گزارشي از ششمين عصرانه ي فرهنگي هامون

بررسی “نشتی” های جامعه مدنی در ایران

ششمین عصرانه فرهنگی هامون، سه شنبه؛بیست و دوم مرداد ماه در دفتر هفته نامه اتحادجنوب برگزار شد. این هفته پس از چندین هفته که بیشتر مسائل ادبی مطرح بود، به مسئله ی مهمی از جامعه مدنی پرداخته شد. موضوع مورد بحث و کنکاش این هفته ازعصرانه به آسیب شناسی ونقد جامعه مدنی ایران وامکان ها وناممکن های موجود در این جامعه اختصاص داده شده بود که مسئولیت سخنوری این جلسه را حسین باقری کارشناس ارشد جامعه شناسی به زعم علاقه خود برعهده گرفت.

گزارشی از ششمین عصرانه ی فرهنگی هامون
ششمین عصرانه فرهنگی هامون، سه شنبه؛بیست و دوم مرداد ماه در دفتر هفته نامه اتحادجنوب برگزار شد. این هفته پس از چندین هفته که بیشتر مسائل ادبی مطرح بود، به مسئله ی مهمی از جامعه مدنی پرداخته شد. موضوع مورد بحث و کنکاش این هفته ازعصرانه به آسیب شناسی ونقد جامعه مدنی ایران وامکان ها وناممکن های موجود در این جامعه اختصاص داده شده بود که مسئولیت سخنوری این جلسه را حسین باقری کارشناس ارشد جامعه شناسی به زعم علاقه خود برعهده گرفت.
جلسه ساعت ۶ شروع شد. وجه تمایزی که این جلسه با سایرجلسات داشت را شاید در همان ابتدای جلسه و پیش از شروع شدن آن می توان دید که مربوطه به چکه های متعدد سقف اتاق برگزاری جلسه بود که به زعم من استعاره ای از وجود نواقض متعدد در ساختار نظام جامعه مدنی ایران است که دارای قسمت های زخم برداشته و پاره شده ای است که این چنین در همان ابتدا قابل لمس و دیدن بود.
حسین باقری درابتدا به وجود تعاریف متعدد از جامعه مدنی اشاره کرد و این را قابل بحث دانست و در ادامه به موضوعیت شهر، شهروند و حقوق شهروندی پرداخت و شهر را عاملی بسیار مهم و تاثیرگذار دانسته و آن را جایگاهی برای رسیدن به مدرنیته عنوان کرد که آن را سکوی پرتابی به جهان مدرن دانست. در ادامه سخن گفتن از شهریت، اسماعیل حسام مقدم گفت که که شهر برخاسته از دو بخش کالبد و ناخوداگاه است که این ها، باهم سامانی را شکل می دهند که شکل گیری ناخوداگاه ما پیوندی اساسی با جغرافیای شهری ما دارد و تاثیر آن غیرقابل کتمان است، برنا کمالیان درباره ناخوداگاه پرسید که منظور از آن چیست؟
حسام مقدم درجواب به مقاله فرهنگ موتورسواری در برازجان اشاره نمود که حدود شش سال پیش نوشته بود، اشاره کرد و گفت برای مثال فرهنگ موتورسواری در برازجان یاد کرد و آن را جزیی از ناخودآگاه شهر و افراد این شهر دانست. باقری در ادامه گفت از نقش های جامعه در “شدن و صیرورت” ما اشاره کرد، ونقش به سزایی به آن بخشید که جامعه مدنی بعنوان بخشی از مردم قادر به تاثیر گذاری بسیاری در شکل گیری و شکل دادن به شهریت است و نادیده انگاشتن آن می تواند صدماتی به فرهنگ واجتماع شهری وارد کند. بعد از این به تاریخچه شکل گیری جامعه مدنی اشاره کرد که در قرن های ۱۶و۱۷ در غرب و در ابتدا در انگلستان شکل گرفته که همچنین مسائل فرهنگی، سیاسی و اجتماعی در ایجاد این چنین نهاد غیررسمی سهم دارند اما نباید وجود سنت و دین را در این رابطه نادیده گرفت.
در ادامه به تاریخچه ورود و شکل گیری اندیشه جامعه مدنی در ایران اشاره کردند و ورود آن را از تاریخ مشروطه دانست ولی با وجود اینکه بیش از یک قرن ما با نهادی غیر رسمی به اسم جامعه مدنی آشنا گردیده ایم اما هنوز در حال گذار به آن هستیم و به ایده آل های آن دست پیدا نکرده ایم و رسیدن به جواب این سوال یکی از موضوع های این گفت وگو شد که باید پس از یافتن علت های متعدد و آسیب های جامعه مدنی در ایران، راهبردهایی برای خروج از این سردرگمی ها داده شود که این موضوع هم به صورت مکرر توسط دوستان مطرح شد و بر کیفیت اجرایی شدن آن بحث گردید. رضا شبانکاره در ادامه جلسه سوالی مطرح کرد که: آیا جامعه مدنی در مقابل جامعه رسمی قرار می گیرد یا در کنار آن؟ که در جواب آن باقری گفت که جامعه مدنی به عنوان یک نهاد غیررسمی نوعی توازن عمل در جامعه ایجاد می کند که شاید به نحوی بتوان آن را در کنار و یا مقابل جامعه رسمی دانست. ایشان ادامه داد که “قدرت” مفسد است و “قدرت مطلق” مطلقا مفسد است و به همین رو باید در نقد آن برآمد. حسام مقدم در ادامه بحث باقری گفت که هدف جامعه مدنی رسیدن به حقوق های مدنی است و راه رسیدن به این خواسته، قانون هست و این دیدگاه را که ما جامعه مدنی را در مقابل دولت رسمی می بینیم اشتباه است که این ناشی از داشتن اندیشه چپ بیشتر ما ایرانی ها هست و آن را می توان یکی ازضعف های دراز مدت جامعه مدنی ایران برشمرد. سبحان حسن پور برای تداوم بحث به چگونگی ایجاد جامعه مدنی پرداخت و گفت که جوامع مدنی پس از حکومت های کمونیستی و فاشیستی به وجود آمده اند که هدف آنها این بوده است که:اول کوتاه کردن دست حکومت دوم:ایجاد قانون برای در چارچوب قرار دادن کارهای حکومت ها. ودر پایان سوالی را مطرح ساخت که آیا نهاد خودجوش تحت نظارت جایی خاص هستند و چقدر به قانون پایبند هستند وآیا قادر به انجام کارهای در سطح کلان هستند یا نه؟ که حسام مقدم در جواب به این سوال از اخلاق صنفی و بازسازی آن در جامعه اشاره نمود و گفت که کارجامعه مدنی توجه به کارهای کوچک است وهیچ وقت خود را قائل به انجام دادن کارهای بزرگ نمی بیند. درادامه باقری به تعریف از جامعه مدنی پرداخت و آن را نیرویی مستقل از دولت رسمی معرفی کرد که بصورت خودجوش که از نهاد مردم در آمده است برآمده اند و می توانند هم در مقابل وهم در کنار دولت باشد و اصلا جامعه مدنی بدون وجود حکومت و دولت های رسمی معنی و کارایی ندارد. جامعه مدنی تمرینی است برای گفتن وشنیدن و در کل به معنای گفت وگو است و در سوال یکی از حضار که چرا ما با جامعه مدنی در آلمان با آن سطح فلسفه و هنر و در کل فرهنگ مواجه نشده بودیم و برعکس یک حکومت فاشیستی در این بین، سر برمی آورد؟ که حسین باقری در جواب به هژمونی های فرهنگی موجود در جوامع تفاوت آن ها باهم اشاره کرد و آن را علت آن دانست که ما با آلمان فاشیست مواجه می شویم. در ادامه به جامعه ایران بصورت اخص پرداخته و مورد نقد و واکاوی «آسیب شناسانه» قرار گرفت. باقری در صحبت خود به مشروطیت اشاره کرد و گفت: ورود اندیشه غرب که اندیشه جامعه مدنی هم جزیی از آن بود، اگرچه این انتقال اندیشه از طریق افراد الیت و نخبه آن زمان صورت گرفت که جزیی از اشراف و نهادهای رسمی بوده که این مولفه، خودجوش بودن و ایجادشدن این نهاد در بین جامعه مردمی را زیر سوال می برد و کارایی و دوام چندانی به آن نمی بخشد. وی در ادامه به خواسته ها وهدف های که جامعه مدنی دنبال می کند پرداخت که در اینجا به چندنمونه از آن ها اشاره می شود: ۱:گفت وگو۲:بالا بردن سطح انتقاد وانتقاد پذیری۳:دنبال کردن حقوق فردی واجتماعی۴:تکثرمنابع حق حقیت گویی۵:مادی گرایی«حال اندیش»بجای غایت اندیشی و…… ودر پایان بحث های این جلسه به چگونگی دست یابی جامعه ایران به نهادی غیررسمی ومستقل وخودجوش پرداخته شد که آقایی پاپری در شروع از وجود نهادی به نام سنت نام برد که مانع رسیدن به این خواسته می شود و امکان گفت وگو با این نهاد را غیر ممکن دانست و از آن به عنوان سدی محکم یادکرد و در ادامه گفت که بدون برداشتن این سد رسیدن به جامعه مدنی ونهادی مستقل غیرممکن ونزدیک به محال است . که در جمع مخالفت های با این صحبت شد و گفته شد که حذف کردن نهاد های رسمی و وابسته به دولت رسمی، خود نادیده گرفتن یکی از شرایط ایجاد جامعه مدنی است که گفت وگو را پیش شرط خود می داند. در ادامه باقری به چند علتی بودن جامعه و مشکلات آن اشاره نمود و گفت که ما در مواجهه با مشکلات باید تمامی جوانب را در نظر بگیریم که برای این نیازی به افرادچند ساحتی داریم. در پایان به آسیب شناسی زنان در جوامع شرقی اشاره شد واز آن به عنوان پاشنه آشیلی یاد شد و جمع خواستار آن شدند که در جلسه ای توسط خود زنان به این معضل پرداخته شود. در پایان این جلسه مجید عوض فرد خواستارعملی شدن این حرف های که درجلسه مطرح گشت، شد و اینکه حالا موقع آن است که عمل کنیم و از فرصت های ایجاد شده نهایت استفاده را ببریم. هفتمین جلسه هامون در باب نقد وبررسی ایده “مدرنیسم درموسیقی” درتاریخ سه شنبه ۲۹ مرداد دردفتر هفته نامه اتحادجنوب توسط محسن دوراهکی ارائه خواهد شد و از علاقه مندان دعوت به عمل می آید که در جلسات هامون حضور داشته باشند.