جایگاه سرمایه گذاری در گفتمان توسعه استان بوشهر
ایرن واعظ زاده
استان بوشهر دارای استعداد و ظرفیت های متعدد و شایسته ای برای سرمایه گذاری در حوزه های مختلف می باشد اما شوربختانه تا به اکنون زمینه های جذب سرمایه گذاری در این استان فراهم نشده است. این مساله را همه می دانیم و به آن واقفیم اما مانند بسیاری از موارد دیگر، آن را در عمل بی اهمیت و در درجه های پایین مهمات قرار می دهیم.
گذری بر عملکرد دولت یازدهم طی این چهار سال در ارتباط با جذب سرمایه برای تولید در این استان بوشهر نشان می دهد کمترین توجهی به این مقوله صورت نگرفته و ورود و حضور هیات های اقتصادی داخلی و خارجی به استان بوشهر در این مدت، صرفن گفت و گوهای رسانه ای و وعده های بی حاصل مسوولان بوده و هیچ گونه رویداد پیش رونده ای در بطن این مصاحبه ها و امیدواری ها رخ نداده است. از سوی دیگر، در تشریح وضع موجود، نه عرصه ی عمومی، نه دانشگاه ها و نه حتا در رسانه ها، این مساله مورد تحلیل، بررسی و موشکافی های دقیق و کارشناسانه قرار نگرفته و همچنان در حاشیه های گفتمان ها جا خوش کرده است.
پتانسیل های استان بوشهر جهت توسعه در سرمایه گذاری های اقتصادی تولیدی محور:
– نواحی پتانسیل دار بخش صنعت و معدن ( تولید انیدرید مالئیک، تولید پلاستوفوم، ساخت تجهیزات صنایع نفت (کارخانه بازسازی قطعات توربین)، تولید بویه های صیادی، تولید پروپیلن از پروپان، تولید خانه های پیش ساخته، تولید سازه های فولادی، تولید طناب های پلاستیکی، تولید عایق های رطوبتی، تولید لوله های پی وی سی، تولید متانول، تولید ماشین آلات حفاری و معدنی، تولید کلر و سایر مشتقات آن، تولید پلیمرهای استات وینیل – رزین پلی وینیل استات، تولید پلی استایرن مقاوم، تولید پلی استایرن مقاوم، تولید انواع بنزین، تولید پروپیلن، کارخانه ۱۰۰ هزار تنی لاستیک، تولید اسید فسفریک، تولید کود از زباله (کمپوست)، تولید پرلیت و …
– برخورداری از صنایع بزرگ نفت و گاز و پتروشیمی به‌عنوان پایتخت انرژی کشور (تامین قطعات مورد نیاز صنایع موجود در پارس جنوبی، سرمایه گذاری در ساخت پالایشگاه ها و صنایع پتروشیمی، تامین خدمات و نگهداری و بهره برداری از صنایع)
– مناطق گردشگری گوناگون تاریخی، طبیعی و صنعتی با ارزش ملی و فراملی
– وجود سرمایه های انسانی انباشت شده به عنوان مکمل فعالیت های سرمایه گذاری در راستای اقتصاد دانائی محور
– صنایع غذایی ( تولید ترشی ماهی، تولید الکل از خرما، تولید انواع نوشیدنی‌ها، تولید روغن از هسته خرما، تولید سس خرما، تولید شیره از خرما، تولید کنسرو غذاهای دریایی و پودر ماهی غیرخوراکی، تولید فراورده های گوشتی از آبزیان، تولید فرآورده های گوجه فرنگی، تولید محصولات فراوری شده خرما و فرآوری ماهی و میگو و … )
– وجود بخش غیر دولتی ( تعاونی و خصوصی ) توانمند زمینه ساز جذب سرمایه گذار خارجی به ویژه در بخش کشاورزی و شیلات ( کشت و تولید گوجه فرنگی و تولید نشاء گوجه فرنگی، تولید شیر و گوشت گاو، احداث مجتمع گاو شیری ۵۰ راسی، مزرعه پرورش میگو، تولید گوشت مرغ، تولید تخم مرغ، پرورش ماهی در قفس، تولید جوجه یک روزه و تولید صیفی جات گلخانه ای )
– نقش برجسته استان در تولید، ذخیره و انتقال انرژی در کشور
به استناد سخنان مدیرعامل سازمان منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس: « یکی از برنامه های وزارت نفت تحقق سیاست های اقتصاد مقاومتی است و تکمیل زنجیره تولید و توسعه صنایع میانی از جمله برنامه های مهم در این زمینه است که قرار بر این بوده در شرایط پسا تحریم این امر با جدیت بیشتری دنبال می شود. » ( گرنا نیوز )
داشتن رتبه ی نخست تولید گوجه فرنگی خارج از فصل ( قطب تولید گوجه فرنگی کشور )، تولید ۱۵ درصد از خرمای کشور، تولید مرکبات و غلات و دانه های روغنی از دیگر مزایای متفاوت استان بوشهر به شمار می روند اما با این وجود این استان فاقد حتا یک کارخانه ی تولید رب گوجه فرنگی می باشد. فقدان بعدی، ضعف در بسته بندی خرما است که بخش عمده ی خرمای استان برای بسته بندی و فرآوری به خارج از استان می رود و رونق آن نیازمند جذب سرمایه گذار خارجی برای بسته بندی آن می باشد.
