به گزارش خبرنگارخبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در بوشهر، الهام بهروزی شامگاه یکشنبه در نشستی از سلسله نشست‌های سیاستی درباره سمن‌ها، خیریه‌ها و تشکل‌های مدنی و مسئله و چالش‌های سازمان‌های غیرانتفاعی در استان بوشهر گفت: سمن‌ها و تشکل‌های مدنی نقش شگرفی در پویاسازی جامعه مدنی ایفا می‌کنند. یکی از وظایفی که این تشکل‌ها برعهده دارند، توسعه فرهنگ است که به کمک برگزاری کارگاه‌ها و برنامه‌های متعدد و ابزارهای مختلفی نظیر رسانه، کتاب و شبکه‌های اجتماعی می‌توانند در این زمینه به کنشگری بپردازند.
وی یادآور شد: با توجه به اینکه استان بوشهر در حال حاضر، قریب به ۵۵۱ سمن مردم‌نهاد و موسسه خیریه در خود جای داده است، انتظار می‌رود که با کنشگری این نهادها وضعیت بهتری در این استان در حوزه زیرساخت‌ها و محتواسازی فرهنگی وجود داشته باشد اما با نگاهی به حوزه فعالیتی سمن‌ها و موسسات خیریه موجود مشخص می‌شود که عملاً در این استان سمن مستقلی در حوزه کتاب و کتابخوانی وجود ندارد.
بهروزی تاکید کرد: البته برخی از سمن‌ها و انجمن‌های استان بوشهر در میان فعالیت‌های خود از حوزه کتاب و کتابخوانی غافل نشدهاند و در طول سالیانی که فعالیت داشته‌اند، برنامه‌های متعددی در قالب نشست کتابخوانی، رونمایی از کتاب، دعوت از نویسندگان ملی و گفت‌وگو با مخاطب، پویش کتابخوانی، راه‌اندازی کتابخانه‌های کلاسی و کتابخانه‌های روستایی اجرایی کرده‌اند اما بسیاری از این برنامه‌ها مقطعی بوده و از دوره‌ای متوقف شده است.
این نویسنده افزود: برای مثال در دوره‌ای کانون توسعه نجیرم دیّر، انجمن آدینه ادبی و بامداد گناوه، انجمن همیاران دشتستان، جمعیت امام علی (ع) بوشهر، انجمن فرهنگ‌سازان محیط زیست، انجمن خیرین کتابخانه‌ساز، انجمن آوای مهرگان، انجمن فایز دشتی، خیریه محمدرسول‌الله بوشهر و… با دعوت از چهرههای ملی در حوزه داستان و شعر، برگزاری کارگاه‌های آسیب‌شناسی در حوزه کتاب و نشست‌های داستان‌خوانی و کتابخوانی، کاشت نهال به نام نویسندگان ملی و بومی، پویش نذر کتاب، تاسیس کتابخانه‌های کلاسی و روستایی و حتی شهری و… به توسعه فرهنگ کتاب و کتابخوانی همت ورزیدند.
وی تاکید کرد: کانون توسعه نجیرم در برپایی برخی از برنامه‌های کتاب‌محور خود نظیر کارگاه هوشنگ مرادی‌کرمانی در بندر دیّر از ظرفیت صنایع نفتی و گازی مستقر در جنوب استان کمک گرفت و در این زمینه توانست شوری را در میان اهالی این بندر برای گفت‌وگو با این نویسنده ملی ایجاد کند که داستان‌های خاطره‌سازی را برای کودکان و نوجوانان ایرانی نوشته و بیشتر این کارها به سینما و کشورهای دیگر راه یافته است.
بهروزی ادامه داد: یا در دشتستان با کنشگری انجمن همیاران دشتستان سلسله نشست‌های «کتابحث» از سال ۱۳۸۵ تا ۱۳۸۶ در ۴۰ نشست به معرفی ۴۰ کتاب به صورت منظم و هفتگی، با طراحی و مدیریت اسماعیل حسام‌مقدم و امیر مقصودی در دفتر هفته‌نامه اتحادجنوب برگزار شد. در این سلسله نشست‌ها، فرد ارائه دهنده در پنل اول به معرفی کتاب می‌پرداخت و سپس در پنل دوم، همه حضار به تحلیل و بررسی کتاب می‌پرداختند. عناوین کتب از یک ماه قبل از نشست مشخص می‌شد تا حضار به تهیه و خواندن کتب اقدام کنند. این نشست‌ها با همین عنوان «کتابحث»، از سال ۱۴۰۰ تاکنون به صورت غیرمنظم در شهر برازجان با مدیریت و طراحی مجید و محسن عوض‌فرد در پژوهش سرای متقین در حال برگزاری است.
