- هامون ایران - https://www.hamooniran.ir -

کسب و کارهای سبز زنان در استان بوشهر؛ مقاله ای دکترحسین دلشب

کسب و کارهای سبز زنان در استان بوشهر

حسین دلشب

دکتری محیط زیست

 

 

محیط ‌زیست به عنوان بستر و مکان زندگی انسان‌ها و دیگر موجودات، از اهمیت فراوانی در رشد و توسعه یک جامعه برخوردار است. از آنجا که محیط‌ زیست در طول تاریخ، خصوصاً دوره‌‌های اخیر، در سطوح بین‌المللی، ملی و منطقه ای مورد تهدید و آسیب جدی قرار گرفته، باید علل این تهدیدها را شناسایی و برای محو یا به حداقل رساندن آن‌ها تلاش کرد. یکی از مهم‌ترین مسائل و مشکلات محیط زیست، علاوه بر کم اطلاعی و ناآگاهی مردم و ضعف میزان اطلاع ‌رسانی محیط زیستی آنان سیاستها و روشهای دستیابی به رشد اقتصادی و اشتغال است. لذا برای دستیابی به توسعه پایدار و کاهش فقر می بایست با سرمایه گذاری در اقتصاد سبز و هزینه نمودن در بخش هایی مانند فناوریهای پاک، انرژیهای نو، خدمات آب، حمل و نقل سبز،کشاورزی و جنگلداری پایدار در جهت ریشه کنی فقر و اقتصاد کم کربن حرکت نمود. این مساله مهم در اجلاس ریو +۲۰ مورد توافق جامعه جهانی قرار گرفت

برای اینکه بتوانیم تصمیم عاقلانه ای در خصوص حفظ کیفیت محیط زیست طبیعی اتخاذ کنیم آگاهی از خدمات طبیعت و ارزش آنها ضروری است. برای انتخاب بهترین راه حل از میان راه حلهای موجود کاربری های طبیعت باید راه حلی را انتخاب کنیم که بیشترین ارزش را داشته باشد. در موارد زیادی تصمیم گیری های اشتباه بشر در استفاده از منابع طبیعی باعث حصول دستاوردهای ناچیز و تخریب بیش از حد آنها شده است. بنابر این با آگاهی از خدمات محیط زیست طبیعی اهمیت و ارزش آنها مشخص می شود و به تصمیم گیری بخردانه برای استفاده از مواهب زیست محیطی منجر می شود. ارزشگذاری مواهب زیست محیطی می تواند بر مبنای توجیه های سودگرایانه، اکولوژیکی، زیبایی شناختی و اخلاقی انجام شود. تعیین ارزش اقتصادی مواهب زیست محیطی به منظور حفظ طبیعت و تصمیم گیری عقلانی برای استفاده از آنها باید با اصول اخلاقی حفظ کیفیت محیط زیست و توجه به حق حیات برای تمامی گونه ها سازگار باشد. به عقیده اقتصاددانان وابستگی ارزشگذاری به رضایت و خشنودی انسان باعث تهدید زندگی سایر گونه ها نمی شود. بسیاری از قوانین بیان کننده این مسئله هستند که ارزشگذاری بر اساس دیدگاه جدید نه تنها رضایت انسان را در نظر می گیرد بلکه در حقیقت اعتدال را نیز رعایت می کند.

توجیه اخلاقی بر این مبنا استوار است که سایر موجودات نیز حق دارند و مسئولیت اخلاقی ما حکم می کند که به ادامه حیاتشان کمک کنیم. توجیه اخلاقی به تمامی موجودات زنده، اکوسیستمها و حتی اشیاء بی جان نیز توجه دارد و حق نسلهای آینده را نیز در نظر می گیرد. بنابراین گذار به اقتصاد سبز نه تنها ارزش سرمایه طبیعی– بعنوان تامین کننده رفاه بشری و معاش خانوارهای آسیب پذیر را شناسایی و نشان می دهد بلکه در ایجاد سرمایه طبیعی جهت پیشرفت اقتصاد پایدار نیز سرمایه گذاری می کند. یکی از فرصت های پیش روی زنان در این زمینه توسعه گردشگری جهت به حرکت درآوردن اقتصاد محلی و فقر زدایی است. بازیافت پسماند و تولید انرژی از آن، سرمایه گذاری در بخش آب سالم و بهداشتی برای افراد کم درآمد و… از فرصت های پیش روی اقتصا و مشاغل سبز است.

