هفتاد و یکمین عصرانه فرهنگی هامون با موضوع تحلیل تجربه ی کمک های داوطلبانه هیئت بنی هاشمی در سیل و زلزله دشتی و دشتستان در سالگرد سیل و زلزله سال های ۹۱ و ۹۲ برازجان با حضور تعدادی از اعضای هیئت بنی هاشمی؛ اصغر حسام مقدم، سید بهزاد گل چمن و محمد حسین پور در دفتر هفته نامه اتحادجنوب برگزار گردید.
در ابتدای جلسه، اسماعیل حسام مقدم؛ عضو هیئت موسس انجمن هامون توضیحاتی در خصوص هیئت بنی هاشمی و حضور داوطلبانه ی آنها در زلزله ی دشتی و سیل و زلزله ی برازجان ارایه نمود و گفت: “در زمان سیل و زلزله این هیئت ارتباطات بسیار گسترده ای با مردم ایجاد کردند و اعضای این هیئت به طور داوطلبانه، به ارایه خدمات و کمک رسانی به مردم آسیب دیده اقدام نمودند. انجمن هامون، بر خود واجب دید که با دعوت از برخی اعضای این هیئت و بیان تجربیات مدنی آنها، دیگر گروه های مدنی و شهروندان نیز در جریان تجربه های این هیئت قرار گیرند، تا در مواجهه با بحران ها و رخدادهای طبیعی اطلاعاتی داشته باشند.” وی در ادامه اعضای این هیئت را جهت بیان تجربیات خود، دعوت به ارایه ی مطالب نمود.
اصغر حسام مقدم؛ کارشناس ارشد تاریخ و یکی از اعضای این هیئت در ابتدا توضیحاتی در خصوص حوادث غیرمترقبه ایراد نمود و گفت: “بلایای طبیعی به آسانی موجب تخریب نمی شوند و یک سری پیش زمینه هایی وجود دارد که این حوادث موجب ویرانی می شود. در سیل و زلزله ی سال های ۹۱ و ۹۲ اتفاقات مرگباری رخ داد که برخی به عملکرد دولت و برخی مسئولین حوزه ی شهری در سال های گذشته برمی گردد و در این شرایط ناگهانی که پیش می آید، انسان هایی چه از لحاظ مالی و چه جانی متضرر می گردند.” وی در ادامه افزود: “برای این جلسه، از تمامی مسئولین مرتبط با مساله سیل و زلزله دعوت شد که متاسفانه هیچ کدام از آنها در این جلسه حاضر نشدند. دلیل آن شاید ترس از حضور و یا نداشتن جواب باشد. تنها محمدتقی گرمسیری؛ عضو شورای شهر با دادن اطلاعاتی در خصوص اعتبارات داده شده در زمان سیل و زلزله (که در سال قبل؛ یک میلیارد تومان جهت پل علی آباد، معابر آسیب دیده و دیواره دره آردو و امسال هم حدود دو میلیارد تومان جهت ساماندهی رودخانه ها، پل مجاهد و دیوارکشی دره ها) این دعوت را حمایت کرد.”
حسام مقدم در خصوص هیئت بنی هاشمی و فعالیت های آن گفت: “هیئت بنی هاشمی همانند انجمن هامون، یک ان جی او فعال هست اما در حوزه ی فعالیتهای داوطلبانه و امدادرسان می باشد که تمامی فعالیت های آن در راستای حل مشکلات شهر و شهروندان است. در سال ۱۳۷۷ مجموعه ای از دوستان به سرپرستی سیدبهزاد گل چمن، هیئتی مذهبی در محله ی علی آباد راه اندازی نمودند که در ابتدا تنها فعالیت های مذهبی داشت. تا اینکه این هیئت در سال ۹۱ با مساله ی سیل برخورد نمود.” این فعال اجتماعی افزود: “در ابتدای فعالیت هیئت بنی هاشمی در کنار فعالیت های مذهبی، اقدام به شناسایی خانواده های مستمند نمود و مشکلات آنها را برطرف می کرد. تا اینکه در زمان سیل به عنوان یک ان جی او اجتماعی وارد عمل شد و کار بسیاری از ادارات را بر دوش کشید که این عمل نشان دهنده ی تاثیرگذاری ان جی او ها در سطح جامعه می باشد. در سال ۹۲ که با زلزله ی شُنبه روبرو شدیم، این هیئت، جز اولین گروه هایی بود که به کمک مردم شنبه پرداخت و مدت ۱۴روز در آنجا اسکان داشت و برای بالا بردن نام برازجان به خدمت رسانی امدادی پرداخت.”