این نویسنده و کارشناس حوزه کتاب با اشاره به اهمیت نقش و دغدغه‌مندی سمن‌های مردم‌نهاد در حوزه ترویج فرهنگ کتاب و کتابخوانی تاکید کرد: در کنار این سمن‌ها، راه‌اندازی باشگاه‌های کتابخوانی در سطوح مختلف جامعه بوشهر از مدارس و دانشگاه گرفته تا شرکت‌های خصوصی اتفاق دیگری بود که از سوی نهادهای مدنی در حین جریان‌سازی طرح پایتخت کتاب ایران در این بندر کهن افتاد. این باشگاه‌ها در تربیت نسل کتابخوان در بوشهر بسیار تاثیرگذار بودند اما همین باشگاه‌ها از اواخر دولت دوازدهم و بعد در دولت سیزدهم بنا به سیاست‌گذاری‌های تک‌بعدی و سلیقه‌ای فرهنگی به یکباره رو به تعطیلی و توقف کامل رفتند. این در حالی است که وجود این باشگاه نقش مهمی در کتابخوانی و کتاب‌دوستی کودکان و نوجوانان بوشهری در دهه ۹۰ ایفا کرد.
بهروزی در این نشست که با موضوع «اثرگذاری سمن‌ها در توسعه فرهنگ کتابخوانی با اتکا بر ظرفیت صنعت نفت و گاز» به ایراد سخنانی پرداخت، بیان کرد: صنعت نفت و گاز که در گستره استان بوشهر فعالیت می‌کند، هم در شمال و هم در جنوب آن، در راستای مسئولیت‌های اجتماعی خود موظف است که از برگزاری برنامه‌ها و طرح‌های کتاب‌محور حمایت ویژه کند اما این صنایع تنها در مقطعی یا به‌صورت نقطهای از چنین برنامه‌هایی حمایت کرده یا می‌کنند تا جایی که سمن‌های مردم‌نهاد یا موسسات خیریه استان تنها در برخی از برنامه‌های خود توانسته‌اند از حمایت‌های مادی و معنوی این صنایع برخوردار شوند. به‌راستی چه عواملی در این زمینه مانع‌زایی می‌کند؟!
به عقیده وی، متاسفانه بخش اعظمی از بودجه‌های فرهنگی پتروشیمی‌ها و شرکت‌های گازی به جیب دلالان فرهنگی غیربومی در قالب برگزاری نمایشگاه‌های کتاب فصلی و خرید تضمینی از متولیان برگزاری این نمایشگاه‌ها سرازیر می‌شود؛ بودجه‌های چند ۱۰ میلیاردی که تزریق درصدی از آن به جامعه مدنی بوشهر می‌تواند کمک شایانی به رشد کتابخوانی در این استان کند که طبق آخرین آمار اعلامی سرانه مطالعه کشور، در کف این جدول یعنی در رتبه ۳۱ قرار گرفته بود!
بهروزی یادآور شد: در خصوص اینکه چرا سمن‌های مردم‌نهاد عموماً از جذب حمایت‌های مالی پتروشیمی‌ها و شرکت‌های نفتی مستقر در استان چه در شمال و چه در جنوب آن بازمی‌مانند، باید گفت که تعامل و هم‌افزایی لازم میان سمن‌ها و پتروشیمی‌ها شکل نگرفته است که می‌تواند از ضعف مدیریتی و اجرایی نهادهای مدنی نشات گرفته باشد که در این زمینه با به‌کارگیری نیروهای کارآمد و نخبه می‌توان بر این ضعف غالب شد. همچنین بسیاری از این سمن‌ها به دلیل سیاست‌گذاری‌های دولتی استقلال لازم را برای حفظ موجودیت و پیشبرد برنامه‌های مشخص که به فقرزدایی، توسعه فرهنگ و آموزش و توسعه جوامع محلی و ملی کمک می‌کند، نیافته‌اند. از این‌رو آن‌ها حتی در شبکه‌سازی در جامعه پیرامونی خود بازمانده‌اند.
