه پایدار در روستاها و آموزش زنان روستایی جهت توانمندسازی آنان، آنگونه خواهد پرداخت که در میان مدت امکان شکل گیری مشاغل سبز و رشد اقتصاد سبز در این مناطق به وجود آید. توجه به ملاحظات جغرافیایی و مکانی خاص هر منطقه در رشد این برنامه توسعه ای به عنوان یک اصل برنامه ریزی مورد توجه قرار خواهد گرفت و در بلندمدت امکانی شکل خواهد گرفت که تولید ثروت محلی از طریق توجه به ملاحظات اکولوژیکی و ظرفیتهای سرزمینی به رویکردی عام در عرصه عمومی این استان مبدل گردد.
دکتر حسین دلشب
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان بوشهر