خودآگاهی؛ دریافتی است که انسان ها از هستی خویش و جایگاه این هستی در یک فضا به دست می آورند و این معرفت به خود، صورتی ازهویت را برساخته می کند که به فرد، تشخص می بخشد. این خودآگاهی در فضای پسایازده سپتامبری، لایه های عمیق و ژرف ناخودآگاه تاریخی و فرهنگی را نیز اگرچه پیش تر ازاین وجود داشت، اما نمایان تر و برجسته تر نموده و در فضایی که مهاجرت و تبعید و پناهندگی به پروبلماتیک فرهنگ جهانی مبدل شده بود، خودآگاهی به اینکه سوژه ی مهاجر- پناهنده به گونه ای در ناخودآگاه اش، غیرخودی – دیگری – حاشیه ای بودگی را به مولفه ای قوی در هویت سوژه گی خویش مبدل نموده، عاملی بوده است که مهاجر- پناهنده رابه لایه های حاشیه ای ذهنیت شهر واپس رانده است. ازهمین رهگذر، مطالعه ی عمیق این احساس خودآگاه به حاشیه ای بودگی در نزد دیاسپورای افغانی در جنوب ایران، به تحلیل ناخودآگاه سوژه گی این افغانها باید پرداخته شود که چنان آگاهی نسبت به هویت حاشیه بودگی درفضای دیاسپورای افغانی درجنوب ایران بالاست که به نسل های دوم و سوم این مهاجر- پناهنده ها نیز سرایت نموده و به گونه ای از ناخودآگاه جمعی در دیاسپوریک افغانی مبدل گشته است.