استان بوشهر با پیشینه تاریخی عمیق و برجسته و توان اکولوژیک بالا در جنبه های زیستی حیات وحش موقعیت برجسته ای را جهت گردشگری و استفاده عموم از مواهب طبیعی داراست. این استان تنوع زیستی غنی و کم نظیری از گونه های گیاهی و حیات وحش در خود دارد وگونه های مختلفی از ماهیان، خزندگان، پرندگان و پستانداران در اکوسیستم های متنوع آن زیست می کنند.

وجود جمعیت های آهوان در منطقه مند و جزیره خارک، جنگل حرا در نای بند و منطقه مند، صخره ها و توده های مرجانی در نای بند و خارک، لاک پشت نوک عقابی در جزایر مند و خارکو ، غارها و آبشارهای نمکی کوه نمک، وجود انواع کلونی پرندگان در حله و دیگر مناطق زیست محیطی و وجود دیگر گونه های متنوع جانوری و گیاهی در این مناطق گوشه ای از توانمندیهای زیست محیطی جهت توسعه ضابطه مند اکوتوریسم در آنهاست. از طرفی این مناطق غنی زیستی با مخاطرات عدیده ای در بخشهای دریا و خشکی مواجه است. مرز آبی استان با خلیج فارس ۶۲۵ کیلومتر بوده که بطور تقریبی ۳۰% نوار ساحلی کشور را در جنوب به خود اختصاص داده است و از دوحه دیلم (دوحه امام زاده عبدالله) در شمال استان شروع شده و به خلیج بندر تبن در جنوب استان ختم می گردد. همه آبها در طول نوار ساحلی ذکر شده به انضمام جزیره خارگ و خارکو و فارسی و آبهای ساحلی آنها جزو قلمرو آبی این استان محسوب می گردند.

استان بوشهر از نظر قلمرو خشکی و از لحاظ پستی و بلندی به دو قسمت جلگه ای و کوهستانی تقسیم می شود. قسمت جلگه ای این استان ادامه جلگه خوزستان می باشد و در امتداد خلیج فارس قرار گرفته و از شمال و شمال غربی به سوی جنوب شرقی امتداد یافته است. قسمت کوهستانی استان بوشهر از دو رشته کوه عمده تشکیل شده که به موازات هم سراسر طول استان را طی نموده و ناحیه پست کرانه های خلیج فارس را از قسمتهای داخلی ایران جدا می سازند. رشته کوه اصلی ادامه رشته کوه زاگرس بوده که از شمال شرقی برازجان و شمال غربی اهرم و خورموج گذشته و در امتداد خود بسمت جنوب شرقی به ارتفاعات لیتو در فارس منتهی می گردد.

تنوع زیستی غنی و کم نظیری از گونه های حیات وحش در استان بوشهر وجود دارد. گونه های مختلفی از ماهیان، خزندگان، پرندگان و پستانداران در اکوسیستم های متنوع آن زیست می کنند. چشم اندازهای زیبای کوهستانی، ساحلی، تالابی، جنگلی، رودخانه ای و دشتی از ویژگیهای طبیعی استان می باشند. متأسفانه تاکنون آنچنان که باید جهت توسعه اکوتوریسم در این مناطق حرکت جدی و بنیادی صورت نگرفته است و بسیاری از این قابلیتها بر توده مردم و دوستداران طبیعت پوشیده است. از طرفی در مقابل، بلایای طبیعی و تعارضات مختلف انسانی نیز این تنوع زیستی را همواره با مشکلاتی روبرو نموده است. از این رو شناساندن هرچه بیشتر این مواهب به عموم و آموزش آنها جهت استفاده بهینه و قانونمند از این مناطق از ضروریات کنونی جامعه می باشد.

