آسیب‌شناسی سمن‌ها (NGOها) در ایران در یک نگاه

آسیب‌شناسی سمن‌ها (NGOها) در ایران در یک نگاه

در همه جوامع، جامعه مدنی به عنوان پل بین حاکمیت و ملت، نقش مهمی‌ در تحقق توسعه اجتماعی ایفا می‌کند. یکی از مهم‌ترین ارکان جامعه مدنی، سازمان‌های مردم‌نهاد هستند که به آن‌ها سازمان‌های غیردولتی یا همان NGOها هم گفته می‌شود، که بخش مهمی‌ از مشارکت عمومی و اجتماعی از طریق آن‌ها صورت می‌گیرد. سازمان‌های مردم نهاد (سمن‌ها) همواره با مسائل و آسیب‌های زیادی در سطوح مختلف مواجه بوده‌اند که مانع توسعه آنها شده است. این پرسش بنیادین که مهمترین زمینه‌ها، عوامل و علل این توسعه نیافتگی کدامند، منجر به انجام طرح پژوهشی” آسیب شناسی سمن‌ها در ایران” شده است.

در این طرح پژوهشی، آسیب‌ها و راهکارها در سه مرحله مورد شناسایی و بررسی قرار گرفته‌اند: بررسی مطالعات انجام شده در دسترس (منابع مکتوب)، مصاحبه با تعدادی از مدیران و صاحب‌نظران حوزه سمن‌ها و مدیران دولتی (منابع شفاهی) و بررسی برخی از تجارب جهانی؛

الف- آسیب‌های برون‌سازمانی: مهمترین چالش‌های کلی سمن‌ها و جامعه را می‌توان پایین بودن سطح مشارکت اجتماعی در جامعه به دلایل مختلف و همینطور فقدان جایگاه لازم برای سازمان‌های مردم‌نهاد دانست. البته این جایگاه برای خیریه‌ها به نسبت سمن‌ها بیشتر است. بیشترین مشکلات و مسائل برون‌سازمانی سمن‌ها در ارتباط با حاکمیت رخ می‌دهد. برخی از ابعاد این مسائل که آسیب‌های زیادی را در برگرفته است عبارتند از: رویکرد سیاسی و امنیتی حاکمیت به سمن‌ها، حکمرانی گفتمان دولتی، نگرش نامناسب حاکمیت به سمن‌ها، فقدان جایگاه سمن‌ها در سیاست‌گذاری‌ها ، مسائل اقتصادی، قانونی، ساختاری و مسائل نظارتی دولت. مهم‌ترین چالش در مسائل اقتصادی استقلال یا وابستگی سمن‌ها به دولت است و مهمترین چالش قانونی، فقدان قانون جامع برای سمن‌هاست.

ب-آسیب‌های درون‌سازمانی: مسائل اقتصادی، مسائل ساختاری، مسائل مدیریتی و مسائل منابع انسانی عمده‌ترین مسائل درون‌سازمانی سمن‌ها را تشکیل می‌دهند. مشکلات مالی از مشکلاتی است که غالب آن‌ها مطرح کرده‌اند. در این بین، بار و فشار مالی خیریه‌ها به سبب ماهیت فعالیت‌ها و حامیان مالی‌شان، کمتر از سمن‌هاست. از سوی دیگر بنانشدن اصولی بسیاری از سمن‌ها بر ساختار مناسب و تشکیلاتی حرفه‌ای و تخصصی و… بر موفقیت شان تأثیرات منفی می‌گذارد.
اما بیشترین آسیب درون‌سازمانی به سازمان‌های مردم‌نهاد از ناحیه مسائل و مشکلات مدیریتی سمن‌ها وارد می‌شود. اینکه مدیریت سمن‌ها، سنتی، غیرحرفه‌ای، غیرتخصصی و فاقد مهارت‌های مدیریتی متعددی است؛ پیشبرد سمن‌ها در راستای اهداف‌شان را با آسیب‌های جدی مواجه می‌کند و درنهایت منابع انسانی سمن‌ها همواره دچار مسائل بسیاری است. این مسائل مدیران و اعضای هیئت مدیره و اعضای ثابت و گروه مهم داوطلبان را دربر می‌گیرد که برای تبیین آن مجال مفصلی می‌طلبد.

