گزارشی از نوزدهمین عصرانه فرهنگی «هامون»

خاورمیانه جدید؛ نزاعی دیپلماتیک یا برخوردی هویتی؟!

نوزدهمین عصرانه ی فرهنگی هامون، ساعت ۱۷سه شنبه در دفتر هفته نامه اتحاد جنوب برگزار شد. انجمن هامون ایران پس از تحولات عظیم در خاورمیانه برخود لازم دید که عصری با محوریت موضوع «خاورمیانه جدید» برگزار نماید و شاید از همان ابتدا نیز این حساسیت و ابهام در ذهن بسیاری از شهروندان درباره ی اتفاقات خاورمیانه جدید (بهار عربی) وجود داشت که خود نوید دهنده ی جلسه ی چالشی یی را می داد. ارایه دهندگان موضوع این نشست، بر عهده ی محمد حسین بَکمی -کارشناس ارشد مطالعات خاورمیانه- و بهنام سالانی -کارشناس ارشد علوم سیاسی- بود.
جلسه با دو زوایه دید متمایز به مسایل خاورمیانه شروع شد که در ابتدا محمدحسین بکمی حضور کشورهای غربی وآمریکا در منطقه را از پیامدهای رخداد ۱۱سپتامبر دانست و محرک آن را تروریسم در خاورمیانه عنوان کرد.
بکمی، نفوذ آمریکا به روی ایران، قطع کردن ارتباط ایران با چین که یک منبع کالا بسیار مهم برای ایران است، جلوگیری از نفوذ روسیه در خاورمیانه و از بین بردن صدام حسین که امنیت منطقه را تهدید می کرد را از عوامل حضور آمریکا در خاورمیانه ارایه کرد.
این دانش آموخته ی رشته مطالعات خاورمیانه در ادامه افزود:«تسخیر خاورمیانه توسط آمریکا و کشورهایی که زیر سلطه ی آمریکا بودند، کمانی را دور تادور ایران تشکیل داد که باعث شد که تنها سه کشور مهم در خاورمیانه باقی بماند که تحت سیطره کامل آمریکا نباشد؛ اسرائیل، ترکیه وایران.
وی در ادامه افزود:«البته دو کشور اسرائیل و ترکیه از متحدان و دوستان آمریکا است و در طرح “خاورمیانه جدید” تنها ایران می ماند، که از موقعیتی مهم برای آمریکا برخورد است. اما ساختار مستحکم ایران باعث شده که تحت سیطره هیچ قدرت فرامنطقه ای و منطقه ای نرود. با ادامه ی این وضعیت، کشور های غربی درصدد آن برآمدند که زنجیره ی ایران به لبنان (حزب الله) را از طریق فروپاشی سوریه قطع کنند و فشار را بر ایران دوچندان نمایند. این رخدادی هست که بخصوص آمریکا تحت لوای “نقشه راه” برای شکل دادن به خاورمیانه جدید در سر پرورانده است.
در ادامه بهنام سالانی، دیگر ارایه دهنده ی موضوع، دیدگاه اش را از این زوایه پی گرفت وعنوان کرد: بهار عربی با خود سوزی “سعید بوعزیزی” یک دستفروش در بازارهای تونس شعله ور شد و آتش بر خرمن تمام خاورمیانه، به خصوص کشورهای اسلامی زد و خاورمیانه به سه قطب تقسیم شدند؛ ۱- اسلام گراهای غربی. ۲- اسلامگراهای های بنیادگرا و ۳- نیروهای سکولار. آنچه به تفاوت در نگرش اسلامگراهای غربی با بنیادگراها منجر می شود، این است که گروه اول قایل به این هستند که اصول ثابتی در دین وجود ندارد و دین ما آن قدر ظرفیت دارد که خود را با دوران های مختلف وفق دهد. درحالی که «اسلامگرایان بنیادگرا» بر این اندیشه استوارند، که قوانین دین ثابت و تغییرناپذیر است و این گروه بنیادگرا، زمانی که از تئوری، وارد عمل سیاسی می شوند با نوعی پارادوکس(تناقض) عمیق مواجه می شوند که راهی جز کشتار و ترور در ذهنشان نقش نمی بندد. و این دقیقن همان چیزی ست که در بهار عربی رخ می دهد.
سالانی در ادامه افزود: «برخورد این سه گروه خود زمینه ساز وقایع پساانقلاب ها در این کشورها می شود. تناقض بین ایده ها و واقعیت جامعه که حتا نیروهای اسلامگرای غربی (اخوان المسلمین) را حتا به بن بست می کشد و همین وضعیت باعث می گردد که مثلن در مصر بعد از انقلاب و سرنگونی مبارک، همچنان با خفقان سیاسی مواجه شویم.
در ادامه اسماعیل حسام مقدم؛ کارشناس ارشد مطالعات فرهنگی زوایه ی دیگر برای وقایع خاورمیانه ترسیم کرد که ازآن به عنوان “مساله هویت” یاد کرد وآن را عامل بسیار مهمی دانست و پرسید که چرا خوانش و تفسیر این دو سخنران کاملن براساس نگرشی سیاست گرایانه هست و در مورد خاورمیانه جدید اگر تاملاتی بخواهد شکل بگیرد، به دلیل پیچیدگی فضای عمومی منطقه، نمی توان دچار تقلیل گرایی شد و قدرت سیاسی دولتها را آنچنان بزرگ و قطعی در رخ دادن اتفاقات پنداشت که هیچ جایی برای دیگر نیروهای اجتماعی باقی نماند.
