با این اوصاف، این طرح به خودی خود در کنار اندیشه‌سازی و تقویت تفکر انتقادی و جامعه مدنی، به رشد و توسعه فرهنگ کتاب و کتابخوانی در آن برهه زمانی در دشتستان کمک کرد!
اسماعیل حسام مقدم: بله؛ به طور خاص اگر بخواهم از تاثیرگذاری برگزاری این نشست‌ها در اتمسفر فرهنگی دشتستان بگویم، باید به فروش گسترده کتب مورد مطالعه در نشستهای «کتابحث» اشاره کنم که افزون بر آن، به فروش کتاب‌ها و مجلاتی که در رابطه با آن کتاب‌ها منتشر شده بودند، دامن زد. به هرحال، در طول بیش از یک سال، ۴۰ تا ۷۰ نفر به صورت متناوب در حال مطالعه برخی کتب خاص بودند و همین می‌توانست به یک جریان محسوس اجتماعی و فرهنگی در یک کالبد زنده اجتماعی مانند شهرستان دشتستان منجر شود.
به همین دلیل «کتابحث» از یک ایده محض فراتر رفت و به تغییر مداوم و آرام در سبک زندگی افراد یاری رساند و امر مطالعه و کالای فرهنگی مانند کتاب و مجله را به یک موضوع حیاتی و مهم در زندگی روزمره این گروه از افراد تبدیل کرد. یک همنفسی عمیق و گسترده با واژگان، کتاب و کتابخوانی در طول این مدت شکل گرفت و به گمان خودم، ایده کتابحث به مثابه «تئاتر کتابحث» یا «آیین کتابحث» درآمد.
«تئاتر کتابحث» یا «آیین کتابحث»؟! در این زمینه بحث را بیشتر باز کنید؟
اسماعیل حسام مقدم: ببینید یکی از دلایلی که باور دارم که ایده «کتابحث» به مثابه یک آیین یا یک تئاتر درآمد، نظم و استمرار و پویایی این نشست‌ها بود. نشستهای «کتابحث» به طور منظم هر دوشنبه و در ساعت ۱۷ شروع می‌شد و تا ساعت ۲۱ ادامه می‌یافت و شکل برگزاری آن از یک الگوی واحد پیروی می‌کرد؛ مقدمه از طرف من به عنوان تسهیلگر «کتابحث»، پس از آن اجرای پنل اول از سوی ارائه دهنده اصلی و معرفی و بررسی کتاب، سپس اجرای گروهی پنل دوم با مشارکت همه حضار که به گفت‌وگو و تعامل با همدیگر با محوریت آن کتاب می‌پرداختند و در نهایت هم ارائه‌دهنده اصلی به جمع‌بندی می‌پرداخت.
این شیوه و اسلوب در برگزاری نشستهای «کتابحث» مبدل به «آیین و تئاتر کتابحث» شد که چند سال بعد در دهه ۱۳۹۰ با الهام از این طرح، نشست‌هایی با عنوان «عصرانه فرهنگی هامون» به مدت سه سال برگزار کردیم. از این‌رو، این تجربه موفق در تبدیل یک ایده به یک آیین در حوزه کتابخوانی و گفتوگوسازی در عرصه عمومی دشتستان و استان بوشهر موثر ظاهر شد.
از سوی دیگر ایده «کتابحث» نشان داد که یک ایده که حول محور کتاب بچرخد تا چه اندازه می‌تواند با ارتقای سرمایه فرهنگی یک جامعه یاری رساند و افزایش سرمایه نمادین بر اساس فرهنگ و ادبیات را از یک بحث نظری و انتزاعی به شکل و صورتی انضمامی و عملیاتی درآورد. ایده «کتابحث» همچنان می‌تواند زایا و اثربخش باشد آنچنان که از سال ۱۴۰۰ تاکنون، گروهی دیگر از شهروندان فرهیخته در دشتستان با مدیریت مجید و محسن عوض‌فرد اقدام به برگزاری نشست‌هایی با عنوان «کتاب‌بحث» کرده‌اند و دقیقاً همان ایده با همان نام، در دو دهه بعد از خودش توانسته تکثیر و بازتجربه شود.