این روزنامه‌نگار تاکید کرد: بی‌شک امروزه برای کنشمندی مفید و موثر سمن‌های بومی در حوزه کتاب و کتابخوانی بوشهر، نیاز است که سمن‌هایی مستقل با کارکرد کتاب‌محور پا به عرصه بگذارند تا با استفاده از مسئولیت‌های اجتماعی صنایع و همراهی مردمی به توسعه فرهنگ کتاب و بازسازی ساختار کتابخوانی این دیار دامن بزنند. در کنار این سمن‌ها، موسسات خیریه نیز می‌توانند بخشی از فعالیت‌های خود را به حوزه کتاب به‌خصوص در بحث زیرساختی سوق بدهند که در این زمینه موسسه خیریه دارالاکرام بوشهر پیش‌قدم شده و کتابخانه‌ای به نام «ارمغان دانایی و مهر عاطفه» به یاد زنده‌یاد «عاطفه صابری»؛ مددکار اجتماعی و تسهیلگر کتاب با ۱۱۰۰ جلد کتاب اهدایی، در قسمتی از منزل حسین صابری (پدر زنده یاد عاطفه صابری) در آبپخش دایر کرده است.
وی افزود: راه‌اندازی این کتابخانه که به کمک پویش نذر کتاب با مشارکت برخی از نویسندگان، ناشران و مردم و همچنین بعضی از ادارات محقق شده، نمونه‌ای از شکل‌گیری تعامل سازنده میان نهاد مدنی و بخش دولتی را عیان می‌کند که البته این تعامل نیاز به تقویت و تداوم دارد. همچنین می‌توان برای به‌روزرسانی و توسعه این کتابخانه که در کنار یک مدرسه هم ایجاد شده و می‌تواند نقش مفیدی در جذب کودکان و نوجوانان و همچنان قشر جوان به حوزه کتاب و کتابخوانی ایفا کند، پای صنعت را به میان کشید؛ چه شرکت‌های صنعتی که در شمال استان مستقر هستند و چه صنایعی که در جنوب استان حیات یافته‌اند.
بهروزی در بخش دیگری از صحبت‌های خود به طرح پایتخت کتاب ایران و شوری که در میان سمن‌های بوشهری ایجاد کرد، اشاره و تصریح کرد: در حد فاصل سال‌های ۹۵ تا ۹۷ ما شاهد میل و فعالیت چشمگیر سمن‌های مردم‌نهاد در حوزه کتاب و کتابخوانی شدیم، یعنی دوره‌ای که شهر بوشهر و برخی از شهرهای استان عزم خود را برای کسب عنوان پایتخت کتاب ایران شدن، جزم کرده بودند. جالب است که در این دوره زمانی، هم‌افزایی مطلوبی میان سمن‌ها و بخش دولتی و خصوصی شکل‌گرفته بود تا جایی برخی از این سمن‌های فعال در برخی از تصمیم‌گیری‌های کلان فرهنگی و کتاب‌محور مشارکت داده می‌شدند اما از سال ۹۶ به بعد که بوشهر به عنوان پایتخت کتاب ایران دست یافت، به یکباره سمن‌هایی که در توسعه فرهنگ کتاب و اجرای طرح‌های خلاقانه نقش‌آفرینی کرده بودند، از سوی سیستم اداری کنار گذاشته شدند بنا به دلایل نامشخص!
وی ادامه داد: همین مسئله موجب شد که کم‌کم سمن‌های مردم‌نهاد به کنشگری در حوزه کتاب و کتابخوانی بی‌رغبت شوند و کم‌اثرتر از قبل در این حوزه به فعالیت بپردازند که البته عواملی چون ناتوانی مالی سمن‌ها، حذف ظرفیت نخبگانی از بدنه این سمن‌ها به دلیل اشتغال در مجموعه‌های دیگر یا سیاست‌های غلط و…، ضعف در شبکه‌سازی و برنامه‌سازی، نادیده‌انگاری آن‌ها در سیاست‌گذاری‌ها، ضعف مدیریتی و اجرایی خود این نهادها و… در این زمینه دخیل بودند.