افزون بر این موارد، کشاورزان برای فروش محصولات خود همواره با معضلات زیادی رو به رو هستند که مربوط به عدم توسعه ی زیرساخت های صنایع تبدیلی و فرآوری محصولات کشاورزی در استان بوشهر است.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر در گفت و گویی به خبرنگار مهر گفت: « حمایت لازم و مناسبی را از سرمایه گذاران بخش خصوصی در عرصه کشاورزی استان بوشهر خواهیم داشت و امیدواریم بتوانیم فعالیت های بخش خصوصی را در این بخش تسهیل کنیم. بخش های خصوصی و تولید کنندگان بازوی توانای رشد و توسعه بخش کشاورزی هستند که حمایت توام با نظارت بر بخش های خصوصی باعث تسریع در رساندن بخش کشاورزی به جایگاه واقعی آن خواهد شد. »
پر واضح است که در هیچ یک از ظرفیت های نام برده شده سرمایه گذاری مطلوبی انجام نگرفته تا شاهد به منصه ظهور رسیدن آن به عنوان یک سرمایه گذاری تولیدی کمال یافته باشیم.
موارد فوق از محورهای توسعه استان به شمار می روند و تقویت زیر ساخت های این بخش ها یکی از راهبردهای توسعه می باشد. بایستی با بهره گیری از تکنولوژی های نوین در واحدهای تولیدی استان، فضایی جهت اشتغال قشر تحصیلکرده در این واحدها ایجاد گردد.
از جمله دلایل عدم پیشرفت توسعه در استان بوشهر را می توان عدم تناسب زیر ساخت های اقتصادی با الزامات توسعه ی استان، کمبود زیرساخت های نرم افزاری مناسب در زمینه ی سرمایه گذاری برای منابع انسانی، عدم وجود بسترهای مناسب جهت تلفیق و هم افزایی مؤلفه های سرمایه اجتماعی برای تسریع در روند توسعه استان، فقدان فناوری مناسب و مطابق با استانداردهای بین المللی برای رقابت در بازارهای جهانی در فعالیت های اقتصادی استان، فقدان نهادهای خود انگیخته غیر‌دولتی در‌جهت اجرائی نمودن ایده های خلاق و ایجاد ارتباط دانش و فناوری، عدم تناسب نهادهای مالی مرتبط با نیازهای کارآفرینی، نبود زیرساخت های لازم جهت شناسایی معادن جدید و … را عنوان نمود.
نقش سرمایه ی انسانی در تولید
تولید معیار اصلی و محور پیشرفت و توسعه ی اقتصادی هر کشور است. عناصر اصلی تولید کار و سرمایه می باشند که اختلال یا فقدان هر یک به معنای ضعف یا نبود تولید است؛ لذا سرمایه گذاری برای پرورش منابع انسانی و نیروی متخصص لازمه ی توسعه در سرمایه گذاری های تولیدی محور است.
