اسماعیل حسام مقدم*:مقاله حاضر به بازنمایی زیست زنانه طبقه متوسط ایرانی در رابطه با تجربه ی زندگی روزمره در سینمای ایران می‌پردازد. در واقع، زندگی روزمره می تواند محملی برای تجربه ی زیسته ی زنانی باشد که به جستجوی مقاومت و رهایی از نظم نمادین فرهنگ مردسالارانه، درحال ایجاد کردن تاکتیک هایی برای مقاومت از طریق زندگی روزمره هستند تا معیاری برای گفتمان قدرت زنانه خود بیافرینند آن گونه که در تمام حوزه های شناختی، هستی‌شناختی و اخلاقی با گزاره های قدرت مردانه در تقابل قرار گیرد. سینمای ایران در دهه هشتادشمسی به‌مثابه یکی از مهم‌ترین میانجی هایی که به بازنمایی زندگی روزمره زنانه قدرت امکان حضور بخشیده، همواره می تواند مورد تحلیل و تفسیر قرار گیرد. فیلمهایی چون چهارشنبه سوری، کنعان، به همین سادگی، هرشب تنهایی، سعادت آباد و جدایی نادر ازسیمین که همگی در همین دهه ساخت و اکران شده، به توصیف، تفسیر و تبیین فضایی برآمده اند تا از مقاومت در زندگی روزمره زنانی تصویری به دست بدهند که درجستجوی کردارهای مقاومت زنانه اشان، همواره تاکتیک هایی برای مقاومت انتخاب کنند که با ناکامی مواجه شده و گویا امکان رهایی ای برای زنان متصور نبوده است.
امر روزمره آن گونه که در مطالعات فرهنگی مورد مطالعه قرارگرفته، بازیگران کوچک قدرت را در سطح امور زیست عیان می سازد، یعنی در بستر تجربه زیسته ی روزمره، همه افراد دارای قدرت و مقاومت در برابر نظام قدرت به طرق متمایز و متفاوت می باشند. عقیده بر این است که امر محلی- بومی به صورت قالب و چهارچوبی عمل میکند که افراد از آن برای معنا دادن به منابع فرهنگی استفاده می کنند. معنا دادن به منابع فرهنگی، بخشی از استراتژی های افراد برای معنادارکردن زندگی روزمره است، ازهمین رو نیز توجه به امرروزمره در فرآیندهای مقاومتی گروه های پیرامونی مانند زنان، معلولین، کودکان، حاشیه نشینان، جوانان، مهاجرین و غیره به موردی مسئله مند مبدل شده است و در این جا به طور خاص زندگی روزمره برای زنان به الگویی برای معنا بخشیدن به جهانشان مبدل گشته است. مطالعاتِ زندگی روزمره ی معاصر؛ محصول تعامل مستمری میان خلاقیت نمادین زنان و اوضاع و شرایط محلی آن ها را تصویر می کنند. تصاویر، اطلاعات و محصولاتی که صنایع رسانه ای و فرهنگی عرضه می کنند، منابعی برای چانه زنی های افراد در زندگی-روزمره می شود، این فرایند شامل برساختن و ابراز هویت های تاملی و ایجاد فضاهای قابل سکونت است به همین ترتیب نیز هست که زنان از درون همین مقاومت های روزمره خود به بازاندیشی در هویت خویش می پردازند و به خلق فضاهایی برای استشمام هوای تازه دست می زنند. به این ترتیب، می توانیم زندگی روزمره را فضایی زیباشناختی بدانیم، از همین روی هم هست که به میانجی سینما، به بازنمایی خلاقیت و تاکتیک¬های مقاومتی افراد به طور اعم و زنان به طور اخص پرداخته شده است.
این مقاله در همایش ملی “ابعاد اجتماعی جامعه ایران” در انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات- اردیبهشت۱۳۹۰ ارائه شده است.
