در باب حرف مفت
محدثه حاجیانی
اگر تا به امروز گمان می‌کردید که در سخن گفتن روزمره تنها با دو وجه (نوع) سخن راست و دروغ مواجه هستید، باید بدانید که سخت در اشتباه هستید! این سخن غیرمعمول، اجمالی از سخنرانی هری فرانکفورت، فیلسوف و متفکر امریکایی، هست که بیست سال پیش، در سال ۱۹۸۵، در دانشگاه ییل ایراد کرد؛ او در این سخنرانی وجه دیگری از سخن را معرفی کرد که به باور او هیچ نسبتی با حقیقت ندارد و آن را حرف مفت (bullshit) نامید.
وی معتقد است حرف مفت از جنس دروغ و راست نیست؛ چرا که حرف راست حقیقت را بازنمایی می‌کند و حرف دروغ حقیقت را می پوشاند – یعنی به بیان دیگری حرف دروغ و راست یک نسبت مشخص با حقیقت دارد. اما حرف مفت با حقیقت کاری ندارد.
فرانکفورت همچنین بین فردی که حرف مفت می زند با شیاد نیز تمایز قائل می شود؛ زیرا خصیصه‌ی جداناپذیر از فرد شیاد فریبکار بودن اوست، در حالی که فرد حرف مفت‌زن به ارزش صدق گزاره هایی که بیان می کند، توجه ای ندارد. به همین دلیل او معتقد است حرف مفت از دروغ خطرناک‌تر است؛ چرا که کسانی که حرف مفت می زنند به تدریج به حقیقت بی توجه می شوند و مخاطبان را نیز به این دام می کشانند.
این سخنرانی، حدود ۲۰ سال بعد، به صورت کتابی منتشر شد که در زمره پرفروش‌ترین کتابهای انگلیسی‌زبان قرار گرفت و اکنون در ایران با عنوان “در باب حرف مفت” با ترجمه ی آقای محسن کرمی توسط انتشارات کرگدن به چاپ رسیده است.
جذابیت این کتاب بیشتر مدیون مسئله‌شناسی است که فرانکفورت داشته است و همین موضوع باعث استقبال گسترده ی مخاطبان از آن شده است. او در این کتاب کوچک به موضوعی پرداخته که در زندگی تک تک انسان‌های معاصر، با هر درجه‌ای از ژرف‌اندیشی، وجود دارد. او معتقد است یکی از بارزترین وجوه فرهنگی ما این است که حرف مفت در آن زیاد است و این مسئله‌ای مربوط به دیروز یا امروز نیست. هنگامی که فرصت و تعهد کسی برای حرف زدن، بیش از آگاهی های او از حقیقت باشد، ناچار حرف مفت (یاوه) می‌بافد و به خورد مخاطب می دهد. میزان وقوع حرف مفت در این روزها به دلیل گستردگی راه‌های ارتباطی در انواع گوناگون آن واقعا بیشتر شده است و متاسفانه شواهد نشان می‌دهد که مخاطبان رسانه ها نیز تمایل بیشتری برای شنیدن و خواندن حرف مفت دارند.
حال اگر می‌خواهید درباره ی حرف مفت، اهداف حرف مفت‌زن، زیان ها و منشاء حرف مفت و این که چرا حرف مفت این قدر زیاد است، بدانید، این کتاب کوچک و خواندنی را از دست ندهید.