حسام مقدم در خصوص فعالیت این سازمان مردمی در زمان زلزله گفت: ” در زمان زلزله ی برازجان، دوستان فعال در هیئت بنی هاشمی با اکیپ های فعال و قوی وارد صحنه شد و بسیاری از مسئولین را شرمنده خود کردند. چرا که؛ این مسئولین در زمان های بحران فعالیت چندانی نداشتند. این هیئت نشان داد این امکان همواره وجود دارد که ان جی اوها بدون حمایت دولت هم می توانند گام های بلندی بردارند. هیئت بنی هاشمی در ادامه ی کارهای خود، در زمینه های فرهنگی و خیریه ای هم وارد عمل شد و از دل آن، موسسه ی خیریه “آبشار عاطفه ها” متولد شد. در ادامه دوستان تصمیم به راه اندازی و ثبت یک ان جی او دیگر به نام “بهتاش خلیج فارس” کرد. این ان جی او یک تشکل غیردولتی کمک رسان و امدادی است و تنها در شمال کشور فعال می باشد و دومین شعبه آن در جنوب توسط این هیئت در حال راه اندازی می باشد.” وی در انتها بیان کرد: “باید از تمامی تجربیات ان جی اوها در سطح شهر استفاده نمود و این هیئت مدعی آن نیست که خود به تنهایی فعال می باشد. درهمین جا از تمامی افراد دعوت می کنم با یکدیگر همکاری داشته باشیم و در کنار هم به کمک رسانی به شهروندان بپردازیم.”
محمد حسین پور؛ عضو مدیریتی هیئت بنی هاشمی و از دیگر ارایه دهندگان صحبت های خود را با اعتراض به عملکرد مسئولین و عدم حضور آنها در این عصرانه فرهنگی، علیرغم دعوت های مکرر شروع کرد و گفت: “در سیل و زلزله ی سال های ۹۱ و ۹۲ بعضی از ادارت کم لطفی نمودند. کسی که مسئولیت چیزی را می پذیرد، باید تمامی جوانب را در نظر بگیرد و تنها ماشین امضای اداره نباشد. برخی مسئولین در زمان سیل، با بستن دهانه های دره ها در دوره های گذشته و هدایت شدن آب از ۴دره به یک دره، منجر به وارد کردن خسارت به مردم شدند. به گمان خود این کار، کارشناسی شده بود در حالی که کاملن اشتباه بود و جدای از این مساله، در زمان سیل، کسی کمکی به محله های پایین دست نکرد و وقتی دیدند که هیئت ها و خود مردم وارد عمل شده اند، آنها هم به خود تکانی دادند و وارد شدند.” این فعال حوزه امدادرسانی و کمکهای داوطلبانه در برازجان افزود: ” در زمان سیل، هیئت بنی هاشمی به کمک مردم شتافت و تنها با یک چراغ قوه، اقدام به کمک رسانی به افرادی نمود که در آب گیر افتاده بودند. در زمان زلزله نیز، شهر دچار هرج ومرج بسیار زیادی شد و ترافیک بسیار سنگینی شهر را گرفته بود، این هیئت وارد عمل شد و ترافیک را هدایت کرد. همچنین این هیئت به جای سازمان هلال احمر، وارد فعالیت شد و حدود ۶الی ۷ هزار چادر در برازجان، قلعه سفید، راهدار و دهقاید در بین مردم پخش نمود. جای این سوال هست که چرا باید سیستم های شهری و وساخت و سازهای ما اینقدر دچار مشکل باشند که در زمان بلایای طبیعی اینقدر هرج و مرج، شهر را در بر گیرد؟” حسین پور در پایان گفت: “در خصوص اعتباراتی که به مردم آسیب دیده پرداخت شد نیز جای نقد وجود دارد. چراکه؛ خانه های محله های حسین آباد و علی آباد اکثرن دارای سند عادی می باشند و اکثر مردم نتوانستند وام ها را دریافت کنند. پس کمک دولت به این افراد نتیجه ای در بر نداشت و چیزی دست این مردم محروم را نگرفت.”