اتفاق خوبی است که این ایده توانسته احیا شود؛ اما اینجا این سوال ذهنمان را درگیر می‌کند که چطور شد ایده کتابحث با وجود اینکه در میانه دهه ۸۰ مخاطبان پروپاقرصی پیدا کرد، متوقف شد؟
اسماعیل حسام مقدم: همان‌طور که اشاره کردم برگزاری نشستهای «کتابحث» در طول حدود دو سال (از سال ۱۳۸۵ تا ۱۳۸۶) با حمایت نهادهای مدنی (یک NGO و یک رسانه و یک صنف کتابفروشی) و با حضور دغدغه‌مندانه بیش از ۵۰ نفر از شهروندان کتابخوان یک شهرستان محقق شد که نشان از اهمیت و ضرورت برگزاری چنین نشست‌هایی در آن زمان داشت؛ اهمیت و ضرورتی که از درون ایده «کتابحث» جوشیده بود و دقیقاً همان هم باعث تداوم و استمرار آن در بیش از ۴۰ هفته شد؛ اما نشستهای «کتابحث» در ادامه بنا به دلایل اجتماعی و فردی متوقف شد ولی چون انرژی آن درون‌زا بود، ایده «کتابحث» در دهه ۱۳۹۰ خود را در سلسله نشستهای «عصرانه فرهنگی هامون» و در دهه ۱۴۰۰ خود را در بازگشت ایده «کتاب‌بحث» بازتولید و بازآفرینی کرد.
اشاره کردید که در این نشست‌ها کتاب‌های خاصی مورد توجه و بررسی و نقد قرار می‌گرفتند، به برخی از این آثار اشاره می‌کنید؟
اسماعیل حسام مقدم: در این نشست‌ها، کتاب‌هایی مانند جامعه‌شناسی نخبه‌کشی اثر علی رضاقلی، چنین گفت ابن عربی اثر نصر ابوحامد زید، منشا عالم و حیات و انسان و زبان اثر هوبرت ریوز، در جست‌وجوی امر قدسی (گفت‌وگوی رامین جهانبگلو با سیدحسین نصر)، زبان و تفکر اثر محمدرضا باطنی، مشروطه ایرانی اثر ماشااله آجودانی، گذرگاه‌های تاریخ اثر م‌دیاکونف، آشنایی با اقتصاد ایران اثر ابراهیم رزاقی، سیاست خارجی ایران اثر محمد ازغندی، افسون زدگی جدید و هویت چهل تکه و تفکر سیار اثر داریوش شایگان، انسان در جست‌وجوی معنی اثر ویکتور فرانکل، کتاب تردید اثر بابک احمدی، جهانی شدن و جنوب اثر مارتین خور، موضوع فلسفه و نقد ادبی، جوان و بحران هویت اثر محمدرضا شرفی، تحلیل جهان ادبی و زندگی هرمان هسه، موضوع حافظ شناسی، موضوع ادبیات رئالیسم جادویی آمریکای جنوبی، موضوع زندگی و آثار صادق هدایت، مشکله هویت ایرانیان امروز اثر فرهنگ رجایی، جامعه‌شناسی روشنفکری دینی در ایران اثر عباس کاظمی، بررسی روان‌شناختی خودکامگی اثر مانس اشپربر بخشی از این آثار بودند که مورد بحث و بررسی قرار می‌گرفتند.
همچنین آثاری چون جامعه‌شناسی سیاسی (نقش نیروهای اجتماعی در زندگی سیاسی) اثر حسین بشیریه، توسعه به مثابه آزادی اثر آمارتیاسن، اقتصاد سیاسی ایران از مشروطیت تا پایان سلسله پهلوی اثر محمدعلی همایون کاتوزیان، تاملی در مدرنیته ایرانی اثر علی میرسپاسی، دموکراسی گفت‌وگویی (امکانات دموکراتیک اندیشه‌های میخائیل باختین و یورگن هابرماس) اثر منصور انصاری، تراژدی قدرت در شاهنامه اثر مصطفی رحیمی، روشن‌نگری چیست؟ (نظریه‌ها و تعریف‌ها) اثر ارهارد بار، رازدانی و روشنفکری و دینداری اثر عبدالکریم سروش، اعلامیه جهانی حقوق بشر و تاریخچه آن اثر یونسکو، جامعه مدنی؛ آزادی و اقتصاد و سیاست اثر موسی غنی نژاد، بازاندیشی زبان فارسی اثر داریوش آشوری، راه سوم؛ بازسازی سوسیال دموکراسی اثر آنتونی گیدنز، موضوع زندگی و آثار احمد شاملو از دیگر کتاب‌هایی بودند که در کتابحث از نظر گذراندیم.
