مهمترین چالش پیش روی آینده بشر
حسین دلشب
با شروع انقلاب صنعتی و روند افزایش جمعیت ، مصرف سوخ های فسیلی سیر شدیداً صعودی پیدا نموده و با مصرف منابع انرژی زیر زمینی نفتی صرف نظر از محدودیت این منابع ، منجر به ایجاد مشکلات زیست محیطی عدیده ای گردیده چرا که مصرف سوختهای فسیلی سبب انباشت گازهای آلاینده در جو شده که این پدیده ، گازهای گلخانه ای و به دنبال آن گرمایش جهانی و تغییر اقلیم را در پی خواهد داشت. تغییر اقلیم اثرات و پیامدهای وسیعی بر محیط زیست، کشاورزی، منابع آب، اقتصاد و غیره دارد. تاثیرات منفی این پدیده در آینده به سبب نگرش جوامع بر توسعه سریع صنعت و توجه کمتر به محیط زیست میتواند شدت گرفتن آن را بدنبال داشته باشد.
تغییرات اقلیمی یکی از ویژگیهای طبیعی چرخه اتمسفری میباشد که بر اثر ناهنجاریها و یا نوساناتی در روند پارامترهای هواشناسی از جمله بارندگی و دما حاصل میشود. شواهد نشان میدهند از گذشته های دور تاکنون شرایط اقلیمی جهان بارها دچار تغییرات و تحولات کلی گشته است، به خصوص در دوران کواترنر که کوتاهترین و جدیدترین دورهی زمین شناسی است، این تغییرات چشمگیرتر بوده به گونهای که موجب دگرگونی کلی در سیمای کره زمین شده است .به طور کلی اقلیم سیستم پیچیدهای است که عمدتاً به دلیل افزایش گازهای گلخانهای در حال تغییر است. تغییر اقلیم در عصر حاضر به عنوان مهمترین تهدید برای توسعه پایدار مطرح است، که به منابع طبیعی، منابع پایه، محیط زیست، سلامت انسان، امنیت غذایی، فعالیتهای اقتصادی و غیره آسیب میرساند.
به هر تغییر مشخص در الگوهای مورد انتظار میانگین آب هوایی یک منطقه در طولانی مدت تغییر اقلیم گفته می شود که در نتیجه فرایندهای دینامیکی زمین، نوسانات شدت تابش خورشیدی، انحراف مسیر حرکت زمین و افزایش گازهای گلخانه ای ایجاد می شود.. گازCO2 بدلیل حجم بالای موجود در اتمسفرمهمترین گاز گلخانه ای به شمار میرود و احتراق سوختهای فسیلی (زغال سنگ، نفت و گاز) دلیل عمده ازدیاد بیش از حد این گاز در جو است که امروزه به عنوان عامل اصلی گرمایش جهانی عنوان می شود. تاثیرات منفی این پدیده در آینده به سبب نگرش جوامع بر توسعه سریع صنعت و توجه کمتر به محیط زیست میتواند شدت گرفتن آن را بدنبال داشته باشد و دخالت های بشر با بر هم زدن تعادل اکوسیستم ها تفسیر اثرات تغییر اقلیم را با مشکل مواجه کرده است. یکی از عوامل مشخص کنندهی تغییرات اقلیمی، بروز تغییرات در پدیدههای اقلیمی حدی از جمله تشدید چرخه هیدرولوژی، تغییر در فرکانس خشکسالیها، سیلها و گسترش تغییر دامنه تحت پوشش سیل و خشکسالی در مناطق جدید است و
اکوسیستم های ساحلی مهمترین و حساس ترین مناطق به اثرات ناشی از تغییر اقلیم می باشند که پیامد های وخیم، خطرات و آسیب های ناشی از تغییر اقلیم را با درجه اطمینان بالاتری تجربه می کنند. خطرات ایجاد شده از منابع خشکی مثل طوفا ن ها، خشکسالی های طولانی مدت، آلودگی و غیره از یک طرف و خطرات ناشی از منابع دریایی مثل طوفان های ساحلی وخطر امواج دریا از طرف دیگر و همچنین افزایش رشد جمعیت در مناطق ساحلی باعث آسیب پذیری بیشتر محیط زیستی، اجتماعی و اقتصادی و کاهش انعطاف پذیری این مناطق به پیامدهای تغییر اقلیم شده است دخالت های بشر بدلیل بر هم زدن تعادل اکوسیستم ها تفسیر اثرات تغییر اقلیم را با مشکل مواجه کرده است
بر اساس مطالعات مختلف صورت پذیرفته تغییر اقلیم اثرات باقوه ای بر نواحی خشک ونیمه خشک بر جای می گذارد زیرا از یک طرف کاهش بارندگی و افزایش دما باعث تقویت خشکسالی و تبخیر در مناطق خشک ونیمه خشک شده و از سوی دیگر این مناطق بدون در نظر گرفتن اثرات تغییر اقلیم بدلیل خشکسالی های طولانی مدت نواحی آسیب پذیر به لحاظ استاندارد ها و الگو های زیست محیطی هستند. چهار اثر اصلی و شاخص تغییر اقلیم بر سواحل شامل افزایش درجه حرارت ، تغییر در میزان بارش، افزایش سطح آب دریا ها، افزایش وسعت و شدت سایر متغیرهای اقلیمی مانند سرعت باد می باشد که این اثرات متعاقبا باعث کاهش تنوع گونه ای ،افزایش تغییر در جمعیت ها، افزایش گونه های در معرض خطر انقراض همچنین اسیدی شدن آب دریاها، افزایش بیماری ها، افزایش ریسک فرسایش و سیل در مناطق ساحلی، کاهش آب در دسترس و بحران کمبود آب ، مغروق شدن مناطق ساحلی، از دست رفتن زمین ، نفوذ شوری در زمین های ساحلی، تخریب زیستگاه های ساحلی، افزایش طوفان های دریایی وغیره می شود که این پدیده ها به طور قابل توجهی در مقیاس محلی و منطقه ای متغیر هستند.افزایش دما اثرات مهمی بر اکوسیستم های آبزی دارد مناطق ساحلی مثل مصب ها جزایر مرجانی مرداب های ساحلی و جنگل های مانگرو که شدیدا تحت تاثیر قرار خواهند گرفت.
اثرات ناشی از تغییر اقلیم بر گونه های گیاهی با افزایش دما و درجه حرارت حتی باعث توقف فتو سنتز خواهد گردید.برای مثال این موضوع برای درختان مانگرو که در آن دمای مناسب فتوسنتز برگهای مانگرو بین °C32-28 می باشد و زمانی که درجه حرارت به °C40-38 فتوسنتز در برگها متوقف خواهد شد. در برخی مناطق باعث افزایش بارندگی خواهد شد که این خود منجر به تغییر در الگوی رواناب، افزایش ریسک سیل بخصوص در تالابهای ساحلی همچنین تغییر در فرآیند چرخش آب در ساحل و تغییر در میزان نوترینتها خواهد شد.
سواحل به دلیل اثرات مضر اقدامات و فشار های انسانی مثل توسعه توریسم، توسعه بنادر، قطع درختان، ورود فاضلاب های صنعتی، استخراج بیش از حد آب زیر زمینی، استفاده بی رویه از منابع طبیعی تحت استرس می باشند و این در حالی است که افزایش سطح آب دریا به دلیل مغرق ساختن سواحل کمارتفاع و از بین بردن زمین، فرسایش سواحل ،تخریب تالابهای ساحلی، نفوذ شوری و تغییر در طوفانها و سیلهای دریایی ریسک آسیبپذیری این نواحی را تشدید کرده است.