بهروزی یادآور شد: حال با توجه به اینکه نهادهای مدنی به عنوان واسطه‌ای میان جامعه و دولت، نقش بسیار کلیدی در توسعه پایدار و همه‌جانبه ایفا می‌کنند، باید بازاحیا و تقویت شوند تا با شناسایی نیازهای واقعی مردم، جلب مشارکت اجتماعی، ارتقاء سطح آگاهی و پیگیری حقوق شهروندی، مسیر توسعه را برای جامعه هموار کنند و صدای اقشار مختلف را به نهادهای تصمیم‌گیر منتقل کنند اما چالش‌هایی که ذکر شد سبب شده ظرفیت‌ها و توانمندی‌های این نهادها در طول این سال‌ها به طور کامل بالفعل نشود. کمبود منابع مالی و حمایت حقوقی، نبود فضای باز تعامل با حاکمیت و همچنین ضعف در جلب اعتماد عمومی، هر یک می‌تواند تبدیل به مانعی جدی بر سر راه اثرگذاری آن‌ها شود.
این روزنامه‌نگار و نگارنده کتاب «بوشهر بانو» تاکید کرد: نقش‌آفرینی موفق نهادهای مدنی در توسعه محلی و ملی، نیازمند تعامل سازنده با همه گروه‌های اجتماعی، دولت و بخش خصوصی است. این نهادها با رفع چالش‌های ذکرشده، می‌توانند به عنوان صدای واقعی مردم، شفافیت و عدالت اجتماعی را تقویت کنند و سهم بسزایی در رشد و توسعه پایدار ایفا کنند.
به گزارش ایبنا، نشست بایسته‌های سیاستی درباره سمن‌ها، خیریه‌ها و تشکل‌ها (کنشگران استان بوشهر) به همت موسسه کار و تامین اجتماعی با همکاری دستیار اجتماعی رئیس جمهور، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات – دفتر بوشهر (گروه ارغنون هامون) به دبیری اسماعیل حسام‌مقدم؛ نویسنده، جامعه‌شناس و روزنامه‌نگار جنوبی برگزار شد.
در این نشست مهدیه امیری دشتی، کارشناس ارشد مطالعات فرهنگی، نویسنده، فعال سیاسی، مدیرمسئول مطبوعات و عضو هیئت موسس انجمن زنان نواندیش (جامعه مدنی، سیاست تفاوت و گروه‌های خاموش)؛ علی برزگر، دکتری آینده پژوهی – مدیر پیشین جمعیت امام علی (ع) بوشهر – فعال حوزه انجمن‌های غیردولتی و خیریه (خیریه‌ها، آینده‌پژوهی و عدالت اجتماعی)؛ مهتا بذرافکن، دکتری علوم اجتماعی – جامعه‌شناس و عضو هیات علمی دانشگاه – پژوهشگر آزاد حوزه آب و گرمایش جهانی (جوامع محلی، تغییرات اقلیمی و مسئله آب) و الهام بهروزی، کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی، روزنامه‌نگار، ویراستار، نویسنده و کارشناس حوزه کتاب – دبیر صفحه ادب و هنر روزنامه بامداد جنوب و نماینده خبرگزاری کتاب ایران در استان بوشهر (فرهنگ عمومی، صنعت و مسئله کتاب) بررسی‌های خود را در زمینه کنشمندی سمن‌های مردم‌نهاد بوشهر در حوزه زنان و کودکان، قشرهای آسیب‌پذیر و کتاب ارائه کردند.
همچنین محمدامین گنبدی‌پور، فعال اقتصادی و سیاسی، مدیرعامل تعاونی و موسسه بازرگانی گنبدی پور (تعاونی‌ها، تشکل‌های صنفی و چشم‌اندازهای رفاه اجتماعی)؛ وحید موحد؛ مدیرعامل انجمن آفتابکاران لیان – کارشناس ارشد توسعه محلی دانشگاه تهران و کنشگر مدنی (توسعه اجتماعی محلی، نهادهای مدنی و مطالبه‌گری) و کتایون وحدت؛ پزشک و متخصص بیماری‌های گرمسیری- هیات علمی دانشگاه – بنیانگذار نهادهای عمومی درمان در استان بوشهر و بنیانگذار بنیاد دیابت استان بوشهر، مسئول تیم مقابله با کرونا در استان بوشهر به ایراد سخن و دغدغه‌ها و چالش‌های خود در حوزه سمن‌های مردم‌نهاد در بخش صنوف، نقش سمن‌ها در توسعه اجتماعی و نهادهای مدنی فعال در حوزه درمان پرداختند.