بدیهی است که لازمه ی هر نوع فعالیت اقتصادی، سرمایه است که به عنوان موتور رشد و توسعه ی اقتصادی قلمداد می گردد. سرمایه ی انسانی نیز یکی از عناصر نائل شدن به این هدف می باشد. به سرمایه ی انسانی و اعتلای کیفیت نیروی کار به عنوان یکی از زمینه ها و راه های اصلی و اساسی افزایش بهره وری و تسریع رشد اقتصادی می بایست توجه نشان داد. سرمایه ی انسانی که مکمل سرمایه ی فیزیکی نیز است، سبب بهره برداری مناسب تری از سرمایه های فیزیکی می شود.
فقدان سرمایه گذاری برای منابع انسانی از دلایل مهم عدم پیشروی و واپسگرایی اقتصادی است که افزون بر این توسعه نیافتگی، موجب فرار مغزها و سرخوردگی اجتماعی بین متخصصان نیز می گردد که فرآیند تولید را با اختلالات جدی مواجه می سازد.
ارتقای بهره وری به عنوان یکی از راهکارهای مهم تقویت اقتصاد و افزایش رقابت است به گونه ای که بخش چشمگیری از رشد تولید از این راه حاصل می گردد. پژوهش های گوناگون گویای این است که تغییرات بهره وری صنایع متوسط و بزرگ کشور بیشتر متأثر از بهبود کارایی فناوری و بهبود کارایی ناشی از مدیریت به عنوان سرمایه ی انسانی بوده است. البته رشد اقتصادی تنها به میزان نیروی انسانی بستگی ندارد و سطح تخصص و کارایی آن است بیشتر اهمیت میابد. هر چه نیروی کار از آموزش و تخصص بیش تری برخوردار باشد، تحرک نیروی کار و نرخ اشتغال و میزان تولید نیز به موازات آن افزایش میابد؛ بنابراین مدعا است که ضرورت سرمایه گذاری هایی جهت پرورش و تربیت نیروی کار در استان بوشهر احساس می گردد.
برخی پیشنهادات و راه کارهای ارائه شده توسط کارشناسان:
– ایجاد و توسعه صنایع پائین دستی صنایع در مناطق مستعد غیر برخوردار
– ایجاد و توسعه صنایع تبدیلی کشاورزی و مواد غذایی در شهرستان های استان
– استفاده از انرژی های نوین همچون انرژی های قابل استحصال از آب دریا جهت تولید برق
– ایجاد کارخانه پتروشیمی در شهرستان های برخورداراستان و صنایع پایین دستی آن در شهرستان های غیر برخوردار
ایجاد و توسعه ظرفیت ذخیره سازی محصولات استراتژیک .- ایجاد بازار مجازی محصولات مزیت دار استان
– بهره مندی از ظرفیت تولید انرژی های تجدید پذیر همچون انرژی خورشیدی، انرژی آب دریا ( بهره گیری از قدرت امواج آب) و فناوری های نوین برای تولید و اشتغال
– توجه و توانمندسازی تشکل های مردم نهاد توسط دستگاه های اجرایی جهت توسعه مشارکت های مردمی
بهره گیری مناسب از ظرفیت های یاد شده نیازمند انجام کار کارشناسی و تحقیق و پژوهش و همچنین ترسیم یک برنامه و سند چشم انداز است که این امر با تشکیل کمیته های تخصصی و مشارکت نخبگان استانی استان میسر می گردد که با مطالعات راهبردی و ارائه ی نظریه، می توان گفتمان توسعه را نهادینه ساخت و به ارتقای شاخص های توسعه در استان امیدوار بود. اما نکته ی پراهمیت و نادیده گرفته شده فقدان وجود چنین سندی است که تا به اکنون طراحی، امضا و ابلاغ نگردیده و هر صاحب نظر و مسوول هر بخش، از زاویه ی نگاه خود برای اولویت بندی سرمایه گذاری های تولیدی محور نرخ تعیین می نماید.
امید است با ایجاد هماهنگی و تسهیل و تسریع در ارائه خدمات توسط تمامی دستگاه های اجرایی ذیربط، زمینه های توسعه، رونق تولید داخلی و اشتغال در حوزه های یاد شده فراهم گردد.