سید بهزاد گل چمن؛ از موسسان هیئت بنی هاشمی و از دیگر افرادی بود که در این عصرانه صحبت کرد. وی گفت: “به دلیل نبود مدیریت اجرایی در زمان بلایای طبیعی، تمامی هیئت ها و سپاه باید وارد عمل می شد و کمک هایی در زمان سیل و زلزله انجام می دادند که متاسفانه این اتفاق نیفتاد. همچنین عدم اطلاع مردم از وقایع طبیعی و نداشتن آموزش در جریان مواجهه با این بلایا از مواردی بود که به مشکل زا بودن سیل و لزله دامن زد. اگر تمامی هیات های مذهبی، بسیج، ان جی اوها به کمک مردم و دولت بشتابند، مشکلای به راحتی قابل حل می باشد. معضلات و مشکلات ان جی اوها در عدم همکاری و عدم اطلاع رسانی از فعالیت های یکدیگر می باشد.” این فعال مذهبی و اجتماعی در خصوص فعالیت های هیئت بنی هاشمی در زمان های سیل و زلزله افزود: ” هیئت بنی هاشمی دارای یک تیم فنی متشکل از برق کار، صوتی و تصویری، تعمیرکار، جوشکار، آشپز، سفیدکار و سرامیک کار می باشد. این تیم با کمک بقیه ی اعضا و مردم اقدام به جمع آوری مبالغی کرد و تعمیراتی برای آسیب دیدگان انجام داد. از دیگر اقداماتی که این هیئت انجام نمود و برخی از آنها وظیفه ی دولت بود و نه یک نهاد مذهبی شامل: باز کردن خیابان ها، کارشناسی آسیبهای سیل و زلزله به بناها و خانه های مردم، چادررسانی و نصب کمپ در راهدار، علی آباد و حسین آباد، آوار برداری، شست و شوی فرش های آسیب دیده ها، کشف اجساد و غرق شدگان، پخت و پخش غذا و…”
در ادامه ی این عصرانه، اسماعیل حسام مقدم گفت: “فضاهای نهادهای خیریه علیرغم کارهای عملیاتی باید به گونه ای باشد که ارتباطات و تجربیات و صحبت کردن در این زمینه ها را نیز فراهم نماید. مانند این جلسه که از چندین ماه گذشته، با این هیئت صحبت شد و برنامه ریزی هایی انجام شد تا این نهاد مردمی هم به ارایه و بیان فعالیت های خود اقدام نماید. اتفاقاتی از این دست باید به طور مداوم صورت گیرد و نهادهای مردمی با فعالیت های یکدیگر بیشتر آشنا شوند. برای همین منظور در حدود دو ماه دیگر نیز انجمن هامون ایران میزبان تشکل غیردولتی دیگری با عنوان کانون همیاران جوان هست که یکی از فعالترین ان جی او های سالهای قبل در استان بوشهر بود. وی در ادامه از دوستان شرکت کننده در عصرانه خواست تا اگر صحبت و یا سوالی در زمینه ی سیل و زلزله و تجربه ی نهادهای مدنی دارند، ابراز کنند.
غلامرضا شاکری؛ از شورای مدیران تشکل بهتاش خلیج فارس، در خصوص معضلات و علت های آسیب رودخانه ها به مناطق حاشیه ای شهر توضیحاتی داد. وی گفت: “متاسفانه دلایل متعددی وجود دارد که در این امر دخیل هستند از جمله اینکه به دلیل اینکه رودخانه های فصلی بعضن پشت منازل مسکونی قرار دارند و از نظر سیما و منظر شهری در دید کمتری بوده اند به ساخت دیواره در هر دو سمت رودخانه در مناطق مسکونی توجه نشده است. عمق دره ها در مناطق بالادستی بیش از ۱۰متر بود و دلیل شیب شهر از رسوب گل و لای کمتری برخوردارند اما متاسفانه در مناطق پایین دستی لایروبی یا صورت نگرفته و یا بصورت ناقص ومحدود انجام گرفته و این موضوع به مرور باعث بوجود آمدن نیزاز و لجنزار شده است. رودخانه های فصلی در ادامه مسیر خود در مناطق پایین دستی عمق دار نشده اند و این موضوع به این معنی می باشد که نه تنها با لایروبی این مشکل حل نخواهد شد، بلکه می بایست حداقل ۲متر عمق و ۳متر عرض به رودخانه های فصلی در مناطق پایین دستی اضافه شود. پلها در مناطق بالادستی ارتفاعی تا حدود ۸متر و عرض بیش از ۱۲متر داشته که در مناطق پایین دستی بعضن به ارتفاع ۱متر و عرض ۴متر می رسد.” وی در ادامه افزود: “خروجی آب در مناطق پایین تر از زمین های کشاورزی و باغداری می گذرد که متاسفانه به دلیل تجاوز باغداران به حریم رودخانه عرض آن به ۱متر با ارتفاعی حداکثر ۲متری می باشد که اصلن نمی تواند آب از آن خروج کند. در انتهای خروجی آبهای این رودخانه ها کمربندی سابق برازجان قرار دارد که خود به مانند یک سد عمل کرده و از خروج آبها جلوگیری می کند. پل های ساخته شده در امتداد رودخانه های فصلی بر روی کمربندی سابق با ارتفاع و عرض حداکثر ۲متر بوده که به هیچ عنوان نمی تواند در زمان سیلابی حجم آب را خارج کند. بدلیل وجود زمین های آبرفتی در مناطق پایین دستی و بارش سالانه هرچند کم و همچنین روانه شدن فاضلاب شهری به این مناطق، آب طی چند روز به زمین فرو می رود و بارش باران با حجم زیاد باعث سرازیر شدن سیل درروستاهای کلل، زیارت، بنار و…می شود. متاسفانه به دلیل گسترش شهر دراطراف همین ۳رودخانه، مردم در مناطق بالادستی مازاد مصالح ساختمانی خود را در رودخانه ها خالی می کنند و در مناطق پایین دستی زباله ها ی شهری و نخاله های ساختمانی به این رودخانه ها می ریزد. عدم سیل بند در مناطق بالا دستی بخصوص قبل از ورود آب به شهر و نبود سد خاکی که بتواند موقتن حجم بالای آب را کم کند. شیب تند شهر برازجا در گوه پایه باعث می شود که رودخانه ها در بارش زیاد توانایی عبور آب را نداشته باشند. هر سه رودخانه فصلی که در قسمت شمالی شهر قرار دارد سر منشا آن از کوه پایه های کوه گیسکان می باشد و الزامن نمی تواند باعث سیل گردد.”
