گزارشی از سی و یکمین عصرانه ی فرهنگی «هامون»

تآتر «خاموشی دریا»؛ بازنمایی مقاومت

سودابه صولتی: سی و یکمین عصرانه ی فرهنگی هامون، سه شنبه مورخه ی 13 بهمن ماه 92 ساعت 5 عصر در دفتر هفته نامه اتحادجنوب برگزار شد. این نشست به پخش فیلم تآتر «خاموشی دریا» به کارگردانی «نیما دهقان» اختصاص داشت و به شکل مدیاپلیر برای حضار پخش شد.

سی و یکمین عصرانه ی فرهنگی هامون، سه شنبه مورخه ی ۱۳ بهمن ماه ۹۲ ساعت ۵ عصر در دفتر هفته نامه اتحادجنوب برگزار شد. این نشست به پخش فیلم تآتر «خاموشی دریا» به کارگردانی «نیما دهقان» اختصاص داشت و به شکل مدیاپلیر برای حضار پخش شد.
پس از پخش فیلم، قاسم تنگسیرنژاد- کارگردان تآتر- به ایراد صحبت های خود در باب اثر «خاموشی دریا» پرداخت و گفت: «این اثر برگرفته از یک رمان فرانسوی به نویسندگی ورکور است، که به زبان فرانسه در بحبوحه ی جنگ جهانی دوم و در زمان تسخیر فرانسه توسط نازی ها، نوشته شده و به صورت زیرزمینی منتشر شده است.» وی گفت:«نمایش خاموشی دریا»، دومین کار از کارهای سفارشی «نیما دهقان» می باشد که جایزه ی برتر جشنواره تآتر مقاومت را نیز دریافت کرده است. این کارگردان علاوه بر اجرای این نمایش، آثار خنکای ختم خاطره، دومتر در دومتر جنگ، ترن، آنفلونزای خوکی و مادرمانده- ما در مانده را نیز در کارنامه ی هنری – تآتری خود دارد.
سپس علی بحرینی- بازیگر تآتر- گفت: «ما در این اجرا، با دو قدرت رو به هستیم. شطرنج نماد زندگی زن و مرد با آن افسر است که در دو مرحله در اجرای تآتر از آن استفاده شده و سکوت نشان دهنده ی شکست دادن و پیروزی بر افسر جنگ است»
اسماعیل حسام مقدم- کارشناس ارشد مطالعات فرهنگی- گفت: «آرامش در این جا روحی و ذاتی نیست و نشان دهنده ی تلاطمی است که می خواهد مقاومت کند» وی خاطرنشان کرد: « دستور زبانشان نیز با هم متفاوت است و به گونه یی به بی معنایی می رسد. دستور زبان در این جا دستور زبان سکوت است. ما با دو دستور زبان مختلف و با دو سطح متفاوت رو به رو هستیم؛ سطحی که شکست خورده و سطحی که به پیروزی می رسد.»
در ادامه ی صحبت های حسام مقدم، محسن دوراهکی- نوازنده و مدرس گیتار- که به تازه گی، بازیگری را در تآتر هم تجربه کرده، بیان داشت: «ما در تآتر خاموشی دریا، بیش تر از این که عنصر مقاومت را ببینیم، عنصر اعتراض را می بینیم.» وی خاطرنشان کرد: «چون فرانسه کاملن تقسیم شده بود، اصلن زن و شوهر قدرتی برای مقاومت ندارند. در اینجا فقط سکوت می کنند و چه بسا در صورت هرگونه مقاومتی توسط افسر آلمانی کشته می شدند . دوراهکی معتقد بود: «سکوت زن و مرد در این نمایش، مانند سکوت ژاندارک است که به آتش کشیده می شود اما حرفی نمی زند. ما بیشتر از پیروزی زن و مرد، زوال افسر را می بینیم و شطرنج در پایان نمایش نشانه ی تمایل زوج فرانسوی برای نگه داشتن افسر و جلوگیری از خودکشی اوست.»

