طرح پایتخت کتاب ایران؛ کارکردهای فرهنگی-اجتماعی
نسرین محمدی
کارشناس ارشد جامعه شناسی
تحقق آینده ی بهتر و رسیدن به اهداف توسعه ای برای هر کشور و جامعه همواره بر اساس واقعیت و ظرفیت های موجود و مناسب آن جامعه می باشد در این باره یکی از مقوله های مهم و موثر در ایجاد و رشد چنین ظرفیت هایی، سیاستگذاری های اجتماعی، فرهنگی بوده که به این مهم تا حد زیادی در برنامه های توسعه ای کشورها اشاره شده است. ظرفیت فرهنگی جامعه و بستر رشد آن نقشی بی انکار و مهم در توسعه و رشد کشورها داشته است تا آنجا که در ارتباط نزدیک و موثر با واقعیت های اجتماعی قرار دارد در این باره عنصر تولید و مصرف فرهنگی (کتاب، مقاله، آثار هنری و … )، از جمله شاخصه هایی است که بیانگر واقعیت های جاری در این حوزه می باشد. بی گمان که مالی و مادی شدن سبک زندگی و گرایش های فکری افراد به مسئله ی بی محتوایی، بی معنایی و فقدان تحرک و انتقاد فکری منجر شده و روح مشارکت جویی، نوآوری، اخلاق صحیح زیستی در زندگی اجتماعی را در جامعه با چالش مساله انگیزی مواجه می کند در این باره یکی از سیاستگذاری های مورد نظر فرهنگی- اجتماعی پرداختن به مقوله ی بعد ذهنی و غیرمادی فرهنگ یعنی مقوله ی سرانه مطالعه و پرورش ظرفیت فکری، تحرک ذهنی و آگاهی می باشد چرا که طی دو دهه ی اخیر با یک نگاه آسیب شناختی در بررسیهای صورت گرفته، سرانه ی مطالعه کشور را در نقطه ی بحران نشان داده است. در این باره یکی از طرح های که اخیرا در سیاستگذاری های مذکور ارائه و در حال اجرا می باشد؛ طرح پایتخت کتاب با اقتباس از الگوی آن از سوی سازمان یونسکو است. هدف یونسکو ایجاد و تقویت فرهنگ مطالعه میان افراد انسانی بوده است. در این طرح هر ساله از سوی سازمان یونسکو عنوان پایتخت کتاب به شهری داده می‌شود که در جهت تقویت جایگاه کتاب و خواندن آن کوشش شایانی کرده باشد که این مهم با توجه به برنامه ی های صورت گرفته در آن شهر صورت می پذیرد. در این طرح برای برگزیده جایزه مالی و مادی در نظر نگرفته اند بلکه تایید و اطلاق بهترین برنامه در زمینه کتاب و کتابخوانی به مجریان آن اختصاص داده می شود. این مسئله علاوه بر ابعاد دیگر انسانی که می توان در توسعه ی انسانی و فرهنگی بدان پرداخت بیانگر مقابله با رشد مقوله ی مادی و مالی شدن فرهنگ نیز می باشد. اخیر در کشور این طرح به گونه سازگار یافته با ساختار فرهنگی اجتماعی کشور به اجرا در آمده است. اجرای این طرح در میان شهر‌های مختلف ایران در مقوله ی کتابخوانی به رقابتی مثبت منجر شده است؛ در دوره اول اهواز در دومین دوره؛ نیشابور و اکنون؛ بوشهر در سومین دوره به عنوان پایتخت کتاب ایران معرفی شده است. با تمام نقائص و مشکلاتی که این طرح در کشور ما با آن مواجه است مانند: الگوی تحمیلی مصرف کتاب، اما تلاش های صورت گرفته به عنوان پیامدهای منطقی و مثبت این طرح می تواند نوید بخش تحقق ظرفیت های مناسب انسانی در آینده باشد که از جمله مولفه های موثر بر پیشرفت اجتماعی است.