عباسی؛ عضو شورای شهر آبپخش گفت: “ایران جز ده کشور بلاخیز در جهان می باشد که ۲۵نوع بلایای طبیعی در آن اتفاق می افتد. در زمان سیل و زلزله شهر آبپخش نیز دچار آسیب های بسیار زیادی شد که متاسفانه بعد از گذشت ۴۰ روز از آن حادثه، هیچ گونه همکاری با این شهر وجود نداشت. وقوع زلزله یک امر طبیعی بود اما رفتار مسئولین غیرطبیعی بود. من چندین بار برای گرفتن چادر به نهادهای متولی مراجعه نمودم ولی متاسفانه مردمان آسیب دیده ی شهر من ۴۰ روز را بدون چادر زندگی کردند.” وی افزود:”چرا یک نفر پاسخگو نیست. ۵.۷ریشتر زلزله شوخی نیست و عدم آمادگی، باعث این خسارات شد. در زمان زلزله، ترافیک داشتیم و آموزش نداشتیم. اصول را زیر پا گذاشتیم و نیروهای امدادی را ندیدیم و خودمان وارد عمل شدیم. دولت را باید فراموش کرد و خودمان باید روی پاهای خود بایستیم. امروزه باید فرهنگ خواستن، بودن و نیاز واقعی را آموزش داد. ان جی اوها باید با زبان فنی و تخصصی خود وارد عمل شوند و دست یه دست هم بدهیم و برمشکلات فایق آییم. زلزله تمام نشده و می دانیم که هیچ اتفاقی نیفتاد و ترس آن همواره وجود دارد.”
در ادامه ی جلسه، عبدالخالق عبدالهی، مهدیه امیری، حسین پایری، زنگنه، عباسی، اشکان نوری زاده و مهدی مظلومی صحبت های خود را در زمینه ی مشکلات در زمان سیل و زلزله وآسیب های آن پرداختند. مواردی که مطرح شد شامل: خاطرات تاریخی بلایای طبیعی و کابوس بودن آن برای سیاستمداران در زمان های گذشته، پیشگیری قیل از وقوع حادثه، گسترده کردن دایره ی مردم جهت فعالیت و همکاری، بیمه کردن خانه و وسایل منزل، آموزش شهروندان، نبود طرح مطالعاتی دره های برازجان، عدم اعتماد به دولت در زمان بلایای طبیعی، مکانیزمی عمل کردن نهادها و دولت، افزایش فرهنگ استفاده ی صحیح از وسایل امدادی و بحرانی، افزایش پدافندهای غیرعامل در برازجان، وجود فقر در حاشیه های شهر و فضای شهری برازجان و نحوه ی ساخت و ساز در آن از گذشته تا کنون بود.
در ادامه این جلسه اسماعیل حسام مقدم، همانند جلسه ی گذشته به مساله ی سلامت تاکید کرد و گفت: ” دیابت را باید جدی گرفت و همه ی ما در معرض ابتلا به آن هستیم.” به نظر می آمد همانند اکثر عصرانه ها، جلسه با گرفتن عکس یادگاری به پایان می رسد ولی بارش شدید باران باعث گردید تعدادی از اعضا در دفتر هفته نامه ی اتحاد جنوب به ادامه ی بحث و تبادل اطلاعات در خصوص بیماری دیابت بپردازند و منتظر تمام شدن بارش باران بمانند.
هفتاد و دومین عصرانه فرهنگی هامون به موضوع درنگی بر زندگی توانجویان (معلولین ام اس، ضایعات نخاعی و نابینایی) با حضور مهدی ناصری، مهدی احمدی و ابراهیم صداقت می پردازد. حضور تمامی علاقمندان در این جلسه آزاد می باشد. گزارش عصرانه های فرهنگی هامون را می توان در سایت هامون ایران به آدرس www.hamooniran.ir مشاهده نمود و مورد مطالعه قرار داد.