حسام مقدم تصریح کرد:«پس در این جا نباید از نقش مردمی در بهار عربی و یا تحولات خاورمیانه چشم پوشید که همواره به دنبال بازسازی و بازاندیشی در ساختار هویتی خویش بودند؛ هویتی که به خصوص پس از جریانات استقلال کشورهای شان از استعمار (در سالهای ۱۹۸۰ به بعد) همواره به مساله ای مهم و حیاتی برای نخبگان این کشورها مبدل گردید. این کارشناس مطالعات فرهنگی در ادامه افزود:«وضعیت خاورمیانه، وضعیتی چند ساحتی ست که تنها با جنگ و مسایل دیپلماتیک قابل حل نمی باشد. در صورتی که اگر همه چیز در ید دیپلماسی و مثلن طرح “خاورمیانه جدید” بود، بعد از این مدت نسبتن طولانی در گیری ها، بازخوردی نیز باید می داشت.»
محمدحسین بکمی نیز در جواب گفت: «نقس رسانه ها و دولت ها در تغییرات خاورمیانه پر رنگ تر از جنگ هویتی بود و جنگ بر سر منافع است و نه هویت. سالانی در ادامه این نوع تفکرِ بکمی را ناشی از «توهم توطئه» دانست و گفت نباید به همه چیز بصورت تک بعدی نگاه کرد. و در ادامه حسام مقدم نیز در جواب گفت:«ما در تحلیل قضایا باید دولت را تفسیری حداقلی کنیم و نه حداکثری و اشتباه شما در اینجاست که دولت را غالب می بینید و چنان بزرگ که همه چیز را در ذیل آن تعریف می کنید.»
قاسم تنگسیرنژاد- کارشناس حقوق و کارگردان تآتر- هم اضافه کرد که خالی بودن هویت فرهنگی و اجتماعی هم در شکل گیری شرایط کنونی خاورمیانه موثر بوده و بستر جامعه و تشکل های مردمی سرچشمه و نطفه ی جنبش ها بوده است و نقش قدرت های خارجی را تنها پروسه بعد از انقلاب ذکر نمود.
حیدر کاشف- فعال فرهنگی و اجتماعی- نیز گفت: «ما باید دو عنصر منافع و ابراز رسیدن به منافع را کاملن از هم جدا کنیم. به گمان من حضور آمریکا در منطقه خاورمیانه بدون توجه به ذخایر نفتی قابل توجیه نیست.
کاشف در ادامه، ابزار رسیدن را «هژمونی رسانه ای» عنوان کرد که از جانب آمریکایی ها کمر به نابودی و انزوا کشیدن هویت فرهنگی مردم منطقه خاورمیانه بسته است. در پاسخ، تنگسیرنژاد گفت: «اما دولت ها آن قدر قدرت ندارند بدون فراهم بودن بستر اجتماعی مردم را به خیابان بیاورند.»
سالانی نیز در ادامه جلسه، به تفاوت های بین دو گروه «بنیادگرای اسلامی» و «اسلام گرای سیاسی» پرداخت و عنوان کرد که در اصل بنیادگراها در پی اداره ی حکومت نیستند و تنها در پی اجرای کامل احکام شریعت هستند و در ضمن قایل به تلطیف کردن دستورات دین هم نیستند. درحالی که وضع برای اسلامگرایان سیاسی کاملن بالعکس است. این دسته مدعی این هستند، که دستورات اسلام، در این دنیا کاربست دارد.
در ادامه جلسه دوستان حول محوریت اینکه کدامین وزنه در ایجاد این جنبش ها وزن بیشتر داشته است، صحبت های پراکنده ای ارایه کردند که این صحبت ها توانست دوستانی را که وزنه ی قدرت دولت ها را عامل مهم تری از نهادهای اجتماعی و مردمی می دانستند، تا حدی به سمت و سوی قدرت های اجتماعی متمایل نمایند.
در جمع بندی پایانی، محمد حسسین بکمی گفت به آینده ی خاورمیانه امیدوار است و از نقش سازنده ایران برای به ثبات رسیدن منطقه باید استفاده کرد. بکمی توجه ها را به این نکته جلب نمود که بازی خاورمیانه جدید به سمت بازی «برد- برد» درحال پیش رفتن است و همین امر چه بسا بتواند همه نیروهای حاضر در منطقه خاورمیانه را به میزانی از منافعشان برساند.
بیستمین نشست عصرانه فرهنگی هامون، به خوانش و نقد کتاب “آدم های وارونه” اثر قدرت الله مظاهری اختصاص دارد که سه شنبه ۲۸ آبانماه راس ساعت ۱۷ در دفتر هفته نامه اتحاد جنوب با حضور نغمه بلالی، افسانه سراج زاده و نویسنده کتاب برگزار می شود.
حضور عموم علاقه مندان به نشست های عصرانه فرهنگی «هامون» آزاد می باشد.

سالنــــامـــه ارغنـــــــون هامـــون (فروش اینترنتی)

فصــــلنــامـــــه نــــامـــــه هـــامـــــون (فروش اینترنتی)

دوهـفتـــــــه نــامـه آوای هـــــامــــون (فروش اینترنتی)

انتـــــشــــــــارات هــــامـــــــون نـــــو (فروش اینترنتی)

نشستن در لژ مخصوص غول‌های ادبی؛ درباب منوچهر آتشی

درباره استاد غلامعباس توسلی؛ حافظه زنده جامعه شناسی

توسلی در سه بزنگاه تاریخی؛ یادداشتی از حمیدرضا جلائی‌پور

آکادمیسین مردم‌مدار؛ یادداشتی از حسین سراج زاده

گزارشی از نوزدهمین عصرانه فرهنگی «هامون»

خاورمیانه جدید؛ نزاعی دیپلماتیک یا برخوردی هویتی؟!

دیدگاهتان را بنویسید لغو پاسخ

اخبار مرتبط

دیدگاهتان را بنویسید لغو پاسخ