حرکتهای آرام زنان
با نگاهی بر حضور زنان در فضای مجازی
مهدیه امیری دشتی
مدیرمسوول وبسایت هامون ایران
دبیر جمعیت زنان مسلمان نواندیش استان بوشهر
شکل گیری حرکت مشروطه خواهی ایرانیان؛ باعث شد که تحولات اجتماعی و سیاسی زیادی صورت گیرد و جامعه ایران وارد مرحله جدیدی از تجربه های سیاسی شود. حکومت های مستبد زندگی مردم ایران را احاطه کرده بودند و اجازه فعالیت در جامعه را به دلیل اعمال قدرت یکجانبه به مردم نمی دادند. در این میان زنان بیش از مردان در رنج و مشقت بودند و نه تنها امکان مشارکت در حوزه سیاسی را نداشتند بلکه در حوزه اجتماعی نیز قادر به منسجم کردن قدرت و حرکتهای جمعی نبودند. بنابراین در موج مشروطه خواهی، حضور ابتدایی زنان را می توان دید. به دنبال آن در طول دوره های مختلف این حضور زنان به نسبت به دوره های پیش بیشتر احساس شد تا جایی که شاهد حضور برخی زنان در عرصه های گوناگون اجتماعی، فرهنگی و سیاسی هستیم. این حرکت های آرام زنان در طول تاریخ، با خود جنبش هایی به همراه داشته و باعث شده که برخی نگاه ها به حضورزنان تغییر کند و انواع گوناگونی از مشارکت های سیاسی زنان که «رای دادن، عضویت در یک گروه یا حزب سیاسی، تلاش برای موفقیت یک کاندیدا در انتخابات، مذاکره با نمایندگان، تبلیغ برای احزاب سیاسی، نوشتن مقالات و سخنرانی های سیاسی، شرکت در مبارزات سیاسی، رقابت در جهت انتخاب شدن برای پست های سیاسی و عمومی کشور، مشارکت سیاسی منفعلانه، مشارکت سیاسی حمایتی، مشارکت سیاسی فعال، مشارکت سیاسی ابزاری، مشارکت سیاسی خودجوش، مشارکت سیاسی برانگیخته شده، مشارکت سیاسی واقعی و مشارکت سیاسی منفی.» (پناهی، ۱۳۸۶) را شامل می شود در جامعه حال حاضر ایران مشاهده کنیم. اما متاسفانه زنان همچنان از صحنه رسمی سیاست غایب اند و عده ی بسیار کمی از زنان را می توان در میان چهره های سیاسی برجسته دید. در طول تاریخ، زنان ناگزیر بوده اند برای به کرسی نشاندن اهمیت مسایلی سیاسی همچون عدالت جنسیتی، سقط جنین، ازدواج های اجباری و… دست به مبارزه بزنند. بنابراین حضور زنان در مناصب برجسته سیاسی به دلیل مشارکت در حرکت های آرام در عرصه عمومی برای دسترسی به احقاق حقوق خود بسیار اندک بوده و زنان در جامعه ایران همچنان در حال تلاش برای داشتن پذیرش حضور در عرصه عمومی هستند. همچنین این نگاه همواره وجود داشته که زنان علاقه کمتری به مشارکت های سیاسی دارند. شاید مساله این بوده که زنان به دلیل احاطه فرهنگ پدرسالاری بر زندگی آنها، به این نتیجه رسیده باشند که نمی توانند بر روند حوادث سیاسی تاثیر بگذارند چون کار سیاست در سیطره مردان است.
با وجود این رفتارهای سیاسی مردانه، زنان همچنان در حال تلاش برای رسیدن به حقوق اولیه خود در عرصه عمومی هستند و حرکت های آرامی در حال شکل گیری است که در جامعه ایران شکل جدیدتری به خود گرفته و اغلب فعالیت زنان را در کمپین های سیاسی، ارایه بیانیه، حضور در توییتر و… در حمایت از هم جنسان خود شاهد هستیم. حضور زنان در کنار مشارکت در عرصه واقعی رنگ و بویی مجازی نیز گرفته است. «در واقع اینترنت عامل موثری در فاصله گرفتن از قواعد موجود ارتباطی-مبتنی بر تبعیض جنسیتی- برای زنان است. سرمایه اجتماعی زنان از طریق استفاده از اینترنت افزایش یافته و امکان برقرای تعادل میان نقش های جنسیتی و حرفه ای شده است.»(منتظرقائم و همکاران، ۱۳۸۹)
این حرکت های آرام خودجوش؛ جنبش هایی به همراه داشته که اغلب عوامل فعال آن زنان نخبه، اساتید، نویسندگان، روزنامه نگاران و متصدیان رده بالای دولتی هستند و در کنار آن ها نیز زنان دیگری حضور دارند که باعث می شود این جنبش ها رنگ و بویی توده ای به خود بگیرد و همه زنان برای یک مطالبه و خواست مشترک جهت برقراری عدالت جنسیتی تلاش کنند. هدف این جنبش ها آگاه نمودن زنان و مردان برای داشتن شرایطی برابر و شایسته سالاری است. این جنبش های مجازی زنان فاقد سخنگو، رهبر و خودجوش هست و در مدت زمانی کوتاه تاثیرات اجتماعی و سیاسی زیادی را به دنبال دارد. نمونه این حرکتهای آرام زنان در این اواخر را می توان در زمان انتخابات ریاست جمهوری، چیدمان کابینه، اعتراض های اجتماعی در حمایت از کودکان و… دید. این حرکت های مجازی در کنار فعالیت زنان در دنیای واقعی نشان از رشد و شکوفایی فرهنگ سیاسی و اجتماعی زنان در جامعه مدنی ایران هست.