کلیات راهکارها: پژوهشگران این طرح در یافته‌های برگرفته از منابع مکتوب و مصاحبه‌ها و برخی تجارب جهانی به سه راهبرد کلان دست یافتند که ذیل آن می‌توان راهبردها و راهکارهای مشخصی را پیشنهاد داد.

کاهش تصدی‌گری دولت، تسهیل تشکیلاتی‌شدن سمن‌ها، شناساندن سمن به جامعه و نهادینه ‌کردن جایگاه آن، تسهیل ورود سمن‌ها در ساختار سیاست‌گذاری و خطمشی‌گذاری و … برخی ازاستراتژی‌هایی هستند که در این طرح پیشنهاد شده‌اند؛ که موجب افزایش مشارکت سمن‌ها در جامعه و به تبع، افزایش مشارکت اجتماعی می‌شود.
نبود دانش حرفه‌ای در مورد سمن‌ها در ایران یکی از خلأهای بزرگ چه در بخش دولتی و چه در سازمان‌های غیردولتی است. از این‌رو راهبرد کلان مدیریت دانش به عنوان راهبردی درنظر گرفته شده است که تحقق آن به جامعه سمن‌ها و دولت و شبکه‌های پیرامونی کمک می‌کند تا با ابزارهای آن بتوانند به گردآوری، تدوین و تولید محتوا در این حوزه پرداخته و به توانمندسازی سمن‌ها منجر شود.
مهم‌ترین استراتژی‌ها و طرح و برنامه‌های مدیریت دانش را می‌توان در تخصصی‌شدن امور حوزه سمن‌ها، برگزاری گردهمایی‌ها، آموزش و توانمندسازی ، شناسایی تجارب موفق داخلی و خارجی، ایجاد نظام بانک اطلاعاتی از سمن‌ها، انجام پروژه‌های مطالعاتی در حوزه سمن‌ها ، ایجاد سازوکارهای دانشی مدیریت سمن‌ها و … دانست. راهکارهای این استرتژی‌ها باید در هر دو نظام دولتی و سمن‌ها بکار بسته شوند.
آخرین راهبرد کلان، اِعمال سازوکارهای مدیریتی است. این کلان ‌راهبرد توسط حاکمیت باید مورد توجه ویژه قرار گرفته و عملیاتی شود. استراتژی‌های ایجاد و فعالیت نهاد فراگیر ملی و تقویت شبکه‌ها، مهندسی مجدد نظام نظارت و ارزیابی عملکرد سمن‌ها، ایجاد ساختارهای حمایتی از سمن‌ها در بدنه حاکمیت، رفع موانع و تسهیل فرایند ثبت و مجوز، تدوین و تصویب قانون جامع سمن‌ها، حمایت‌های دولتی و غیرامنیتی‌کردن رابطه حاکمیت با سمن‌ها از جمله این استراتژی‌ها محسوب می‌شوند که هریک مجموعه راهکارهایی را ذیل خود دارد.

این گفتار، چکیده طرح پژوهشی آسیب‌شناسی سمن‌ها در ایران است که به سفارش مرکز مطالعات راهبردی و آموزش وزارت کشور طی سال-های ۱۳۹۷ تا ۱۳۹۸ توسط مریم احمدی گیوی و گیتا یوسف‌پور و با مشاوره رضا درمان و پیام روشنفکر در پژوهشکده مطالعات توسعه سازمان جهاد دانشگاهی تهران انجام شده است.

منبع :
برگرفته از سایت شبکه ملی موسسات نیکوکاری و خیریه‌ها و مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه

سالنــــامـــه ارغنـــــــون هامـــون (فروش اینترنتی)

فصــــلنــامـــــه نــــامـــــه هـــامـــــون (فروش اینترنتی)

دوهـفتـــــــه نــامـه آوای هـــــامــــون (فروش اینترنتی)

انتـــــشــــــــارات هــــامـــــــون نـــــو (فروش اینترنتی)

نشستن در لژ مخصوص غول‌های ادبی؛ درباب منوچهر آتشی

درباره استاد غلامعباس توسلی؛ حافظه زنده جامعه شناسی

توسلی در سه بزنگاه تاریخی؛ یادداشتی از حمیدرضا جلائی‌پور

آکادمیسین مردم‌مدار؛ یادداشتی از حسین سراج زاده

آسیب‌شناسی سمن‌ها (NGOها) در ایران در یک نگاه

دیدگاهتان را بنویسید لغو پاسخ