تنگسیرنژاد در ادامه ی صحبت های دوراهکی گفت:«اعتراض ها نیز نوعی از مقاومت اند. اعتراض تسلیم نیست پس مقاومت است. ضمنن برخی مفاهیم لازم و ملزوم همدیگر اند. وقتی می گوییم افسر شکست خورد یعنی زوج پیروز شدند. شکست لازمه ی پیروزی طرف مقابل است. پس نمی توان گفت افسر شکست خورد یا به زوال رسید اما زن و شوهری که باعث این اتفاق بودند به پیروزی نرسیدند. ضمنن در پایان زوج فرانسوی افسر را به مبارزه دعوت می کنند و می بینیم افسر شکست می خورد و خودکشی می کند. به نظر من افسر نازی در این مبارزه ی نا برابر شکست می خورد.»
مجید عوض فرد- هنرمند خوشنویس و فعال فرهنگی- هم گفت: «به گمانم سال ها پیش فیلم این اثر را دیدم. در آن فیلم پیرزن کر و لالی بود که با یک افسر نازی به معنای واقعی کلمه رو به رو بودیم. اما در این نمایش با افسر نازی رو به رو نیستیم. این افسر اصلن آن قساوت نازی ها را ندارد. از طرفی در این جا، رویارویی دو فرهنگ (آلمانی و فرانسوی) را می بینیم. فرهنگ آلمانی که مبتنی بر کلام و فلسفه است در برابر فرهنگ فرانسوی که بر ادبیات و هنر ساخته شده است. به همین خاطر می بینیم افسر فلسفه می بافد و حرف می زند و فریاد می کشد اما زوج فرانسوی آرام سکوت می کنند و ادامه می دهند.»
تنگسیرنژاد در این خصوص بیان داشت: «به زعم جلال تهرانی هیچ کارگردانی نمی تواند، تمام جنبه های یک متن نمایشی را را اجرا کند. ضمنن با ظهور کارگردان در تآتر، قرائت های مختلف از متون واحد به وجود آمد و ما می بینیم که از یک متن چندین اجرای متنوع به روی صحنه رفته است. از طرفی جالب است بدانید هنگامی که این اثر را در تهران دیدم هنرمندان فرانسوی از دیدن این اجرا ذوق زده شده بودند و می گفتند اجرای خوبی از متن شده است.»
این کارگردان تآتر افزود: «رمان خاموشی دریا» مبتنی بر مقاومت است و به نظرم اگر زوج کر و لال بودند اصلن مقاومتی شکل نمی گرفت. مقاومت این جا شکل می گیرد که ایشان قدرت تکلم دارند اما سکوت می کنند. درباره ی خشونت و قساوت افسر هم معتقدم با توجه به این که خاموشی دریا نمایشی مینی مالیستی است همین اندازه از خشونت کافی به نظر می رسد. در فیلم ما با یک اثر رآلیسیتی رو به رو هستیم. پس طبعن با میزان بیشتری از عنصر بی رحمی مواجه خواهیم بود.»
عباس پرنیانی، از اعضای نشست های عصرانه فرهنگی هامون- نیز گفت: «هدف زوج نمایش به عنوان نمادی از یک جامعه ی مورد تجاوز قرار گرفته شده، ادامه ی حیات و مسیر زندگی است. در پایان هم می بینیم زن فرانسوی باردار است و صحه ای بر این ادعا می تواند قلمداد شود.» وی خاطرنشان کرد: «یک تآتر وقتی موفق است که ما به عنوان مخاطب، جنبه های مختلف معنایی آن را احساس کنیم. به گمان من چیزی که در این تآتر خود را نشان می داد، تمرکز و بصیرتی بود که در وجود این زن و شوهر بود و این دو مکمل هم بودند»
در پایان، تنگسیرنژاد گفت: «در جایی از نمایش افسر آلمانی می گوید خوبی ها و شادی ها همواره در معرض فروپاشی هستند. مصطفی مستور هم معتقد است هنگامی که به خوشبختی می رسیم چند چیز خوب در کنار هم قرار گرفته اند اما چسبی که این ها را در کنار هم قرار داده بسیار ضعیف است. هر خوشبختی در معرض تبدیل شدن به یک فاجعه است. هنگامی که یک خوشبختی به فاجعه تبدیل شد آن چنان قدرتمند است که به راحتی قابل از بین رفتن نیست. بهتر است بگویم چسبی که اجزای یک فاجعه را کنارهم قرار می دهد به مراتب قوی تر از چسبی است که اجزای خوشبختی را نگه می دارد.» وی افزود: « با این مقدمه می خواهم بگویم جهان در حال رسیدن به یک نازیسم دیگر است. آرامش ظاهری اکنون جهان آرامش پیش از طوفان است. اتفاقات پیرامون ما خبر از تولد نازیسمی می دهد که به مراتب خطرناک تر از گونه ی قبلی آن است. پس یادمان باشد بدون مقاومت نمی توان در این جهان زیست. گویا باید خودمان را برای مقابله با نازیسم جدید آماده کنیم.»
در حاشیه ی سی و یکمین عصرانه ی هامون، رضا شبانکاره از اعضای شورای نویسندگان هامون، گزارشی از صفحات هفتگی «هامون» که در هفته ی اخیر در نشریات محلی استان بوشهر منتشر شده بود ارایه داد و از برنامه های پیش رو صفحات هفتگی هامون صحبت کرد. انتشار ویژه نامه ی نقد و بررسی منشور حقوق شهروندی از جمله فعالیت هایی بود که توسط هامون در نشریه نسیم جنوب انجام شد. پرونده ی تآتر در نشریه نصیر بوشهر نیز از دیگر صفحات هفتگی هامون بود که در این هفته منتشر گردید.
– نشریات نسیم جنوب، نصیربوشهر و اتحادجنوب که هامون به صورت هفتگی در آن صفحاتی را مدیریت و منتشر می کند، به حضار در سی و یکمین عصرانه ی فرهنگی هامون ارایه شد.
– سی و دومین عصرانه ی فرهنگی هامون، روز سه شنبه مورخه ی ۲۲ بهمن ماه ۱۳۹۲ راس ساعت ۱۷ در محل دفتر هفته نامه ی اتحاد جنوب واقع در خیابان دکتر علی شریعتی، جنب بانک صادرات، پاساژ شهرداری برگزار می شود. این عصرانه به نقد و بررسی جهان داستانی «ارنست همینگوی» و خوانش رمان «پیرمرد و دریا» با ارایه ی حسین باقری – دانشجوی کارشناسی ارشد جامعه شناسی – اختصاص دارد.
– حضور همه ی علاقمندان- آقایان و خانم ها- در نشست های عصرانه فرهنگی هامون آزاد می باشد.
– مشروح سلسله گزارش های هر عصرانه ی هامون در تارنمای اتحاد جنوب www.Ettehadjonoub.ir و هامون- نخستین تارنمای جامعه مدنی جنوب ایران- www.Hamooniran.com قابل مطالعه است.