فرهنگ عذرخواهی و استعفا در ایران جامعه پذیرنشده
مهدیه امیری مدیرمسئول سایت هامون ایران در گفتگو با روزنامه مستقل
گفتگو از مرضیه حسینی
بخوانید
روزنامه مستقل: چرا در جامعه ایران فرهنگ عذرخواهی و استعفا مرسوم نیست؟
روزنامه مستقل: به نظر شما چرا فرهنگ گفتگو در جامعه مدنی ایران شکل نگرفته؟
روزنامه مستقل: چه راهکاری برای جامعه‌پذیری فرهنگ عذرخواهی دارید؟
راهکار دوم “بازگشت به جامعه مدنی” است.
در اوایل دهه‌ی ۷۰ شمسی؛ بحث جامعه مدنی در ایران با انتشار مجله گفت و گو و اختصاص دادن بیشترین مطالب آن به این بحث باعث گردید که موضوع “جامعه مدنی” در بین سیاسیون بالا گیرد و این مسئله منجر به پیروزی اصلاح‌طلبان در انتخابات دوم خرداد شد. پیروزی اصلاح‌طلبان در دوم خرداد، باعث بسط مفهوم “جامعه مدنی” در ایران شد. چند دهه است که بحث در باب جامعه مدنی و نقش آن در حوزه عمومی و محدودیت‌ها و امکانات آن در ایجاد گفتمانی مناسب در گرفته است تا جایی که بحث و گفت و گو درباره ماهیت و موقعیت جامعه مدنی رفته رفته در ایران به یکی از مباحث فکری در خصوص مفهوم مدرنیته تبدیل شده است. ضروری‌ترین پیش‌نیازی که در خصوص جامعه مدنی در ایران می‌تواند وجود داشته باشد رسیدن به نوعی اجماع ملی و دینی و فرهنگی با توجه به تنوع‌های قومی، زبانی، مذهبی، طبقاتی و… است که برای رسیدن به این مهم همواره باید نهادها و سازمان‌های غیردولتی تلاش‌هایی را به طور مداوم انجام دهند.
سومین راهکار استفاده از “منطق دیالوگ” است.
هابرماس با به کار بردن واژه “منطق دیالوگ”، تصویر جدیدی از گفت‌وگو در عرصه‌های اجتماعی و سیاسی ارائه داده است. او از هر چه بخواهد به‌صورت”مونولوگ” با مسائل و مشکلات جهانی مواجه شود فاصله می‌گیرد و بر “زیست جهان گفتمانی” اصرار می‌ورزد. ایده گفت‌وگوی تمدن‌ها؛ مرزی وسیع‌تر از فرهنگ دارد. این ایده، تمامی تمدن‌ها را وا می‌دارد که در صحنه‌ی گفت‌وگو، تمامی فرهنگ‌ها با یکدیگر درآمیزند و به‌جای یک تمدن با چندین فرهنگ، تمامی تمدن‌ها با تمامی فرهنگ‌های متفاوت در کنار یکدیگر قرار گیرند و با استفاده از زبان جهت رسیدن به تفاهم، با یکدیگر دیالوگ و گفت‌وگو کنند. با توجه به تمدنی و فرهنگی بودن نظریه‌ی گفتگوی تمدن‌ها است که ضرورت مطرح کردن مسئله‌ی دیالوگ و گفت‌وگو آشکار می‌شود. لذا جامعه کنونی ایران، می‌طلبد که با نگاهی دوباره به ایده‌ی گفت‌وگوی تمدن‌ها، این گفتمان فرهنگی دیالوگ و گفت‌وگو را در جامعه بسط داد و روابط فرهنگی و هویتی افراد و بالاخص کنشگران در عرصه عمومی را بازنگری کرد. تا از این طریق کنشگران به گفت‌وگو در دنیای واقعی بازگردند و نوع جامعه‌پذیری فرهنگ دیالوگ نیز تغییراتی یابد و به زیست جهان گفتمانی دست‌یافت.
چهارمین راهکار “معاصر بودن” است.
یعنی فرد با مسائل زمانه خود درگیر باشد. اتفاقاتی که در حال رخ دادن هستند را به گونه‌ای دیگر ببیند و در مورد آن‌ها سوال کند. انسان معاصر “نابهنگام” است. مسئله این است که کمتر شخصی با مسائل درگیر می‌شود. چون ما به پدیده‌ها “عادت” می‌کنیم و به زندگی در حالت عادی و به شکل عادت می‌پردازیم. انسان معاصر در خیرها و خوبی‌های زندگی به کنکاش می‌پردازد و آن را به چالش می‌گیرد. معاصر؛ همانند دوران خودش نیست. معاصر بودن یعنی “فرصت دیدن زمانه”. به طور مثال اگر این عدم فرهنگ عذرخواهی و استعفا یک سیاهی در دوران ماست، انسان معاصر می‌پرسد چه روشنایی‌هایی را می‌توان به واسطه همین سیاهی تصور کرد و آن‌ها را ممکن ساخت؟