در بسیاری از فرهنگ ها مشکل اصلی زنان داشتن کار زیاد از حد و سنگین است. در این جوامع، زنان علاوه بر کار سخت و طولانی منزل مجبورند کارهای جنبی بسیار دیگری نیز انجام دهند مثل خدمتکاری، فروشندگی و… . زنان اغلب از داشتن کارهای بالاتر و پر درآمدتر محرومند و حتی وقتی هم که شغلی مثل مردان پیدا می کنند، حقوق کمتری دارند. مشکلات زنان با مسائل محیط زیست، انرژی و سیاست پیوند نزدیک دارد. مثلا در آفریقا، بیابان زایی، انهدام جنگل ها و فرسایش زمین که در پی قطع درختان برای تهیه ی آتش روی داده است، تا حدودی به آن علت است که زنانی که هیزم جمع آوری می کنند، کمتر در شوراهای ده شرکت دارند و در نتیجه بر پیامدهای عمل خود آگاهی ندارند یا آنکه برای زنان حق بهره برداری از زمین یا حق مالکیت زمین وجود ندارد یا از بین رفته است.

همه ما در هر جایگاه و نقشی که در جامعه داریم می توانیم با تصمیمات و عملکردهای خود در ایجاد جامعه پایدار و ترویج کسب و کار مسئولانه نقش داشته باشیم. به بیان دیگر انتخاب ها و فعالیت های ما دارای اثرات گسترده و اجتناب ناپذیری بر محیط طبیعی و اجتماعی هستند. بسیاری از این اثرات به دلیل عدم آگاهی مان و یا دور بودنمان از فضای متأثر، از دید ما پنهان هستند. همگی ما به دلیل مصرف انرژی و کالاهای مختلف به طور مستقیم و غیرمستقیم، می توانیم در ترویج پایداری نقش داشته باشیم. مصرف گرایی پایه توسعه صنعتی و اقتصادی در دنیای امروز است. گرفتن منابع، ساخت محصولات، تولید زباله، روند عادی سیستم های صنعتی امروز می باشد. منابع طبیعی زمین به عنوان مواد اولیه استخراج می شوند و محصولات مختلف از آنها ساخته می شود و سپس هنگامی که دیگر نیازی به آنها نداریم و یا طول عمرشان تمام می شود، دور ریخته می شوند. آیا برداشت تولید کنندگان موبایل از این که ما هر سال نیازمند موبایل جدیدی هستیم درست است؟

نیمی از جمعیت جهان را زنان تشکیل می دهند. اما نقش زنان در توسعه و پیشرفت جوامع، بسیار بیشتر از یک نیمه است. زنان نخستین آموزگاران و پرورندگان کودکانند و آنانند که خمیرمایه شخصیت اصلی کودکان را شکل می دهند و نخستین آمیزه خصوصیات اکتسابی را در قالب شخصیت وی می ریزند. ازهمین رو زنان و مادران؛ نخستین کسانی هستند که می توانند بر نسل آینده بشر تاثیر مستقیم بگذارند. ازهمین رو باید توجه بسیار ویژه ای به زنان در مسیر توسعه پایدار جهان بشود. جامعه ایران در مسیر رشد و توسعه ای که قرار گرفته، امکان بارور شدن توانایی ها و ظرفیت های اجتماعی زنان را بسیار مهیا نموده و ازهمین رو می توان از افزایش نرخ رشد موفقیت های علمی در بین زنان و دختران ایرانی یاد کرد و همین شاخص نشان دهنده این نکته ظریف هست که سرمایه های انسانی توسعه پایدار در سرزمین مان تا چه حد می تواند پتانسیل بالایی داشته باشد وقتی که زنان و دختران یک سرزمین دارای علم و آگاهی بالایی باشند. ازهمین رو هم هست که در حال حاضر با افزایش حجم فعالیت ها و کنشگری های مدنی در حوزه های متعدد اجتماعی فرهنگی و به خصوص زیست محیطی در سطح کشور مواجه شده ایم. این ورود زنان به عرصه و کارزار مشارکت اجتماعی و کسب و کار سبز می تواند با خود امکان ها و فرصت های توسعه پایدار را به ارمغان بیاورد. این ورود و خیزش آرام زنان در عرصه های مشارکت زیست محیطی در چند سال اخیر همراه شده با روی کار آمدن دولت تدبیر و امید و ریاست سرکارخانم دکتر ابتکار که ایشان اهتمام جدی در حوزه نقش آفرینی زنان در حفاظت از محیط زیست دارند.